نمایش‌نامه‌‌نویسی تاریخی در ادبیّات معاصر مصر و ایران از سال ۱۹۰۶ تا ۱۹۵۳

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین، ایران

چکیده

آشنایی مشرق­زمینیان، ازجمله مصریان و ایرانیان، در دو قرن اخیر با مظاهر تمدّن و فرهنگ غرب، از موارد بسیار مؤثّر و قابل توجّه در ادبیّات این دو کشور به‌حساب می‌آید. این موضوع به‌ویژه در توجّه به انواع ادبی برجستگی بیشتری دارد. یکی از این انواع ادبی که حاصل آشنایی نویسندگان شرقی با ادبیّات اروپایی است، نمایش­نامه‌نویسی و ازجمله نمایش­نامه‌های تاریخی است. نوع بیان حوادث تاریخی در این نوع از نمایش­نامه‌ها، نویسندگان معاصر ایران و مصر نیز کوشیدند تا با به‌کارگیری این نوع ادبی، به بیان حوادث تاریخی و توضیح سرگذشت شخصیّت‌های ملّی و گذشتة خود در قالب نمایش­نامه‌های تاریخی بپردازند. پژوهش حاضر، میزان و ابعاد این تأثیرپذیری در نمایش­نامه‌های تاریخی نویسندگان معاصر ایران و مصر را بررسی و نحوة رشد و توسعة این نوع ادبی را در آثار آن­ها مشخّص‌ کرده است؛ سپس این حرکت را در دو کشور، تحلیل و بررسی کرده است؛ همچنین معرّفی تاریخچه و مهم­ترین نمایش‌نامه‌های تاریخی و مهم­ترین نویسندگان دو کشور در این نوع ادبی از دیگر اهداف نوشتار پیش رو است.

 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

کتابة المسرحیّة التّاریخیّة فی الأدبین الإیرانی والمصری المعاصرین منذ سنة 1906 إلى 1953(دراسة مقارنة)

نویسندگان [English]

  • علا قبانی 1
  • ناصر محسنی نیا 2
1 طالبة الدّکتوراه فی فرع اللّغة الفارسیّة وآدابها، جامعة الإمام الخمینی الدّولیّة، قزوین، إیران
2 أستاذ مشارک فی قسم اللّغة الفارسیّة وآدابها، جامعة الإمام الخمینی الدّولیّة، قزوین، إیران
چکیده [English]

معرفة أبناء الشّرق بمن فیهم الإیرانیون والمصریون لمظاهر الحضارة الغربیّة فی القرنین الماضیین تعتبر من أهمّ المواضیع المؤثّرة والمثیرة للانتباه فی أدب البلدین. ولهذا الامر أهمّیّته وشأنه بالمقارنة مع الأمور الأخرى. من أهمّ الأنواع الأدبیّة الّتی جاءت حصیلة الاحتکاک الشّرق بالغرب وأوروبا هو فنّ کتابة المسرحیّة وعلى الخصوص المسرحیات التّاریخیّة. استخدم کتاب المسرحیات التّاریخیّة فی إیران ومصر لعرض الأحداث التّاریخیّة والتّعریف بالشّخصیات الوطنیّة الماضیة. اهتم هذا البحث بدراسة مدى التّأثّر فی المسرحیات التّاریخیّة الّتی کتبها الأدباء الایرانیون والمصریون کما اهتمّ أیضاً بدراسة ظاهرة کتابة المسرحیّة فی البلدین إیران ومصر. هذا وقد تطرقنا أثناء بحثنا هذا إلى أهمّ المسرحیات التّاریخیة وأکبر کتابها فی البلدین.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • الأدب المعاصر
  • المسرحیّة
  • کتابة المسرحیات التّاربخیّة
  • إیران
  • مصر

عنوان مقاله [العربیة]

Historical Playwrights in Contemporary Egyptian and Iranian Literature 1906 to 1953

چکیده [العربیة]

The oriental acquaintance with the fields including Egyptians and Persians of the last two centuries with the manifestations of the civilization and culture of the West are considered to be very significant. One of these literary types, which is the result of the familiarity of Eastern writers with European literature, is playwriting, including historical plays. By defining the theory of the feature and type of historical events in this type of plays, the contemporary writers of Iran and Egypt also tried to use the literary genre to describe the historical events and explain the history of their national and past characters in the form of historical plays. And this is what we intend to do in this article to determine the magnitude and extent of this influence in the contemporary historical plays of the writers of the two countries and to determine the development of this kind of literary works in their works. And then we will discuss and analyze this move in both countries, also, the introduction of the history and most important historical plays of the two countries and the most important writers of the two countries in this type of literary is another purpose of this paper.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Play
  • Historical Playwriting
  • Contemporary Literature
  • Iran
  • Egypt
آرین­پور، یحیی (۱۳۸۲). از نیما تا روزگار ما (تاریخ ادب فارسی معاصر). جلد سوم. چاپ چهارم، تهران: زوار.
احدیان، پریسا (۱۳۹۶). شب سعید نفیسی برگزار شد. مجلّۀ بخارا، (۲۹۳)، ۱۶.
اسکویی، مصطفی (۱۳۷۸). سیری درتاریخ تئاتر ایران. تهران: آناهیتا اسکویی.
بزرگمهر، شیرین (۱۳۷۹). تأثیر ترجمة متون نمایشی بر تئاتر ایران. تهران: تبیان.
بلبل، فرحان (۲۰۰۰). مراجعات فی المسرح العربی. دمشق: إتّحاد الکتّاب العرب.
ترجانی­زاده، احمد (1370). تاریخ ادبیّات عرب. چاپ دوم، تبریز: دانشگاه آزاد اسلامی تبریز.
تقوی، رسول (1382). نمایش در ادب معاصر عرب. تهران: نمایش.
تلاوی، محمد نجیب؛عمر الدقاق و مراد عبد الرحمن المبروک (1997). ملامح النّثر الحدیث وفنونه. الطّبعة الأولی، بیروت: دار الأوضاعی للطّبعة والنّشر والتّوزیع.
جنّتی عطایی، ابوالقاسم (۱۳۳۳). بنیاد نمایش در ایران. تهران: ابن‌سینا.
الحکیم، توفیق (1978). الملک أودیب. بیروت: دار الکتاب اللّبنانی.
حسن، سامی منیر (1979). المسرح المصری بعد الحرب العالمیّة الثّانیة. القاهرة: الهیئة المصریّة العامّة للکتاب.
الخفاجی، عبد المنعم (بی­تا). دراسات فی الأدب العربی الحدیث ومدارسه. الطّبعة الثّانیه، بیروت: دار الجیل.
الدّسوقی، عمر (بی­تا). المسرحیة نشأتها وتاریخها وأصولها. الطّبعة الخامسة، القاهرة: دار الفکر العربی.
شهبازی، آرزو؛ مریم حسینی و عسگر عسگری حسنکلو (۱۳۹۳). نقد ساخت­گرایی تکوینی رمان همسایه‌ها اثر احمد محمود. فصلنامة تخصّصی مطالعات داستانی، 2 (۷)، 66-90.
ضیف، شوقی (بی­تا). الأدب العربی المعاصر فی مصر. مصر: دار المعارف.
طالبی، فرامرز (۱۳۸۰). زندگی و آثار نمایشی گریگور یقیکیان. تهران: مؤسّسة فرهنگی هنری آرین‌خو: انوشه.
--------- (۱۳۶۹). ‌نمایش­نامه­های ملهم از شاهنامه. فصلنامة تئاتر، (۱۱ و ۱۲)، ۱۵۰-۱۰۷.
عسگری حسنکلو، عسگر (۱۳۸6-۱۳۸7). سیر نظریّه­های نقد جامعه­شناخی ادبیّات. نشریة ادب­پژوهی، ۱ (۴)، ۶۴-۴۳.
عیسی، یحیی سلیم (۲۰۱۴). المسرحیة التّاریخیّة العربیّة وحملة صلاح الدّین الأیّوبی على بیت المقدس، مجلّة الجامعة الإسلامیّة للبحوث الإنسانیّة، ۲۲ (1)، 221-246.
قاسمی، ناصر (۲۰۱۳). اطلالة نقدیّة علی نشأة المسرحیّة التّاریخیّة فی إیران. اضاءات نقدیة، ۳ (۱۰)، 155-169.
--------- و ندا رسولی (۲۰۱۱). مقارنة المسرحیّة التّاریخیّة بین إیران وسوریا. مجلّةاللّغة العربیّة وآدابها، ۷ (۱۳)، 89-103.
کمال شهرزاد، رضا (1388). نمایش­نامه­ها تاریخی. تهران: قطره.
محبک، أحمد زیاد (۱۹۸۹). المسرحیّة التّاریخیة فی الأدب المعاصر العربی. دمشق: دار طلاس.
ملک­پور، جمشید (۱۳۶۳). ادبیّات نمایشی در ایران. جلد دوم، تهران: توس.
مندور، محمّد (بی­تا). المسرح المصری المعاصر. القاهرة: دار الهیئة.
میرانصاری،‌ علی (۱۳۸۶). نمایش­نامه‌های میرزادة عشقی. تهران: طهوری.
میرعابدینی، حسن (۱۳۸۷). سیر تحوّل ادبیّات داستانی و نمایشی از آغاز تا ۱۳۲۰. تهران: نشر فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
نجم، محمّد یوسف (1956). المسرحیّة فی الأدب العربی الحدیث. بیروت: دار الثّقافة.
هیکل، احمد (1970). الأدب القصصی والمسرحی فی مصر. الطّبعة الثّانیة، القاهرة: دار المعارف.