تاریخ ادبیّات نویسی تطبیقی فارسی و عربی براساس الگوی انواع ادبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

2 استادیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

3 دانشیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

پژوهش حاضر، پیشنهادهایی برای نگارش «تاریخ ادبیّات تطبیقی فارسی و عربی» براساس «الگوی انواع ادبی» است. نوشتار پیش رو آن دسته از گونه­های ادبیّات فارسی و عربی را که می­توانند در نگارش تاریخ ادبیات تطبیقی مورد مطالعه باشند را نشان داده است. پژوهش حاضر به­دنبال یافتن معیارهایی برای تفکیک و طبقه­بندی انواع ادبی در ادبیّات فارسی و عربی است که قابلیّت بررسی تطبیقی در درون یک بافت تاریخی را داشته باشند. این جستار ازلحاظ داشتن رویکرد تطبیقی در بررسی سیر تحوّل تاریخی انواع ادبی فارسی و عربی، متمایز است. یافته­های پژوهش پیش رو نشان می­دهد که انواع ادبی قابل طرح در این حوزه را می­توان به دو گروه تقسیم کرد: «انواع ادبی مشترک» و «انواع ادبی موازی». گروه نخست، آن­هایی هستند که از جهاتی اصالت و ریشۀ فارسی یا عربی دارند و گروه دوم، انواع ادبی‌ای که یا درون‌مایه‎شان جزء مسائل عامّ بشری است یا اینکه از انواع ادبی وارداتی غربی - اروپایی به حوزۀ ادبیات فارسی و عربی به‌شمار می­روند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

کتابة تاریخ الأدب الفارسی والعربی المقارن على نمط الأجناس الأدبیّة

نویسندگان [English]

  • اسماعیل علی بور 1
  • عباس نیک بخت 2
  • مریم شعبانزاده 3
1 طالب الدّکتوراه فی فرع اللّغة الفارسیّة وآدابها، جامعة سیستان و بلوتشستان، زاهدان، إیران
2 أستاذ مساعد فی قسم اللّغة الفارسیّة وآدابها، جامعة سیستان و بلوتشستان، زاهدان، إیران
3 أستاذ مشارک فی قسم اللّغة الفارسیّة وآدابها، جامعة سیستان و بلوتشستان، زاهدان، إیران
چکیده [English]

یمکن اعتبار هذا البحث محاولة لکتابة الأدب الفارسی والعربی بصفة مقارنة وعلى أساس الأجناس الأدبیّة المتداولة. هذا البحث یرید إیجاد المقائیس والمعاییر الّتی یتمّ بها تألیف الموضوعات المشترکة فی الأدبین الفارسی والعربی ثمّ تألیفها وتبویبها بهدف کتابة تاریخ للأدب المقارن. یعدّ بحثنا هذا بحثاً متمیزاً فی نطاق الدّراسات الّتی تتعلّق بکتابة خطّ السّیر التّاریخی للأدبین الفارسی والعربی وهو یعتمد بطبیعة الحال على المنهج الوصفی التّحلیلی وفی ضوء نظریّة الأجناس الأدبیّة. وقد أفادت نتائج البحث أنّه یمکن تقسیم الأجناس الأدبیّة إلى قسمین القسم الأوّل هو الأجناس المشترکة وهی الّتی لها جذور فارسیّة أو عربیّة اصیلة. والثّانی هو الأجناس المحاذیة أو الموازیة. والمقصود به هو الأدب الّذی ورد من البلاد الغربیّة والأوروبیّة ثمّ أضیف تدریجیاً إلى حیّز الأدب الفارسی والعربی.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • کتابة تاریخ الأدب
  • نظریّة الأجناس الأدبیّة

عنوان مقاله [العربیة]

Writing about History of Comparative Persian and Arabic Literature Based on the Pattern of Genres

چکیده [العربیة]

The present research is a suggestion for writing about “The History of Comparative Persian and Arabic Literature” based on the “Pattern of Genres”. The main question of the article is which genre in Persian and Arabic literature can be the subject of study in writing the history of comparative literature? This article seeks to find criteria for the separation and categorization of genres in Persian and Arabic literature that have the capability of comparative study within a historical context. In spite of the researchs that we've been discussing in the history of the article, this essay is distinguished for having a comparative approach in examining the historical evolution of Persian and Arabic literary types. The findings of this research show that the literary types that can be designed in this area can be divided into two groups: “Common Genres” and “Parallel Genres”. The first group is those who have some originality and Persian or Arabic origin and the second group is genres that their theme is one of the general human issues or from the Western-European imported genres to the Persian and Arabic literature.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • History of Literature
  • Comparative Approach
  • Theory of Genres
  • Persian and Arabic Comparative Literature

مراجع

اته، هرمان (1337). تاریخ ادبیات فارسی. ترجمة صادق رضازاده شفق. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
أحمد بدوی، احمد (1996). أسس النّقد الأدبی عند العرب. القاهرة: دار النّهضة مصر للطّباعة والنّشر.
ارسطو (1337). هنر شاعری: بوطیقا.ترجمة فتح­الله مجتبایی. تهران: بنگاه نشر اندیشه.
أفندی، مجد (1999). الموشّحات فی العصر العثمانی. دمشق: دار الفکر.
بروکلمان، کارل (1995). تاریخ الأدب العربی: العصر العثمانی (من فتح مصر 1517 م حتّی الحملة الفرنسیة 1798 م). ترجمه: ا. محمود فهمی حجازی وعمر صابر عبدالجلیل، القسم الثّامن (12-13 أ) و القسم التّاسع (13-14 ب). القاهرة: الهیئة المصریّة العامّة الکتاب.
برونل، پی­یر؛ کلود پیشوا وآندره میشل روسو (1996). ما الأدب المقارن؟. ترجمة غسّان السّید. دمشق: دار علاء الدّین.
البقاعی، شفیق؛ سامی هاشم (1979). المدارس والأنواع الأدبیة. بیروت: منشورات المکتبة العصریّة.
جمال­الدّین، محمّد السّعید (1389 الف). نگاره­های فارسی بر سنگ­نوشتۀ ادب عربی. ترجمه و تحقیق قاسم مختاری و محمود شهبازی. اراک: دانشگاه اراک.
-----------------  (1389 ب). ادبیّات تطبیقی: پژوهشی تطبیقی در ادبیّات عربی و فارسی. ترجمة سعید حسام‌پور و حسین کیانی. ویراستار: سیّد فضل­الله میرقادری. شیراز: دانشگاه شیراز.
حسینی، شکوه سادات (1390). بررسی آثار نقدی در ادبیّات داستانی ایران و سوریه: پژوهشی در ادبیّات تطبیقی. پژوهش­های نقد و ترجمۀ زبان و ادبیّات عربی، 1 (1)، 115-130.
رزق سلیم، محمود (1957). الأدب العربی وتاریخه فی عصر الممالیک والعثمانیین والعصر الحدیث. القاهرة: دار الکتاب العربی.
ریپکا، یان؛ کلیما، اوتاکار؛ بچکا، یرژی؛ سیپک، یرژی؛ بیچکووا، دراکو و هربک، ایوان (1354). تاریخ ادبیّات ایران: از دوران باستان تا قاجاریه. ترجمة عیسی شهابی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
زبیدی حنفی، محمّد مرتضی الحسینی الواسطی (1994). تاج العروس من جواهر القاموس. بتحقیق: علی شیری. بیروت: دار الفکر.
زرقانی، سیّد مهدی (1388). تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی: تطوّر و دگردیسی ژانرها تا میانة سدة پنجم به انضمام نظریّة تاریخ ادبیّات. تهران: سخن.
------------  (1391). چشم­انداز شعر معاصر ایران: جریان­شناسی شعر ایران در قرن بیستم. چاپ اوّل، تحریر دوم، تهران: ثالث.
------------  (1394). تاریخ ادبیّات ایران (1). تهران: فاطمی.
------------  (1395). تاریخ ادبیّات ایران (4) با رویکرد ژانری. تهران: فاطمی.
------------  و محمودرضا قربان صباغ، (1395). نظریّۀ ژانر (نوع ادبی): رویکرد تحلیلی – تاریخی. تهران: هرمس.
------------  و سیّد جواد زرقانی (1396). رویکرد ژانری در مطالعات تاریخ ادبی. نامۀفرهنگستان، 16 (62)، 36-56.
ژون، سیمون (1390). ادبیّات عمومی و ادبیّات تطبیقی (رسالۀ راهبردی). ترجمة حسن فروغی. تهران: سمت.
سیّدی، سیّد حسین (1390). نیما و نازک الملائکه (بررسی تطبیقی نظریّۀ ادبی). مشهد: ترانه.
ضیف، أحمد شوقی عبدالسلام (بی­تا). عصر الدّول والامارات: الشّام.الطّبعة الثّانیة، القاهرة: دار المعارف.
عبدالرّحمن محمّد، إبراهیم (1982). النّظریّة والتّطبیق فی الأدب المقارن. بیروت: دار العقودة.
العشماوی، محمّد زکی (1944). دراسات فی النّقد المسرحی والأدب المقارن. القاهرة: دار الشّروق.
علی­پور، اسماعیل (1392). تاریخ ادبیّات تطبیقی فارسی و عربی در دورۀ صفویه و عثمانی. پایان­نامة کارشناسی‌ارشد. استاد راهنما: سید مهدی زرقانی، دانشگاه فردوسی مشهد.
غنیمی هلال، محمّد (1373). ادبیّات تطبیقی. ترجمة سیّد مرتضی آیت­الله­زادة شیرازی. تهران: امیرکبیر.
-------------  (1393). لیلی و مجنون در ادبیّات عربی و فارسی: پژوهشی نقدی و تطبیقی در عشق عذری و عشق صوفیانه. ترجمه و شرح هادی نظری منظم و ریحانه منصوری. تهران: نشر نی.
الفاخوری، حنا (1387). تاریخ الأدب العربی. الطّبعة الخامسة، تهران: توس.
فؤادیان، محمّدحسن و محمّدرضا عزیزی (1388). سبک شعری قاآنی و تأثیرپذیری آن از ادبیّات مصنوع مملوکی و عثمانی. بهار ادب، (4)، 77-92.
لویس، برنارد (1365). استانبول و تمدّن امپراتوری عثمانی. ترجمة ماه­ملک بهار. تهران: علمی و فرهنگی.
محمّدعلی حنطور، أحمد (2008). فیالأدب المقارن نحو تأصیل مدرسه عربیه فی المقارنی. الطّبعة الثّانیة، القاهرة: مکتبة الآداب.
میرعابدینی، حسن (1380). صدسال داستان­نویسیِ ایران. جلد 1 و 2. چاپ دوم، تهران: چشمه.
موسی باشا، عمر (1999). تاریخ الأدب العربی: العصر العثمانی. دمشق: دار الفکر.
نیما یوشیج (2535). ارزش احساسات و پنج مقاله در شعر و نمایش. تهران: گوتنبرگ.
ولی­نیا، بهارک و ابراهیم محمّدی (1392). نوع­شناسی رمان تاریخی فارسی و عربی (از سر والتر اسکات انگلیسی و جرجی زیدان تا محمّدباقر میرزا خسروی کرمانشاهی). کاوش­نامۀ ادبیّات تطبیقی، 3 (11)، 135-160.
یلمه­ها، احمدرضا و مهدیه ولی­محمّدآبادی (1394). بررسی تطبیقی مدایح رضوی در شعر عربی و فارسی از ابتدا تا پایان قرن دهم. کاوش­نامۀ ادبیّات تطبیقی، 5 (20)، 103-121.
References
Damrosch, David (2003). How to Read World Literature. Wiley-Blackwell Publication, Singapore: Utopia Press.
Fowler, Alastair (1979). Gernre and the Literary Canon. New Literary History, 11 (1), Anniversary Issue: II, 97-119.
Todorov, Tzvetan and Richard M. Berrong (1976). The Origin of Genres. New literary History, 8 (1), 159-170.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار