نمادگرایی در شعر بهزاد کرمانشاهی و عبد الوهّاب البیاتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 کارشناس‌ارشد زبان و ادبیّات تطبیقی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

در دورة معاصر به­دلیل مشترکات فراوان بین دو فرهنگ ایرانی و عربی، می‌توان تشابه افکار و تصاویر و درنهایت مضامین شعری همسان را که البتّه در برخی موارد با دیدگاه‎های متفاوت همراه هستند، در آثار شعری شاعران دو ملّت به­خوبی حس کرد. بهزاد کرمانشاهی و عبد الوهّاب بیاتی، به­مثابة عضوی از جامعة ادبی خویش، نقش مهمّی در بازتاب تحوّلات سیاسی و اجتماعی ایفا کرده‌اند؛ امّا گاهی اوقات واقعیّت‌های جامعه، بنا به دلایلی همچون مناسب­نبودن فضای سیاسی و اجتماعی، در سروده‌های آن­ها به­صراحت، بیان نمی‌شود؛ چراکه بیان این واقعیّت‌ها در برخی موارد با نهادهای سیاسی و اجتماعی در تقابل قرار می‌گرفت؛ از این‌رو، دو شاعران برای بیان دیدگاه‌های خویش از نماد استفاده کرده‌اند؛ لذا با توجّه به این اصل که ارزیابی درست ادبیّات ملّی و تبیین جایگاه آن در میراث فکری و ادبی بشریت جز با مقایسة ادبیّات ملّت‌ها میسّر نمی‌شود، نوشتار پیش رو در راستای غنابخشیدن به ادبیّات ملّی و نشان­دادن ارزش‌‌‌‌‌‌های ادبی آن در کنار ادبیّات ملل مختلف، می‌کوشد تا با رویکردی توصیفی - تحلیلی و براساس مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی که دامنة پژوهش آن منحصر به تأثیر و تأثّر نیست، بلکه بر زیبایی‌های هنری تأکید دارد؛ کارکرد نماد را در شعر بهزاد کرمانشاهی و عبد الوهّاب بیاتی تحلیل کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد نماد با تجربه‌های روحی و عاطفی این دو شاعر، پیوندی ناگسستنی دارد و بازتابی از سرخوردگی‌های هنرمند و شرایط سیاسی - اجتماعی روزگار آنان و راهی برای آشکارکردن زشتی‌ها و خفقان حاکم بر جامعه است.

 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

استخدام الرّمز فی شعر بهزاد کرمانشاهی وعبد الوهّاب البیاتی (دراسة مقارنة)

نویسندگان [English]

  • ابراهیم رحیمی زنگنه 1
  • عطا الماسی 2
1 أستاذ مساعد فی قسم اللّغة الفارسیّة وآدابها، جامعة رازی، کرمانشاه، إیران
2 ماجستیر فی فرع الأدب المقارن، جامعة رازی، کرمانشاه، إیران
چکیده [English]

وجود الکثیر من القواسم المشترکة بین الثّقافة الإیرانیّة والعربیّة فی عصرنا الرّاهن أوجد بین الثّقافتین تشابها ملحوظا من حیث المضامین والأفکار والصّور مع وجود بعض وجوه الخلاف فی الرّؤى بینهما. وفی السّیاق ذاته، أنّ الشّاعرین «بهزاد کرمانشاهی» وعبد الوهّاب البیاتی باعتبارهما عنصرین من عناصر المجتمع الإیرانی والعربی لعبا دوراً مفصلیاً فی عکس التّطوّرات السّیاسیّة والاجتماعیّة الّتی مرّ بها مجتمعهما. إلّا أنّهما لم یتعّرضا ببعض الحقائق السّیاسیّة والاجتماعیّة القائمة فی مجتمعهما بصراحة ووضوح. والسّبب فی ذلک قد یعود إلى عدم توفّر المناخ السّیاسی والاجتماعی الّذی یسمح لهما بذلک نظراً لمواجهة المؤسّسات السّیاسیّة والاجتماعیّة مع الشّاعربن حال تصریحهما بتلک الحقائق. ما جعل الشّاعرین یلتجئان إلى استخدام الرّموز للافصاح عن وجهات نظرهما. وبما أنّه لا یمکن التّقویم لآداب الشّعوب وتبیین مکانتها فی التّراث الفکری والأدبی بشکل صحیح إلّا بإجراء المقارنة بین آداب الشّعوب، یستهدف هذا البحث دراسة الرّموز فی شعر الشّاعرین بهزاد والبیاتی، اثراءا لآداب شعبنا والکشف عن قیمها الأدبیّة مقارنة مع الأدب العربی، اعتماداً على المنهج الوصفی التّحلیلی وفی ضوء المدرسة الامریکیّة للأدب المقارن الّتی لا تقتصر على الکشف عن التّأثیر المتبادل بین الآداب بل تبحث عن الجمالیات الفنّیة فیها أیضاً. ومما تفیده هذه الدّراسة، أن ثمة علاقة وثیقة لا انفصام لها بین الرّمز وتجارب الشّاعرین بهزاد والبیاتی النّفسیّة والعاطفیّة الّتی هی نتیجة لمشاعرهما المکبوتة والظّروف السّیاسیّة والاجتماعیّة الّتی یعیشان فیها. ثم أنّ الشّاعرین بهزاد والبیاتی استخدما الرّمز کوسیلة للتّعبیر عن مساوئ المجتمع الایرانی العربی والدّکتاتوریة السّائدة علیهما فی عصرهما.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • الشّعر المعاصر
  • الرّمز
  • بهزاد کرمانشاهی
  • عبد الوهّاب البیاتی

عنوان مقاله [العربیة]

Symbolism in Behzad Kermanshahi's Poems and Abdolvahab Al-Bayati

چکیده [العربیة]

In the contemporary period because of the many similarities between the two Persian and Arab cultures, one can feel the similarity of thoughts and images and ultimately the poetic themes, which in some cases are accompanied by different perspectives, in the poetic works of the poets in two nations. Behzad Kermanshahi and Abdul Wahhab al-Bayati, as part of their community, have played an important role in reflecting political and social developments. But sometimes, the facts of society, for some reason, such as the inappropriateness of the political and social space, are not explicitly expressed in their poetry. Because the expression of these facts in some cases was in conflict with the political and social institutions. Thus, the two poets have used the symbol to express their views. so according to the principle that a proper assessment of national literature and its position in the intellectual and literary heritage of humanity not possible except by comparing nations literature, this paper aims to enrich the national literature and shows its literary values along with the literature of various nations, it tries to do with a descriptive-analytic approach and the American school of comparative literature, whose scope of research is not limited to affecting, but emphasizes artistic beauty, to analyze the function of the symbol in the poems of Behzad Kermanshahi and Abdul Wahhab al-Bayati. Studies show that the symbol is inextricably linked with the emotional experiences of these two poets and reflects the frustrations of the artist and the social political conditions of their time, a way to reveal the ugliness and repression of society.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Contemporary Poems
  • Symbol
  • Behzad Kermanshahi
  • Abdul Wahab Al-Bayat
امین­مقدسی، ابوالحسن و شهریار گیتی (1391). حاکمیت شب، نگاهی به دو شعر از نیما یوشیج و عبد الوهّاب البیاتی. مجلّة ادب عربی، 4 (4)، 1-20.
انوشیروانی، علی‌رضا (1389). ضرورت ادبیّات تطبیقی در ایران. فصلنامة ادبیّات تطبیقی، 1 (1)، 6-38.
ایتن‌، یوهانس ‌(1378). عناصر رنگ ایتن‌. ترجمة بهروز ژاله­دوست‌. چاپ سوم، تهران: عفاف‌.
بهار، مهرداد (1369). فرنبغ دادگی. بندهشن. چاپ اوّل، تهران: توس.
--------- (1375). ادیان آسیایی. چاپ اوّل، تهران: چشمه.
بهزاد کرمانشاهی، یدالله (1381). گلی بیرنگ. چاپ اوّل، تهران: آگاه.
---------------- (1387). یادگار مهر. چاپ اوّل، تهران: آگاه.
البیاتی، عبد الوهّاب (1995). الأعمال الشّعریة. الطّبعة الأولی، بیروت: مؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
---------- (2008). دیوان عبد الوهّاب البیاتی. بیروت: دار العودة.
----------- (1348). آوازهای سندباد. ترجمة محمّدرضا شفیعی کدکنی. چاپ اوّل، تهران: پیک ایران.
بیگ­زاده خلیل و عطا الماسی (1395). جلوه‌های مقاومت در شعر یدالله بهزاد کرمانشاهی. نشریة ادبیّات پایداری کرمان، 8 (15)، 103-126.
پورداوود، ابراهیم (1356). یسنا. جلد 1. تهران: دانشگاه تهران.
پورنامداریان تقی و محمّد خسروی شکیب (1387). دگردیسی نمادها در شعر معاصر. فصلنامة پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، (11)، 147-162.
-------------؛ ابوالقاسم رادفر و جلیل شاکری (1391). بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر. ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 2 (1)، 25-48.
جاسم، محمّد (1394). رمز و اسطوره در شعر معاصر ایران و عرب. چاپ اوّل، تهران: نگاه.
جحا، خلیل میشال (2003). أعلام الشعر العربی الحدیث. الطّبعة الاولی، بیروت: دار العودة.
جیّوسی، سلمی خضراء (2001). الاتّجاهات والحرکات فی الشّعر العربی الحدیث. ترجمه عبدالواحد لؤلؤة. بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیّة.
رنجبران، سکینه (1390). بررسی تطبیقی اشعار عبد الوهّاب البیاتی و محمّدرضا شفیعی کدکنی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، استاد راهنما: محمود شهبازی، دانشگاه اراک.
الروّضان، عبد عون (2005). الشّعر العرب فی القرن العشرین. عمان: الأهلیة.
سیّدحسینی، رضا (1385). مکتب­های ادبی. جلد دوم. چاپ دهم، تهران: نگاه.
سیفی، طیبه (1390). زیباشناسی رنگ آبی در اشعار عبد الوهّاب البیاتی. پژوهشنامة نقد عربی، 1 (1)، 97-112.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1380). شعر معاصر عرب. چاپ اوّل، تهران: سخن.
شوالیه، ژان و آلن گربران (1385). فرهنگ نمادها. جلد چهارم. ترجمة سودابه فضایلی. چاپ سوم، تهران: جیحون.
عرب، عباس و معصومه نقی‌پور (1391). رمزگشایی واژة شب در سروده‌های عبد الوهّاب البیاتی و مهدی اخوان ثالث. کاوش‌نامة ادبیّات تطبیقی، 2 (6)، 91-103.
علی‌اکبرزاده، مهدی (1387). رنگ و تربیت. چاپ دوم، تهران: میشا.
فوزی، ناهده (1387). نگاهی به زندگی و شعر عبد الوهّاب البیاتی. دانشنامه، 1، 122-132.
لوشر، مارکس (1388). روان­شناسی رنگ‌ها. ترجمة ویدا ابی‌زاده. چاپ بیست و نهم، تهران: درسا.
معروف، یحیی و سارا رحیمی‌پور (1391). تأثیرپذیری رمزگرایی عبد الوهّاب البیاتی از مولوی. مجلّة انجمن ایرانی زبان و ادبیّات عربی، 8 (24)، 109-139.
الملائکة، نازک (2007). قضایا الشّعر المعاصر. الطّبعة الثّالثة، بیروت: دار العلم للملایین.
موسوی گرمارودی، سیّد علی (1387). شعری ملتزم به بیداری. فصلنامة تخصّصی شعر گوهران، (17)، 61-70.
نیکوبخت، ناصر و سیّد علی قاسم­زاده (1384). زمینه‌های نمادین رنگ در شعر معاصر (با تکیه و تأکید بر اشعار نیما، سپهری و موسوی گرمارودی). نشریة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، (16)، 210-240.
النیهوم، الصادق (2002). الّذی یأتی ولا یأتی. الطّبعة الأولی، بیروت: الانتشار العربی.
ورمازرن، مارتن (1372). آیین میترا. ترجمة نادر بزرگ‌زاده. چاپ اوّل، تهران: چشمه.