صورة الآخر الشرقی فی أدب الرحلات لغادة السمان «کتاب شهوة الأجنحة نموذجا»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 أستاذ مساعد فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها بجامعة تربیت مدرس، طهران، ایران

2 أستاذ فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها بجامعة تربیت مدرس، طهران، ایران

3 ماجستیرة فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها بجامعة تربیت مدرس، طهران، ایران

چکیده

یدرس علم الصورة فی معناه الخاص صورة الآخر وثقافته فی النص الأدبی، ویتناول تفاعله مع الأنا بالبحث. والحقیقة أن الوعی بالذات یمرّ بالآخر، والشعور بالهویة یبرز فی مواجهته، ویتمثل قدر کبیر من هذا التفاعل فی أدب الرحلات. أصدرت السمان لحد الآن خمسة أعمال فی أدب الرحلات توفر مادة دسمة للدراسات الصورولوجیة. وهذا البحث باعتماد المنهج الوصفی- التحلیلی ومن خلال الترکیز علی المنهج الاجتماعی والمقارن یحاول أن یلقی الضوء علی الجزء الأول من کتابها: «شهوة الأجنحة»، المکرس علی «الشرق الأقصی»، وذلک لفهم خصوصیة الأنا والآخر والأوهام والانحرافات الفکریة لکل منهما تجاه الآخر. والنتائج تدل علی أن الرحلة إلی الشرق الأقصی تمت للهرب من الواقع الألیم، والسعی نحو المجهول، بعد ما أصیبت السمان بالاغتراب الروحی؛ أما الهرب من الواقع فلم یتحقق؛ إذ إن صورة لبنان ودمشق تطلّ من ثنایا کل سطر، ومن تضاعیف أی مشهد. ویبدو أن السمان تأثرت مسبقا بانطباعات أدباء الغرب الرومانسیین عن الشرق الساحر والغامض؛ کما أنها زارت الشرق الأقصی مباشرة؛ فتجربتها حضوریة مباشرة، ومتأثرة فی الوقت نفسه بالصور والنصوص السابقة. والسمان أدیبة أوّلاً، ثم رحّالة ثانیاً، فتأخذ عناصر لوحاتها الفنیة والأدبیة من الواقع الألیم أو السارّ ثم تُضفی علیها کثیراً من الألوان والظلال حتی تخرج فی شکلها الفنی والمؤثر، مع هذا کله تبدو غالباً موضوعیة وصادقة وتتجنب - قدر الإمکان- الوقوع فی فخّ التعمیم والتشویه السلبی، ولکن مع المدن لا حیاد، والموضوعیة أکذوبة. ثم إن الاختلاط مع الشعوب المختلفة وضعت أمامها مجالا طیبا للمقارنة ودفعها إلی الإعجاب بحضارة الشرق الأقصی العریقة، وبجمالها وسحرها، مثلما حملها علی شجب مظاهر التخلف والفقر والخرافة فی هذا الشرق واستغراق أهله فی الحیاة الاستهلاکیة والحضارة المادیة.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

تصویر دیگری شرقی در سفرنامه‌های غادة السمان «بررسی موردی: کتاب شهوة الأجنحة

نویسندگان [English]

  • هادی نظری منظم 1
  • خلیل بروینی 2
  • نازنین هدایتی 3
1 استادیار زبان و ادبیّات عربی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 استاد زبان و ادبیّات عربی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 کارشناس ارشد زبان و ادبیّات عربی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده [English]

تصویرشناسی به بررسی تصویر «دیگری» در متن ادبی وتعامل وی با «من» (=خود) می­پردازد. در حقیقت، شناخت خود از طریق دیگری امکان­پذیر است واحساس هویّت در رویارویی با او نمایان شده و بخش زیادی از این تعامل در ادبیّات سفرنامه­ها نمود
می­یابد. غادة السمان تاکنون پنج اثر در ادبیّات سفرنامه منتشر نموده که مادة مناسبی برای مطالعات تصویرشناسی است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با اتّکا به روش اجتماعی وتطبیقی می­کوشد تا به بررسی بخش اول از کتاب «شهوة الأجنحة» بپردازد. نویسنده، این بخش را به خاور دور اختصاص داده است. هدف از این پژوهش، آن است تا هویّت خود و دیگری وتوهّمات و
انحراف­های فکری متقابل این دو را از یکدیگر بهتر دریابیم. نتایج بیانگر آن است که سفر غادة السمان به شرق دور پس از آن بود که وی به از خودبیگانگی روحی مبتلا شد و برای گریز از واقعیّت­های دردناک وتلاش برای کشف مجهولات عازم این سرزمین شد، اما فرار از واقعیّت­ها ممکن نشد؛ چه، تصویر لبنان و دمشق از لابه­لای هر سطر او واز درون هر صحنه­ای سر برمی­کشد. ظاهراً سمّان، پیش از این سفر، تحت­تأثیر برداشت­های ادیبان رمانتیک غرب از شرق افسونگر وابهام­آلود قرار داشته است؛ از این رو، تجربة وی تجربه­ای حضوری و مستقیم و در عین حال، متاثّر از تصویرها ومتون پیشین است. سمّان، نخست یک ادیب و بعد جهانگرد است. وی عناصر تابلوهای هنری خود را از واقعیّت های دردناک و یا مسرّت­بخش برمی­گزیند و آنگاه صبغة ادبی وخیالی بدان می­بخشد تا به شکلی هنری وتأثیرگذار درآید. با این همه، او واقع­گرا وصادق است و تا حد امکان، از درافتادن در تعمیم وسیاه­نمایی پرهیز
 می­کند، لیکن، چنان که خود او نیز گفته است دربارة شهرها نمی­توان بی­طرف قضاوت کرد و واقع­گرایی دروغ است. وانگهی، درآمیختن با ملّت­های مختلف و زندگی با آنان، زمینه و بستر مناسبی برای مقایسه و تطبیق پیش روی او نهاده و او را به شیفتگی نسبت به فرهنگ و تمدّن کهن شرق دور و زیبایی وجادوی آن وا داشته است، چنانکه وی را بر آن داشت که مظاهر عقب­ماندگی، فقر، غرق شدن در مصرف­گرایی وتمدّن مادی خاور دور را محکوم نماید.


 

کلیدواژه‌ها [English]

  • ادبیّات تطبیقی
  • تصویرشناسی
  • خاور دور
  • من
  • دیگری
  • غادة السمان
  • شهوة الأجنحة

عنوان مقاله [العربیة]

The Other Eastern Image in the Travelogues of Ghadat Alsaman Case Study: The Book of Shahvat Al Ajnahat

چکیده [العربیة]

An imagology examines the image of "other" in the literary text and its interaction with "I" (= self). In fact, self-knowledge is possible through other, and the sense of identity in its confrontation with it appears and the part of this interaction in the literature of travel magazines . Ghadat Al Saman has published five works in the travel magazine, which are the good material for pictorial studies. This research is based on descriptive-analytical method and socially-comparative methodology to study the first part of the book Shahvat Al Ajnahat. The author devotes this section to the Far East. The purpose of this research is to identify one's identity and the other, hallucinations, and the intellectual deviations. The results indicate that Ghadat Al Saman trip to the far East was after he suffered from spiritual alienation and was able to escape the realities to escape the painful facts and the effort to discover the unknowns to the land, the image of Lebanon and Damascus are flowing from each level and within each scene. Ceman, apparently, before the trip, was influenced by the impressions of Western romantic literary critics of the East of the charming and supermarket; hence, his experience is intuitive and direct experience, and at the same time influenced by earlier images and texts. . Cement is first a literary and then a traveler. He brings elements of his artwork to painful or rewarding realities, and then he gives literary and craftsmanship an artistic and influential image. Nevertheless, he is realistic and, as far as possible, avoids generalization and avoidance. But, as he himself said, it is impossible to judge the cities in a straightforward way, and realism is a lie. Moreover, joining with different nations and living with them are an appropriate context for comparing and adapting for him, and he has been fascinated by the ancient culture and civilization of the far East, and has had the beauty and the creation of it, as he had to condemn the manifestations of backwardness, poverty, drowning in consumerism and the materiality of the far East.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Imagology
  • Far East
  • I
  • Other
  • Ghadat Al Saman
  • Shahvat Al Ajnaha
  1. الف: الکتب

    • ·   القرآن الکریم
    1. ابن منظور، جمال الدین ابن مکرم (لاتا)؛ لسان العرب، بیروت: دار صادر.
    2. باجو، دانییل هنری (1997)؛ الأدب العام والمقارن، ترجمة غسان السید، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
    3. بدر یوسف، شوقی (2011)؛ القصة القصیرة النسویة اللبنانیة، أنطولوجیا، الطبعة الأولی، الاسکندریة: مؤسسة حورس الدولیة.
    4. بیشوا،کلود وأندره م. روسو (2001)؛ الأدب المقارن، ترجمة أحمد عبدالعزیز، الطبعة الثالثة، القاهرة: الأنجلو المصریة.
    5. حمود، ماجدة (2000)؛ مقاربات تطبیقیة فی الأدب المقارن، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
    6. الخطیب، حسام (1991)؛ سبل المؤثرات الأجنبیة وأشکالها فی القصة السوریة، الطبعة الخامسة، دمشق: الإدارة السیاسیة.
    7. سابایارد، نازک (1979)؛ الرحالون العرب وحضارة الغرب فی النهضة العربیة الحدیثة، بیروت: مؤسسة نوفل.
    8. السلیمانی، أحمد یاسین (2009)؛ التجلیات الفنیة لعلاقة الأنا بالآخر فی الشعر العربی المعاصر، الطبعة الأولی، دمشق: دار الزمان.
    9. السمان، غادة (1996)؛ الجسد حقیبة سفر، الطبعة الخامسة، بیروت: غادة السمان.
    10. ...........  (1995)؛ شهوة الأجنحة، الطبعة الأولی، بیروت: غادة السمان.
    11. شحاته، عبدالمنعم (2001)؛ أنا و الآخر، سیکولوجیة العلاقات المتبادلة، دار إیتراک للطباعة و النشر و التوزیع.
    12. شفیعی کدکنی، محمد رضا (1387)؛ ادوار شعر فارسی، چاپ پنجم، تهران: سخن.
    13. شکری، غالی (1990)، غادة السمان بلا أجنحة، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الطلیعة للطباعة والنشر.
    14. عبدالعزیز، أحمد (2002)؛ نحو نظریة جدیدة للأدب المقارن (استراتیجیات المقارنة)، القاهرة: مکتبة الأنجلو المصریة.
    15. فهیم، حسین محمد (1989)؛ أدب الرحلات، الکویت: المجلس الوطنی للثقافة والفنون.
    16. مکی، الطاهر أحمد (1987)؛ الأدب المقارن أصوله، تطوره ومناهجه، القاهرة: دار المعارف.
    17. ندا، طه (1393)؛ ادبیات تطبیقی، ترجمة هادی نظری­منظم، چاچ سوم، تهران: نشر نی.

    ب: المجلاّت

    1. عبود، عبدة (2002)؛ «صورة الآخر الغربی فی أدب غادة السمان»، مجلة الموقف الأدبی، العدد 375، صص 64-79.
    2. نامور مطلق، بهمن (1388)؛ «درآمدی بر تصویرشناسی: معرفی یک روش نقد ادبی و هنری در ادبیات تطبیقی»، مجلة  مطالعات ادبیات تطبیقی، سال سوم، شمارة 12، صص 119-138.
    3. نانکت، لاتیشیا (1390)؛ «تصویرشناسی به منزله خوانش متون نثر معاصر فرانسه وفارسی»، ترجمة مژده دقیقی، مجلة ادبیات تطبیقی، 1و2، صص 100-115.

    ج: الأطروحة

    1. الهروط، بلال سالم (2008)؛ صورة الآخر فی أدب الرحلات الأندلسیة، رسالة للحصول علی درجة الدکتوراه، أردن: جامعة مؤتة.

    د: المواقع الإنترنتیّة

    1.  https://ar.wikipedia.org