بررسی تطبیقی سیمای امام مهدی (عج) در شعر معاصر فارسی و عربی (مطالعة موردپژوهانه: اشعار سیّد رضا موسوی هندی، شیخ محسن ابوالحب، سلمان هراتی و قیصر امین‌پور)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

اندیشة انتظار و بیان سیمای امام مهدی (عج) در شعر شاعران متعهّد به اهل‌بیت (ع) از دیرباز تاکنون؛ بویژه در شعر دورة معاصر، بوفور دیده می­شود. شاعران معاصر، باب جدیدی را در زمینة شعر و ادب، به نام ادبیّات مهدوی گشودند و از دریچة شعر، امام مهدی (عج) را به عنوان منجی آخرالزّمان به تشنگان حقیقت معرّفی کردند. سیّد رضا موسوی هندی، شیخ محسن ابوالحب، سلمان هراتی و قیصر امین­پور، از شاعران معاصر مطرح در ادبیّات متعهّد هستند. در مقالة حاضر، به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به شواهدی از اشعار این شاعران، به بررسی تطبیقی سیمای امام مهدی (عج) در شعر معاصر فارسی و عربی پرداخته شده است. مباحثی همچون ولادت امام عصر (عج)، غیبت، انتظار، بشارت به ظهور منجی آخرالزّمان و توصیف ویژگی‌های مدینة فاضلة مهدوی، از جمله مضامین مشترک در شعر شاعران مورد بحث است؛ امّا موضوعاتی همچون القاب، رجعت و نیز پاسخ به انحرافات در زمینة موضوعات مربوط به مهدویت، در شعر برخی از آنان همچون سیّد رضا موسوی هندی ملاحظه می‌گردد. شاعران معاصر فارسی‌زبان، با بیانی ادبی و با استفاده از تعابیر استعاری، کنایه و تشبیه به وصف و مدح سیمای امام مهدی (عج) پرداخته‌اند؛ در حالی که شاعران عرب بیشتر به صورت مستقیم به وصف سیمای امام مهدی (عج) پرداخته‌اند. افزون بر این، شاعران با اقتباس هنری و ادبی از تفاسیر آیات و روایات متواتر، به وصف امام مهدی (عج) پرداخته و به شعر خویش صفت جاودانگی و تأثیرگذاری بر مخاطب بخشیده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة لصورة الإمام المهدی فی الشعر الفارسی والعربی المعاصر (سیّد رضا الموسوی الهندی، شیخ محسن ابوالحبّ، سلمان هراتی وقیصر امین‌بور نماذجاً)

چکیده [English]

الملخّص
إنّ فکرة انتظار الإمام المهدی (عج) وتبیین أبعاد شخصیته الکریمة أخذ یتجلی أکثر فأکثر عند الشعراء الملتزمین بحب أهل البیت (ع) علی مدی التاریخ إلی یومنا هذا ولاسیما فی الشعر المعاصر. فتح الشعراء فی العصر الحدیث باباً جدیداً فی حقل الشعر والأدب باسم باب الشعر المهدوی وتناولوا فیه تعرّف الامام الثانی عشر (عج) کمنجی فی آخر الزمان علی ظمئی الحقیقة. یعدّ السید رضا الموسوی الهندی، والشیخ محسن ابوالحب من بین الشعراء العرب، وسلمان هراتی وقیصر أمین­بور فی الأدب الفارسی، من أبرز الشعراء فی الأدب الشیعی الملتزم. مقالنا هذا فی منهج توصیفی - تحلیلی وفی بحث مقارن یعالج الموضوع بالإستناد علی الشواهد الشعریة من شعر هؤلاء الشعراء. إلی جانب هذا تناول المقال عقائد الشعراء المشترکة بشأن الإمام المهدی (عج) نحو مولده (عج)، غیبته، التبشیر بظهور المنجی فی آخر الزمان، الإنتظار والمدینة الفاضلة المهدویة، وأما نری بعض المضامین نحو البحث حول ألقاب الإمام المهدی (عج)، قضیة الرجعة والردّ علی الإنحرافات فی بواعث الغیبة فی شعر بعضهم کسید رضا الموسوی الهندی. وکلّ ذلک بالاستشهاد بالآی القرآنیة والروایات المتواترة. إنّ الشعراء فی الأدب الفارسی المعاصر، قد تناولوا صورة الإمام المهدی (عج) ومدحه بتعبیر أدبی وباستخدام الإستعارات والکنایات والتشبیهات المختلفة، بینما أنّ الشعراء العرب کثیراً ما تناولوا صورة الإمام المهدی تناولاً مباشرا.ً فضلاً عن ذلک إن هولاء الشعراء قد لجأوا إلی الإقتباسات الفنیة و الأدبیة من تفاسیر آیات القرآن الکریم وهکذا أخلدوا آثارهم الشعریة وأثروا علی ضمیر المخاطبین أعظم التأثیر.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: الإمام المهدی (عج)
  • الأدب المقارن
  • الشعر الفارسی المعاصر
  • الشعر العربی المعاصر
  • السید رضا موسوی الهندی
  • الشیخ محسن ابوالحب
  • سلمان هراتی
  • قیصر أمین­بور
کتابنامه
الف: کتاب­ها
قرآن کریم (1380)؛ترجمة مهدی الهى­قمشه‏اى،‏ چاپ دوّم، قم: فاطمة الزهراء.
1. ابن ابی زینب، محمّد بن ابراهیم‏ (بی‌تا)؛ الغیبة للنّعمانی‏، ترجمه: احمد فهرى زنجانى، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
2. ابن بابویه، محمّد بن علی (بی‌تا)؛ کمال­الدّین وتمام النّعمة، ترجمه: محمّد باقر کمره­ای، تهران: اسلامیه.
3. ------------- (بی‌تا)؛ الخصال شیخ صدوق، ترجمه محمّد باقر کمره­ای، تهران: کتابچی.
4. ابوالحب، محسن (بی‌تا)؛ دیوان شیخ محسن أبوالحب، تحقیق سلمان هادی آل طعمه، نجف: بی‌نا.
5. -------- (1385)؛ دیوان شیخ محسن أبوالحب، تحقیق جلیل کریم ابوالحب، نجف: مکتبه الحیدریه.
6. امین­پور، قیصر (1387)؛مجموعة کامل اشعار قیصر امین­پور، تهران: مروارید.
7. ---------- (1390)؛ گزینة اشعار، تهران: مروارید.
8. تونه­ای، مجتبی (1391)؛ موعود نامه(الفبای مهدویت)، قم: مشهور.
9. جمعی از نویسندگان حوزه (1378)؛چشم به راه مهدی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
10. حرّ عاملی، محمّد بن حسن (1425)؛ إثبات الهداة بالنّصوص والمعجزات‏، بیروت: أعلمی.
11. سلیمان، کامل (1381)؛روزگار رهایی، ترجمه علی‌اکبر مهدی پور، تهران: آفاق.
12. شهمیری، حسین (1386)؛ رجعت(بازگشت بزرگ در هنگام ظهور)، تهران:دفتر نشر معارف.
13. طبرسی، فضل بن حسن، مترجمان (1360)؛ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: فراهانی.
14. طبرى آملى صغیر، محمّد بن جریر بن رستم (1413)؛ دلائل الإمامة، قم: بعثت.
15. فتال نیشابورى، محمّد بن حسن، (بی‌تا)؛ روضة الواعظین‏، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران: نی.
16. قزوینی، محمّد کاظم (1391)؛امام مهدی عج (از ولادت تا ظهور)، ترجمة علی کرمی و سیّد محمّد حسینی، قم: الهادی.
17 قطب‌الدّین راوندى‏، سعید بن هبة الله‏ (بی‌تا)؛ جلوه‏هاى اعجاز معصومین علیهم السلام‏، ترجمة غلام­حسن محرمى، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
18. قندوزی، سلیمان بن ابراهیم (1997)؛ ینابیع الموده، بیروت: أعلمی.
19. کاظمی، محمّد کاظم (1390)؛ ده شاعر انقلاب، تهران: سورة مهر.
19. کلینی، محمّد بن یعقوب (بی‌تا)؛ اصول کافی، ترجمة سیّد جواد مصطفوی، تهران: فرهنگ اهل‌بیت علیهم السلام.
20. مجلسی، محمّد باقر (1382)؛ مهدی موعود، ترجمة حسن محمّدولی ارومیه‌ای، قم: مسجد جمکران.
21. ------------- (بی‌تا)؛ مهدی موعود(ترجمة ج 51 بحار الأنوار)، ترجمة علی دوانی، تهران: اسلامیه.
22. ------------- (بی‌تا)؛آسمان و جهان (ترجمة کتاب السّماء والعالم بحار الأنوار جلد 54)، ترجمة محمّد باقر کمره­ای، تهران: اسلامیه.
23. ------------- و همکاران (1382)؛ جزیرة خضراء، افسانه یا واقعیت؟، ترجمة ابوالفضل طریقه­دار، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
24. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1374)؛ تفسیر نمونه، تهران:دار الکتب الإسلامیة.
25. موسوی، سیّد رضا (1388)؛ دیوان سیّد رضا هندی وأبنائه، گردآورنده: هادی حسین موسوی، قم: مکتبة الحیدریة.
26. هراتی، سلمان (1388)؛ از آسمان سبز، تهران: سورة مهر.
27. --------- (1387)؛ آب در سماور کهنه(گزیدة اشعار)، تهران: تکا (توسعة کتاب تهران).
28. هلالی، سلیم بن قیس (بی‌تا)؛ اسرار آل محمّد علیهم السلام‏، ترجمة اسماعیل انصارى زنجانى خوئینى، قم: الهادی.
ب: مجلّه­ها
29. نظری­منظّم، هادی (1389)؛ «ادبیّات تطبیقی: تعریف و زمینه‌های پژوهش»، مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال اوّل، شمارة 2، صص 221-238.
ج: منابع مجازی
30. نجفی، جواد، دوازدهم آذرماه 1390، «بهشت وحوش» www.wildlifeeden.blogfa.Com.