«تأثیر الثقافة الإسلامیة فی الکومیدیا الإلهیة لدانتی» فی مرایا النـقد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربیّة و آدابها بجامعة الخوارزمی، طهران، ایران

چکیده


 إنّ للثقافة الإسلامیة أثراً کبیراً فی أدیان العالم و فی المعتنقین بها، إذ هی ثقافة غنیة لاتتحدّد فی حدودها الإسلامیة بل تتجاوزها و تشمل الحدود البشریة کلها، فلا غرو فی أن تؤثّر فی الآخرین خارج الحدود الإسلامیة أو یتأثّر بها الآخرون فیُروُوا غلیلَهم لحاجات الدنیا و الآخرة.
   الدراسات عن «الکومیدیا الإلهیة» لدانتی تدلّ علی أنّها تأثرت بالثقافة الإسلامیة و استقی من مَعینها، ثم إنّ عمل دانتی هذا، وقَفَ شامخاً بین أعمال من سبقوه و من جاؤوا بعده. أمّا التأثر هذا، فبدأ بعدما عرف الغرب شیئاً من معارف «معراج النبی» محمد صلوات الله علیه، إذ کان فی العصور الوسطی علی اتصال وثیق بالثقافة الإسلامیة و کان علماء أوروبیّون یسعون للتزود من مناهل تلک الثقافة. فیمکن القول بأنّ دانتی تأثّر بثقافة العالم القدیم و کذلک بثقافة القرون الوسطی، و یبدو أنّ عمله هذا، مدین للثقافة الإسلامیة التی کانت مسیطرة خلال القرون الوسطی.
   تهدف هذه المقالة دراسة کتاب «تأثیر الثقافة الإسلامیة فی الکومیدیا الإلهیة لدانتی» لصلاح فضل، شکلاً و مضموناً، متّبعة لمنهج الوصفی- النقدی- المقارنی. فممّا یتّضح من شواهد هذا الکتاب، عند مقارنته بین «القرآن الکریم» و «قصة معراج النبی (ص)» من جهة، و «الکومیدیا الإلهیة» من جهة أخری، أنّ هناک شبهاً کبیراً بین هذه النصوص؛ الأمر الذی یدلّ علی أنّ دانتی لم یکن فی أثره بمنأی عن تأثّر بالثقافة الإسلامیة.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

«تأثیرگذاری فرهنگ اسلامی بر کمدی الهی دانته»؛ در آینة نقد

نویسنده [English]

  • حسین ابویسانی
دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
چکیده [English]

 فرهنگ اسلامی، تأثیر قابل­توجهی بر ادیان الهی و گروندگان به این ادیان داشته است؛ از آن روی که چون، فرهنگی غنی است، از مرزهای خود فراتر رفته و بیشتر مرزهای فرهنگی بشریّت را در برگرفته است؛ لذا شگفت به نظر نمی­آید که چنین فرهنگی، قلمرو خود را پشت­سر نهد و بر دیگران اثرگذارد، آنها نیز به نوبة خود، از آن تأثیرپذیرند تا نیازهای دنیوی و اخروی­شان را در آن جستجو کنند.
    پژوهش­های صورت گرفته دربارة «کمدی الهی دانته» نشان می­دهد که این اثر، از فرهنگ اسلامی تأثیر پذیرفته، از چشمه­های آن سیراب گشته ودر پی آن، اثر دانته بر بلندای آثار قبل و بعد از خود ایستاده است، اما این أثرپذیری، بعد از آن آغاز شد که غرب به بخشی از معارف معراج­نامه دست یافت؛ سبب نیز آن بود که غرب در قرون وسطی ارتباطی قوی با فرهنگ اسلامی داشت و دانشمندان اروپایی هم در تلاش شدند تا از سرچشمه­های این فرهنگ بهره گیرند. بنابرابن،  می­توان گفت: دانته، هم از فرهنگ گذشتگان تأثیر پذیرفت و هم از فرهنگ قرون وسطی، لذا به نظر می­رسد اثر وی، مرهون همان فرهنگ اسلامی است که در خلال قرون وسطی حاکمیّت داشت.
    مقالة پیش­رو، در پی آن است تا کتاب «تأثیر فرهنگ اسلامی بر کمدی الهی دانته» اثر صلاح فضل را در شکل و محتوی مورد نقد و بررسی قرار دهد. از تطبیق شواهد ذکر شده در این کتاب از یک­سو، و قراین موجود در قرآن کریم و معراج­نامه از سوی دیگر، چنین برمی­آید که وجوه تشابه قابل­توجهی میان آنهاست؛ امری که نشان می­دهد دانته در کمدی الهی، از فرهنگ اسلامی، بی­تأثیر نبوده است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ادبیّات تطبیقی
  • تأثیر و تأثّر
  • فرهنگ اسلامی
  • قرآن کریم
  • معراج­نامه
  • کمدی الهی

عنوان مقاله [العربیة]

The Influence of Islamic Culture on Dante's Divine Comedy"; in the Critical Mirror

چکیده [العربیة]

Islamic culture has had a significant impact on divine religions and convert to these religions. Because it is a rich culture, it transcends its borders and covers all humanity. Therefore, it does not seem surprising that such a culture overlooks its territory and affects others, they also, in their turn, are influenced by their search for their worldly and related to the world of the hereafter



Researches on "Dante's Divine Comedy" suggests that this work has been influenced by Islamic culture, it was saturated from its springs, and subsequently Dante's work stands on the height of works before and after himself. But this influx began after the West became part of the achievements of the Merajameh. It also caused the West to have a strong connection with Islamic culture in the Middle Ages, and European intellectuals were also trying to exploit the origins of this culture. Therefore, it can be said that Dante was influenced by both the ancestor of the culture and the medieval culture, therefore, it seems to be influenced by the same Islamic culture that ruled during the Middle Ages.



The present article seeks to criticize the book The Impact of Islamic Culture on Dante's Divine Comedy by Salah Fazl in its form and content. From the matching of the evidence mentioned in this book on the one hand, and the verse in the Holy Qur'an and the Merajnameh on the other, it appears that there is a significant similarity between them, which indicates that, the influence of Islamic culture on Dante's Divine Comedy has not been ineffective.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Impact and Influence
  • Islamic Culture
  • Holy Qur'an
  • Merajnameh
  • Dante’s Divine Comedy
  1.  

    الف: الکتب

    • القرآن الکریم.
    1. ألیجییری، دانتی (1988)؛ الکومیدیا الإلهیة؛ الجحیم، ترجمة حسن عثمان، الطبعة الثالثة، القاهرة: دارالمعارف.
    2. جمال الدین، محمد السعید (لا تا)؛ الأدب المقارن؛ دراسات تطبیقیة فی الأدبین العربی و الفارسی، القاهرة: دار ثابت.
    3. سلّوم، داود (2003)؛ الأدب المقارن فی الدراسات المقارنة التطبیقیة، الطبعة الأولی، القاهرة،: مؤسسة المختار للنشر و التوزیع.
    4. فریدریش، ورنر و دیوید هنری ملون (1388)؛ چشم­انداز ادبیات تطبیقی غرب از دانته تا یوجین اونیل، ترجمة نسرین پروینی، تهران: سخن
    5. فضل، صلاح (1986)؛ تأثیر الثقافة الإسلامیة فی الکومیدیا الإلهیة لدانتی، الطبعة الثالثة، القاهرة: دارالشروق.
    6. کفافی، محمد عبد السلام (1971)؛ فی الأدب المقارن؛ دراسات فی نظریة الأدب و الشعر القصصی، الطبعة الأولی، بیروت: دار النهضة العربیة.
    7. متولی الشعراوی، محمد (2003)؛ الإسراء و المعراج، بیروت: دار الجیل.
    8. موسا، مارک (1373)؛ دانته آلیگیری، ترجمة مهدی سحابی، چاپ اوّل، تهران: کهکشان.
    9. ندا، طه (لا تا)؛ الأدب المقارن، بیروت: دار النهضة العربیة.

    ب: المواقع الإنترنتیّة

    1. ویکیبیدیا، الموسوعة الحرة، تحت المادة «صلاح فضل».