دراسة مقارنة للمضامین الأنطولوجیة لمحمد علی شمس‌الدین وفرید الدین العطار النیسابوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 طالبة الدّکتوراه، فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة إصفهان، إیران

2 أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة إصفهان، إیران

3 طالبة الدّکتوراه، فی فرع اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة إصفهان، إیران

4 أستاذ فی قسم اللّغة الفارسیة وآدابها، جامعة إصفهان، إیران

چکیده

 
إنَّ محمدعلی شمس الدین شاعر لدیه اتجاهات عرفانیة وهو متأثر من العطار النیسابوری ومن جملة هذه التأثرات إننا نجد مضامین وجودیة ومفاهیم حول وحدة الوجود وکذلک الحیرة العرفانیة والرؤی حول الموت والفناء فی أشعاره. ورغم من أهمیة المفاهیم حول المعرفة الوجودیة فی أشعار کلا الشاعرین والتألیفات التی دونت حول هذه المعرفة؛ ولکن لم یتم بحثاً وافیاً حول هذا الموضوع. من أجل هذه الغایة فإننا عمدنا إلی دراسة التأثیر والتأثر بین الشاعرین علی طریقة المدرسة الفرنسیة للأدب المقارن بشکل وصفی وتحلیل المحتوی فی أشعار هذین الشاعرین. ونظراً لتأثر شمس الدین من العرفان الإسلامی الإیرانی والمؤلفات حول العرفان فی الأدب الفارسی، فإننا حاولنا فی هذه الدراسة تبیین کیفیة التشابه والخلاف فی توظیف تلک المضامین من خلال المقارنة بین أشعار شمس الدین والعطار النیسابوری. تشیر النتائج الی أن کلا الشاعرین قد تشابها فی التعبیر عن وحدت الوجود و کذلک نظرتهما الی الموت فإنّها توحی بأنّ الموت ولادة جدیدة.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

بررسی تطبیقی مضامین هستی شناسانه محمد علی شمس‌الدین و فرید‌الدین العطار نیشابوری

نویسندگان [English]

  • فهیمه میرزایی جابری 1
  • سردار اصلانی 2
  • سید رضا سلیمان زاده نجفی 3
  • حسین آقا حسینی 4
1 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه اصفهان، ایران
2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه اصفهان، ایران
3 دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه اصفهان، ایران
4 استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه اصفهان، ایران
چکیده [English]

 محمدعلی شمس­الدین، شاعری با گرایش­های عرفانی و متأثّر از عطار نیشابوری است؛ از جمله این تأثیرات حضور مضامین هستی­شناسانه، وحدت وجود، حیرت و مرگ در شعر اوست. با وجود اهمیّت خاص مفاهیم هستی­شناسی در شعر هر دو شاعر و آثار فراوانی که در این زمینه نوشته­اند، تاکنون در این موضوع پژوهشی انجام نشده است؛ بنابراین در این مطالعه سعی شده است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با توجه به اصل تأثیر و تأثّر ادبی که در مکاتبی چون؛ مکتب فرانسه مطرح شده است، این مضامین در شعر هر دو شاعر بررسی شوند. همچنین، با توجه به تأثیرپذیری
شمس­الدین از عرفان اسلامی- ایرانی و آثا عرفانی در ادبیّات فارسی چگونگی و شباهت­ها و تفاوت­های کاربرد این مفاهیم در شعر او در مقایسه با عطار تحلیل و تبیین شد. نتایج نشان داد، هر دو شاعر در چگونگی و میزان به کارگیری مضمون وحدت وجود با یکدیگر تشابه دارند. همچنین نگرش هر دو شاعر به مرگ به منزلة حیات و تولّدی دوباره است.
 

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • ادبیّات تطبیقی
  • محمد علی شمس‌الدین
  • اعطار نیشابوری
  • وحدت وجود
  • حیرت

عنوان مقاله [العربیة]

The Comparative Study of Ontological Subjects Mohammad Ali Shamsedin and Farid al-Din al-Atar Neyshabouri

چکیده [العربیة]

Mohammad Ali Shams al-Din is a poet with mystical tendencies influenced by Attar Nishapur, one of these effects is the presence of ontological themes, existantialism, wonder and death in his poetry. Despite the importance of the existentialism concepts in the poetry of both poets and the many works written in this field, so far, no attempt has been made in this subject; therefore, in this study, we tried to use the descriptive-analytical method regarding the principle of literary influence that has been raised in schools such as the French school, these themes are examined in the poetry of both poet. Also, according to the impact of Shams al-Din's analysis of the Islamic-Iranian mysticism and the mystical affairs in Persian literature, the similarities and differences of the use of these concepts in his poetry in comparison with Attar have been explained. The results showed that both poets are similar in their use of the theme of existentialism. Also, the attitude of both poets to death is a rebirth of life and birth.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Mohammad Ali Shamseddin
  • Attar Nishapouri
  • Existentialism
  • Wondering

مراجع

  1. الف: الکتب

    • ·                 قرآن کریم.
    • نهج البلاغة.
    1. ابن عربی، محیی الدین (1405)؛ الفتوحات المکیة، مصحح عثمان یحیی، المجلّد 14، قاهره: المکتبة العربیه.
    2. ابو ابراهیم، مستملی بخاری (1392)؛ شرح التصوف لمذهب التصوف، تهران: میراث مکتوب.
    3. بقلی شیرازی، روزبهان (1374)؛ شرح شطحیات، تصحیح هانری کربن، چاپ سوم، تهران: کتابخانه طهوری.
    4. بیات، محمدحسین (1385)؛ مبانی عرفان و تصوف، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

    5. بیدج، موسی (1389)؛ مقاومت و پایداری در شعر عرب از آغاز تا امروز، تهران: بنیاد حفظ نشر و ارزش­های دفاع مقدس و پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس.

    1. پورجوادی، نصرالله (1358)؛ سلطان طریقت، چاپ اوّل، تهران: آگاه.
    2. جوادی آملی، عبدالله (1393)؛ حق و تکلیف در اسلام، قم: اسراء.
    3. رکن آبادی، لیلی(1392)؛ مقاومت در شعر قیصر امین پور و محمد علی شمس الدین. رساله دکتری دانشگاه خوارزمی تهران.
    4. روشنفکر، اکرم؛ جمشیدی، ناهید (1393)؛ نمادهای پایداری در شعر معاصر لبنان، چاپ اوّل، رشت: کتیبه گیل.

    10. زیتون، علی مهدی (1996م)؛ لغة محمد علی شمس­الدین الشعریة، بیروت: سلسلة الأدب الحدیث.

    11. سجادی، سید جعفر (1370)؛ فرهنگ لغات، اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ اوّل، تهران: طهوری.

    12. شمس­الدین، محمد علی (2009)؛ الأعمال الشعریة، 2 جلد؛ الطبعة الأولی، بیروت: مؤسسة العربیة للدراسات والنشر.

    1. .................. (2002)؛ أمیرال الطیور، الطبعة الأولی، بیروت: دارالآداب
    2. .................. (1992)؛ طیور الی الشمس المرّة، الطبعة الأولی، بیروت: دارالآداب.
    3. .................. (2002)؛ ممالیک عالیة، الطبعة الأولی، بیروت: دارالآداب.
    4. ................. (1992)؛ أنادیک یاملکی وحبیبی، الطبعة الأولی، بیروت: دارالآداب.
    5. ................. (2009)؛ الیأس من الوردة، الطبعة الأولی، بیروت: دارالآداب.
    6. عطار نیشابوری، فرید الدّین (1384)؛ دیوان، تصحیح تقی تفضّلی، تهران: علمی و فرهنگی.
    7. عطار، فرید الدین (1378)؛ منطق الطیر، تصحیح دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
    8. ................... (1365)؛ مصیبت‌نامه، تهران: سخن.
    9. ................... (1380)؛ اسرار نامه، تصحیح سید صادق گوهرین، چاپ دوم، تهران: زوار.
    10. علی بن عثمان، هجویری (1363)؛ کشف المحجوب، مقدمه محمود عابدی، تهران: سروش.
    11. ................. (1368)؛ منطق الطیر، تصحیح: سید صادق گوهرین، چاپ هشتم، تهران: علمی فرهنگی.
    12. فولادی، علیرضا (1389)؛ زبان عرفان، تهران: سخن.
    13. کاکایی، قاسم (1382)؛ وحدت وجود به روایت ابن عربی و مایستر اکهارت، تهران: هرمس.
    14. مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1403)؛ بحار الانوار، محقق: جمعی از محققان، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    15. معجم البابطین للشعراء العرب المعاصرین (2002)، جمع و ترتیب و تنفیذ هیئة المعجم، المجلد الخامس، الطبعة الثانیة.
    16. همتی، همایون (1362)؛ کلیات عرفان اسلامی، تهران: امیرکبیر.
    17. یاحقی، محمد جعفر (1369)؛ فرهنگ اساطیر، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی سروش.
    18. یزدان­پناه، یدالله (1393)؛ مبانی و اصول عرفان نظری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    19. یثربی، سید یحیی (1374)؛ فلسفه عرفان: تحلیلی از اصول، مبانی و مسائل عرفان، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.

    ب: المجلاّت

    1. امین مقدسی، ابوالحسن؛ محمدی، اویس (1393)؛ «بررسی تطبیقی مضامین هستی شناسانه عبدالله البردونی و جلال الدین رومی»، مجله ادب عربی دانشگاه تهران، دورة 6، شمارة2، صص 223- 242.
    2. میرزایی، فرامرز (1389)؛ «مرگ اندیشی خیامی در آثار دو شاعر فارسی و عربی: صلاح عبدالصبور و نادر نادرپور»، فصلنامه پژوهش های زبان و ادبیات تطبیقی، شمارة1، بهار 1389، صص 159-177.
    3. صادقی، مجید؛ عروجی، راضیه (1395)؛ «حیرت در عرفان»، مجله پژوهش های فلسفی کلامی، دورة 7، شمارة 28، صص 31-63.
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
دوره 8، شماره 32
اسفند 1397
صفحه 147-163

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار