تأثیر اندیشه‌های‌ خیّامی در شعر سیّد قطب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

چکیده
اندیشه­ها و تأمّلات فلسفی خیّام، تأثیری ژرف بر شعر و ادب معاصر عربی گذاشته­اند. سایة پرسش­های
حیرت­آلود او که از طریق ترجمة رباعیات به زبان عربی در جهان عرب نفوذ کرده، در جای‌جای آثار ادبی و در شعر بسیاری از شاعران معاصر عرب بوضوح مشاهده می‌گردد. سیّد قطب، ادیب، متفکّر و شاعر نا­م­آشنای معاصرِ مصری، از جمله شاعرانی است که در آثار ادبی- نقدی خود از خیّام و تأمّلات فلسفی او فراوان سخن گفته است و علاوه بر آن، در شعر نیز، از اندیشه­های خیّام عمیقاً متأثّر بوده است. پژوهش حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی دیدگاه­های سیّد قطب دربارة خیّام، شعر او را از منظر تأثیرپذیری از
اندیشه­های خیّامی واکاوی نموده است. یافته­های این پژوهش گویای آنند که سیّد قطب در یک مرحله از عمرش، دچار یک نوع سرگشتگی بوده است و اشعاری که او در این برهة زمانی سروده است، آمیخته به حیرت و به شدّت متأثّر از اندیشه­های خیّام است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

تأثیر الأفکار الخیامیة علی شعر سیّد قطب

چکیده [English]

الملخّص
الأفکار والآراء الفلسفیة للخیام قد ترکت تأثیراً عمیقاً علی الشعر والأدب المعاصر العربی. ظلّ أسئلته المملوءة بالحیرة التی رسخت فی العالم العربی من قبل ترجمة رباعیاته باللّغة العربیة، یمکن مشاهدتها فی کثیر من الأثار الأدبیة وفی شعر بعض الشعراء المعاصرین العرب. سیّد قطب الأدیب والمفکّر والشاعر المعاصر المصری کان من جملة هؤلاء الشعراء والذی تحدّث کثیراً من خلال آثاره الأدبیة والنقدیة من شخصیة الخیام وتأملاته الفلسفیة. علاوة من ذلک قد تأثّر بالأفکار الخیامیة فی شعره أیضاً. هذه الدراسة بالمنهج التحلیلی - التوصیفی فی ضمن البحث من آراء سیّد قطب للخیام ورؤاه، درست شعر سیّد قطب من منظور تأثره بالأفکار الخیامیة. نتائج هذا البحث تدلّ بأن سیّد قطب فی مرحلة من حیاته أصیب بنوعٍ من الحیرة والشکّ الفلسفی وأشعاره التی أنشدت فی هذه المرحلة کانت متأثراً شدیداً.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: شعر سید قطب
  • رباعیات الخیام
  • الشعر المصری المعاصر
  • الأدب التطبیقی

مراجع

کتابنامه
الف: کتاب­ها
1. اخوان ثالث، مهدی (1356)؛ از این اوستا، تهران: مروارید.
2. بکّار، یوسف (2004)؛ جماعة الدّیوان وعمر الخیّام، الطّبعة الأولی، بیروت: المؤسّسه العربیة للدّراسات والنّشر.
3. جعفری، محمّد تقی (1372)؛ تحلیل شخصیت خیّام، چاپ سوّم، تهران: سازمان انتشارات کیهان.
4. حموده، عادل (1987)؛ سیّد قطب من القریة إلی المشنقة، الطّبعة الأولی، القاهرة: سینا للنّشر.
5. الخالدی، صلاح عبدالفتّاح (1991)؛ سیّد قطب من المیلاد إلی الاستشهاد، الطّبعة الأولی، دمشق- بیروت: دار القلم - الدار الشامیة.
6. خیّام، عمر بن ابراهیم (1384)؛ رباعیّات خیّام، تصحیح، مقدّمه و حواشی محمّدعلی فروغی و قاسم غنی، به کوشش بهاء­الدّین خرّمشاهی، تهران: ناهید.
7. دشتی، علی (1344)؛ دمی با خیّام، تهران: امیرکبیر.
8. فروم، اریک (1385)؛ گریز از آزادی، ترجمه: عزت­الله فولادوند، چاپ نهم، تهران: مروارید.
9. قطب، سیّد (2006)؛ النّقد الأدبی: أصوله ومناهجه، الطّبعة التّاسعة، القاهرة: دار الشّروق.
10. ----- (2005)؛ فی التّاریخ... فکرة ومنهاج، الطّبعة التّاسعة، القاهرة: دار الشّروق.
11. ----- (1988)؛ فی ظِلال القرآن، مجلد 6، ط 15، القاهرة: دار الشّروق.
12. ----- (1983)؛ کتب وشخصیّاتٌ، الطّبعة الثّالثة، القاهرة: دار الشّروق.
13. میرقادری، سیّد فضل­الله (1385)؛ شعر تأمّلی در ادبیات عربی معاصر، چاپ اوّل، شیراز: نوید شیراز.
14. یوسفی، غلامحسین (1373)؛ چشمة روشن، تهران: علمی.
ب: مجلّه­ها
15. پروینی، خلیل؛ حسین چراغی­وش (1385)؛ «نگاهی به مراحل و ویژگی­های نقد ادبی سیّد قطب»، مجلّة انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، شمارة 1، صص 43-71.
16. عبدالحمید عبدالسّلام، حسن أحمد (1416)؛ «أصداء شعر العقّاد فی شعر سیّد قطب»، کلّیة اللّغة العربیة، القاهرة، العدد 14، صص 119-164.
17. محسنی­نیا، ناصر (1389)؛ «خیّام­پژوهی با تکیه بر جهان معاصر عرب»، پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، دورة جدید، سال دوّم، شمارة 3 (پیاپی 7)، صص 1-20.
18. میرزایی، فرامرز و دیگران (1389)؛ «مرگ­اندیشی خیّامی در آثار دو شاعر فارسی و عربی: صلاح عبدالصّبور و نادر نادرپور»، پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، دانشگاه تربیت مدرّس، دورة 1، شمارة 1، صص 159-177.
19. نظری، نجمه؛ ناهید خسروی (1390)؛ «اخوان، پرسشگری از تبار خیّام»، فصلنامة علمی - پژوهشی زبان و ادب فارسی (ادب و عرفان)؛ دانشگاه آزاد همدان، شمارة 3 (9)، صص 73-90.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار