بررسی جلوه‏های فرهنگ و تمدّن ایرانی در شعر مهیار دیلمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

فرهنگ ایرانی، از دیرباز تاکنون، یکی از پربارترین فرهنگ‌های بشری به شمار آمده و همواره مورد توجّه شاعران قرار گرفته است. مهیار دیلمی، از شاعران ایرانی­تباری است که فرهنگ و تمدّن خویش را به ادبیّات عرب معرّفی نموده است. نوشتار حاضر، پژوهشی توصیفی - تحلیلی با هدف شناسایی زوایای گوناگون فرهنگ و تمدّن اصیل ایرانی در اشعار مهیار دیلمی است که به شیوه‌ای نظام‌مند به بررسی جشن‌ها، آداب و رسوم ایرانی، الفاظ و واژه‌های فارسی، ذکر پادشاهان ایرانی و... در دیوان مهیار می‌پردازد. در این مقاله، ضمن اثبات تأثیرپذیری عمیق مهیار از فرهنگ و تمدّن ایرانی، به این نتیجه نیز دست یافته‌ایم که علاقة قلبی مهیار دیلمی به سرزمین خویش، او را از توجّه به مبادی اسلامی بازنداشته است؛ امّا معرّفی فرهنگ و تمدّن جامعة ایرانی به ادیبان عرب، از دغدغه‌های مهمّ فکری اوست و دلیل بر این مدّعا، بسامد واژگان و اصطلاحات فارسی در دیوان اوست.
.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

دراسة مظاهر الثّقافة والحضارة الإیرانیة فی شعر مهیار الدّیلمی

چکیده [English]

الملخّص
الثقافة الإیرانیة ویعتبر منذ فترة طویلة، واحدة من الثقافات الإنسانیة الأکثر إنتاجیة، ولایزال یسترعی الانتباه لشعراء بها. مهیار الدّیلمی من الشعراء الإیرانیین الذی قدّم ثقافته وحضارته إلى الأدب العربی.
     هذه المقالة دراسة وصفیة - تحلیلیة تهدف إلى تحدید جوانب مختلفة من الثّقافة والحضارة الإیرانیة فی أشعار مهیار الدّیلمی وهناک طریقة منهجیة تبحث عن دیوانه لتقییم الإحتفالات، العادات الإیرانیة، الکلمات الفارسیة، ذکر ملوک الفرس. فی هذه المقالة، نرید أن نثبت تأثّراً عمیقاً لمهیار من الثّقافة والحضارة الإیرانیة، وقد وصلنا أیضا إلی هذه النتیجة أنّ اهتمامه القلبی بوطنه، لم یمنعه من النظر فی المبادئ الإسلامیة. ولکن تقدیم الثّقافة والحضارة الایرانیة لأدباء العرب من الشواغل الهامة من حیاته الفکریة والسبب لهذا الادّعاء وفرة الکلمات والعبارات الفارسیة فی دیوانه.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: مهیار الدّیلمی
  • الشّعر
  • الثّقافة الإیرانیة
  • اللّغة العربیة
کتابنامه
الف: کتاب­ها
1. آذرنوش، آذرتاش (۱۳۵۴)؛ راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان تازی (پیش از اسلام)، دانشگاه تهران.
2. الحموی، یاقوت (1408)؛ معجم البلدان، بیروت: دار للطباعة والنشر.
3. الدّیلمی، مهیار (1344)؛ دیوان مهیار الدّیلمی، الطّبعة الأولی، القاهره: دارالکتب المصریه.
4. الزرّکلی الدّمشقی، خیرالدّین (2002)؛ الأعلام، الطّبعة الخامسة عشر، بیروت: دار العلم للملایین.
5. الفاخوری، حنا (1427)؛ تاریخ الأدب العربی، بیروت: منشورات ذوی القربی.
6. امین، احمد (1425)؛ ظهر الإسلام، بیروت: دارالکتاب العربى.
7. الأمینی، عبدالحسین (1403)؛ الغدیر فی الکتاب والسّنّة والأدب، بیروت: دارالکتاب العربی.
8. بیرونی، ابوریحان (1878)؛ الآثار الباقیه عن القرون الخالیه، آلمان: ساخائو.
9. جاحظ، ابی عثمان عمروبن بحر (1406)؛ المحاسن والأضداد، تحقیق عاصم العیتانی، الطّبعة الأولی، بیروت: دار إحیاء العلوم.
10. حسینی جلالی، سیّد محمّدحسین (1380)؛ فهرس التراث، چاپ اوّل، قم: دلیل ما.
11. ذکاوتی قراگزلو، علیرضا (1382)؛ نکته­چینی‌ها از ادب عربی، تهران: طرح نو.
12. رضی، هاشم (1383)؛ جشن‌های آتش، تهران: پایتخت.
13. شوقی ضیف (1987)؛ الفنّ ومذاهبه فی الشّعر العربی، الطّبعة الحادیة عشرة، مصر: دارالمعارف.
14. صفا، ذبیح الله (1369)؛ تاریخ ادبیّات در ایران، جلد اوّل، تهران: فردوسی.
15. عبّاس، إحسان (1978)؛ إتّجاهات الشّعر العربی المعاصر، الطّبعة الأولى، الکویت: المجلس الوطنی للثّقافة والفنون والآداب.
16. عبدعلی، عصام (1976)؛ مهیار الدّیلمی حیاته وشعره، بغداد: دارالحریة.
17. کحّاله، عمررضا (1998)؛ معجم المؤلفین، ج 13، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ب: مجلّه­ها
18. امانی چاکلی، بهرام (1386)؛ «مهرگان در عصر اسلامی و بازتاب آن در ادب عربی این دوره»، مطالعات ادبیّات تطبیقی، شمارة 3، صص 11-36.
19. الحسنی، عبدالرّزاق (1345)؛ «مهیار الدّیلمی»، المرشد، المجلّد الثّانی، صص 85-88.
20. راثی، محسن (1388)؛ «تأثیر نوروز در تاریخ ادبیّات و زبان عربی»، مجلّة تاریخ ادبیّات، شمارة 61، صص 103-118.
21. زراقط، عبدالمجید (1408)؛ «قراءة فی دیوان مهیار الدّیلمی»، الثّقافة الإسلامیة، العدد 15، صص 250-272.
22. شکری، عبدالرحّمن (1357)؛ «شعر مهیار»، الرّسالة، العدد 289، صص 100-103.
23. علیرضا، میرزا محمّد (1427)؛ «النّوروز فی الأدب العربی»، آفاق الحضارة الإسلامیة، العدد 17، صص 213-246.
24. مهدوی دامغانی، محمّد (1356)؛ «مهیار دیلمی»، نشریة مطالعات اسلامی، شمارة 25، صص 97-117.
25. ممتحن، حسین‌علی (1353)؛ «نهضت شعوبیه و نتایج سیاسی و اجتماعی آن»، نشریة بررسی­های تاریخی، شمارة 51، صص 171-204.
26. محفوظ، حسین‌علی (1348)؛ «نوروز در ادبیّات عرب»، ترجمة فیروز حریرچی، مجلّة معارف اسلامی، شمارة 8، صص 11-22.