نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی آبادان، ایران
2 دانشیارگروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی آبادان، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
یعدّ ابن الرّومی (221-283 ه) من أعظم شعراء العصر العبّاسی الثّانی، ومن مفاخر عالم التّشیّع الّذی یزدهر جمال قصائده الطّویلة وأناقتها بلاغه اللّغه العربیّة. هناک جوانب کثیرة من تجلّیّات تأثیر الثّقافة والأدب الإیرانی قد ألقت ضوءها علی قصائد الشاعر. إنّه قد تأثّر بمظاهر مختلفة من الثّقافة والحضارة الإیرانیة فی بعض قصائده. هذه المقالة، دراسة وصفیّة - تحلیلیّة تهدف إلى تحدید جوانب مختلفة من الثّقافة والحضارة الإیرانیّة فی أشعار ابن الرّومی الّتی تبحث عن دیوانه لتقییم الاحتفالات، والتّقالید والعادات الإیرانیّة، والکلمات الفارسیّة، والأمثال والحکمة، وذکر أسماء المدن والأماکن الإیرانیة و... بطریقة منهجیة. إنّ المحاور الرّئیسیّة لهذه الدّراسة الّتی کتبت فی مجال الأدب المقارن، معتمدة علی المدرسة الفرنسیّة، هی: نظرة عامّة على حیاة ابن الرّومی العلمیّة والأدبیّة ونقد وتحلیل وتفسیر بعض المضامین وتداعیّات الثّقافة والأدب الإیرانی فی قصائده. تفید النّتائج الرّئیسیّة لهذا البحث أنّ ابن الرّومی قد تأثّر بمظاهر مختلفة من الثّقافة والأدب الإیرانی، بالبصیرة والمعرفة الواسعة منها. فی هذا المقال، نرید أن نثبت تأثّراً عمیقاً لابن الرّومی من الثّقافة والحضارة الإیرانیّة، وقد وصلنا أیضا إلی هذه النّتیجة بأنّ اهتمامه القلبی بوطنه،لم یمنعه من النّظر فی المبادئ الإسلامیّة. ولکن تقدیم ثقافة وطنه، إیران، والحضارة الإیرانیّة لأدباء العرب الآخرین، من الشّواغل الفکریّة لحیاة هذا الشّاعر الشّیعیّ.
کلیدواژه‌ها [English]
1. الآبی، أبو سعد منصور بن الحسین (2004)؛ نثر الدرّ، تحقیق: خالد عبد الغنی محفوظ، الطّبعة الأولی، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
2. الأبشیهی، شهاب الدّین محمّد بن أحمد بن منصور (1419)؛ المستطرف فی کل فنّ مستطرف، الطّبعة الأولى، بیروت: عالم الکتب.
3. ابن خلدون، عبدالرّحمن (1375)؛المقدّمه، ترجمة محمّد پروین گنابادی، تهران: علمی و فرهنگی.
4. ابن الرّومی، علی بن عبّاس (1998)؛ الدّیوان، شرح أحمد حسن بسج، بیروت: دار الجیل.
5. ابن قتیبة، عبد اللّه بن مسلم (1418)؛ عیون الأخبار، بیروت: دار الکتب العلمیّة.
6. ابن منظور، محمّد بن مکرم (بی‌تا)؛ لسان العرب، بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
7. أمین، أحمد )بی‌تا)؛ ضحی الاسلام، الطّبعة العاشرة، بیروت: دار الکتاب العربی.
8. بشّار بن برد (1957)؛ دیوان بشّار بن برد، شرح و تکمیل: محمّد الطّاهر بن عاشور، الجزء الثّالث، القاهرة: مطبعة لجنة التّألیف والتّرجمة والنّشر.
9. بیرونی، أبو ریحان (1878)؛ الآثار الباقیة عن القرون الخالیة، آلمان: ساخائو.
10. الجاحظ، أبو عثمان عمرو بن بحر (1423)؛ المحاسن والأضداد، تحقیق: عاصم العیتانی، الطّبعة الأولی، بیروت: دار إحیاء العلوم.
11. ----------------- (بی‌تا)؛ البیان والتّبیین، تحقیق و شرح: محمّد هارون عبد السّلام، الطّبعة الأولی، بیروت: دار الجیل.
12. الجوالیقی، أبو منصور (1968)؛ المعرّب من الکلام الأعجمی علی حروف المعجم، به کوشش أحمد محمّد شاکر، افست تهران.
13. الحتّی، حنا نصر (1994)؛ شرح دیوان الأعشی الکبیر، الطّبعة الثّانیة، بیروت: دار الکتاب العربی.
14. الحموی، یاقوت (1408)؛ معجم البلدان، تهران: توس.
15. الحوفی، أحمد محمّد (1978)؛ تیارات ثقافیّة بین العرب والفرس، الطّبعة الثّالثة، القاهرة: دار نهضة مصر.
16. الخطیب، حسام (1999)؛ آداب الأدب المقارن عربیاً وعالمیّاً، الطّبعة الأولی، بیروت :دار الفکر المعاصر.
17. زیدان، جرجی (بی‌تا)؛ تأریخ التمدّن الإسلامی، المجلّد 5، القاهرة: دار هلال.
18. شیر، أدّی (1386)؛ واژه‌های فارسی عربی‌شده، ترجمة حمید طبیبیان، چاپ اوّل، تهران: امیرکبیر.
19. ضیف، شوقی (بی‌تا)؛ الفن ومذاهبه فی الشّعر العربی، الطّبعة العاشرة، القاهرة: دار المعارف.
20. العسکری، حسن بن عبدالله (1984)؛ المصون فی الأدب، تحقیق: عبدالسلام محمّد هارون، الطّبعة الثّانیة مصوّرة، کویت: مطبعة الحکومة.
21. العقّاد، عبّاس محمود (1970)؛ ابن الرّومی حیاته من شعره، الطّبعة السّابعة، بیروت: دار الکتاب العربی.
22. فیروزآبادی، محمّد بن أیوب (1304)؛ قاموس المحیط، مصر: دار الکتب العلمیّة بولاق.
23. القیروانی، أبی إسحاق بن علی الحصری (1372)؛ زهر الآداب وثمر الألباب، الطّبعة الثّانیة، مصر: مطبعة السّعادة.
24. معین، محمد (1370)؛ فرهنگ فارسی، تهران: ققنوس.
ب: مجلاّت
25. دادفر، سجاد و روح‌الله بهرامی (1395)؛ «نقد و بررسی کتاب تاریخ ادبیّات عصر عبّاسی در پرتو فرهنگ و تمدّن ایرانیان»، کاوش‌نامة ادبیّات تطبیقی دانشگاه رازی کرمانشاه ، سال ششم، شمارة 21، صص 15-32.
26. راثی، محسن (1388)؛ «تأثیر نوروز در تاریخ ادبیّات و زبان عربی»، تاریخ ادبیّات دانشگاه شهید بهشتی تهران، شمارة 61، صص 103-118.
27. زینیوند، تورج (1394)؛ «معرفی و تحلیل دیدگاه‌های نقدی ادوارد سعید بر چالش‌های بنیادین ادبیّات تطبیقی»، پژوهش‌های ادبیّات تطبیقی دانشگاه تربیت مدرس تهران، دورة 3، شمارة 2، صص 47-70.
28. عرب، عبّاس و حسن خلف (1391)؛ «بررسی تطبیقی مرثیههای ابن رومی و خاقانی در سوگ فرزند»، کاوش‌نامة ادبیّات تطبیقی دانشگاه رازی کرمانشاه، سال دوّم، شمارة 8، صص 121-137.
29. محسنینیا، ناصر و سپیده اخوان ماسوله (1392)؛ «بازتاب فرهنگ و ادب ایران در شعر عبدالوهّاب البیاتی»، کاوش‌نامة ادبیّات تطبیقی دانشگاه رازی کرمانشاه، سال سوّم، شمارة 12، صص 95-119.
30. مقدسی، امین و سیمین غلامی (1389)؛ «بررسی و تحلیل نظریّههای عقاد دربارة اشعار ابن رومی»، ادب عربی دانشگاه تهران، سال 7، شمارة 1، صص 41-60.
31. میرزایی الحسینی، سید محمود و احمد کرمی (1392)؛ «تحلیل معناشناختی واژگان فارسی در شعر عدی بن زید عبادی»، هفتمین همایش بین‌المللی پژوهش‌های زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه هرمزگان، دورة 7، صص 1805-1815.
)