نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• احمد رحیم‌خانی سامانی ¹
• محمد حکیم آذر ²
• مظاهر نیکخواه ³

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، ایران

³ استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، ایران

چکیده

ریشه‌یابی حکایت‌ها، اندیشه‌ها و دست‌مایه‌های ادبی و زبانیِ شاعران و نویسندگان، یکی از شاخه‌های مهم در بررسی‌های زبانی و ادبی است. این مسئله، زمانی اهمّیّت بیشتری می‌یابد که آموزه‌های یک اثر، به زبانی دیگر ترجمه شود و از طریق ترجمه‌ای خوب، نه‌تنها اثر جای خود را در میان فرهنگ و زبان ملّتی دیگر باز می‌کند، بلکه تأثیرات بینامتنی خود را نیز ماندگار می‌نماید. پژوهش حاضر می‌کوشد تا ضمن یک مقابله و تطبیق دقیقِ متنی میان متن عربی هزارویک شب و ترجمۀ عربی نصیحة الملوک غزالی که به نام التّبر المسبوک فی نصیحة الملوک معروف است، ثابت کند که کتاب التّبر المسبوک، مأخذ پنج حکایت از حکایت‌های هزارویک شب است و با وجود متون گوناگون عربی که به نوعی برخی از آن‌ها، روایت‌های دیگری از این پنج حکایت را در خود دارند، گردآورندگان و راویان هزارویک شب، در گزارش این پنج داستان، اساس خود را بر این کتاب نهاده‌اند. اقتباس راویان هزارویک شب در یکی از حکایت‌های بررسی‌‎شده، اقتباس محتوایی و در چهار حکایت ‌دیگر، اقتباس‌های صرفی و نحوی و منطبق بر متن عربی التّبر المسبوکاست، به گونه‌ای که میان حجم این حکایت‌ها در متن هر دو کتاب، تفاوت‌های زیادی وجود ندارد و نشان می‌دهد، راویان هزارویک شب، با وجود برخی از این حکایت‌ها در متون عربی، متن التّبر المسبوک را برای اقتباس‌ خود برگزیده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها

• ادبیّات تطبیقی
• مأخذشناسی
• هزارویک شب
• ألف لیلة‌ ولیلة
• التّبر المسبوک فی نصیحة الملوک
• نصیحة الملوک
• امام محمّد غزالی

20.1001.1.26766515.1397.8.29.4.2

عنوان مقاله [English]

Attebr-olMasbook fi Nasihat al-Muluk by Qazali the Origin of Some Anecdotes of the Thousand-and-One Nights

نویسندگان [English]

• Ahmad Rahimkhani Samani ¹
• Mohammad HakimAzar ²
• Mazaher Nikkhah ³

¹ Ph.D. Scholar of Persian language and Literature, Islamic Azad University of Shahr-e-Kord, Iran

² Associate Professor of Persian language and Literature, Islamic Azad University of Shahr-e-Kord, Iran

³ Assistant Professor of Persian language and literature, Shahr-e Kord Azad University, Iranا

چکیده [English]

Recognizing the origin, or the genealogy, of the anecdotes, thoughts and literary or linguistic themes which were used by the poets and writers is one of the important branches observed in the literary or linguistic analysis of the works of art. The importance of such a thing is especially revealed when the morals of a piece of work is translated into another. An optimal translation not only makes possible the presence of a work among other nations and cultures, but also makes its inter-textual effects permanent. The present article is to clearly compare and contrast two texts, i.e., the Arabic text of the thousand-and-one nights and Ghazali's Arabic translation entitled Attebr-olMasbook fi Nasihat al-Muluk. This comparison proves that Attebr-olMasbook is the main origin of five anecdotes of the thousand-and-one nights. Despite the availability of a various number of Arabic translations which in a way contain in themselves different versions of these anecdotes, it could be asserted that the authors and compilers of the thousand-and-one nights have certainly observed and used this book as their main source text. Extractions done in these anecdotes reveal that one of the stories is thematically applied in the thousand-and-one nights, while the other four anecdotes have taken the syntactic or philological form, and even the Arabic style of the source text. The size of the anecdotes in the two books are approximately the same, which shows in spite of the availability of many other texts, the compliers have preferred to use Attebr-olMasbook as their source text.

کلیدواژه‌ها [English]

• Comparative Literature
• Genealogy
• the Thousand-and-One Nights
• Alf-o Layla-teva Layla'
• Attebr-olMasbookfi Nasihat-al Molook
• Nasihat Al-Muluk
• Iman Mohammad Ghazali

عنوان مقاله [العربیة]

التّبر المسبوک فی نصیحة الملوک للغزالی مصدر لبضع حکایات من ألف لیلة ولیلة

چکیده [العربیة]

إنّ معرفة المصادر والبحث عن أصل الحکایات وکذلک الأفکار والموادّ والعناصر الأدبیّة واللّغویّة لدی الشّعراء والکتّاب تُعدُّ من أهمّ الرّوافد فی الدّراسات اللّغویّة والأدبیّة. وممّا یزید فی أهمّیّة هذه القضیّة هو أن تُترجم تعالیم أثر ما إلی لغة أخری. وعَبْرَ ترجمة دقیقة وأمینة لا یُتاح لهذا الأثر الأدبیّ أن یحتلَّ مکانةً جدیرة به فی ثقافة أمّة أخری ولغتها فحسب، وإنّما یتاح له کذلک أن یترک فیها تأثیراته التّناصیّة ویخلّدها. تحاول هذه المقالة عبر تطبیق ومقارنة نصیّة دقیقة بین النّص العربی لکتاب ألف لیلة ولیلة والتّرجمة العربیّة لکتاب نصیحة الملوک للامام أبی حامد الغزالی تحت عنوان التّبر المسبوک فی نصیحة الملوک أن تقوم بإثبات أنّ خمس حکایات من ألف لیلة ولیلة مصدرها کتاب التّبر المسبوک. وعلی الرّغم من وجود نصوص مختلفة یتضمّن بعضها روایات أخری لهذه الحکایات الخمس بشکل أو بآخر، فانّ رواة ألف لیلة ولیلة ومن قاموا بجمع هذه الحکایات قد اتّخذوا هذا الکتاب حجر أساس لهم فی تقریرهم لهذه الحکایات الخمس. انّ اقتباس الرّواة فی إحدی الحکایات المدروسة اقتباس یرتبط بالمحتوی، وفی الأربع الأُخر اقتباسات صرفیّة ونحویّة تنطبق علی النّصّ العربی لِـ التّبر المسبوک تمام الانطباق بحیث یتّضح من خلال ذلک أن لیس هناک اختلافات کبیرة بین حجم هذه الحکایات فی کلا الکاتبین، وکذلک یبیّن لنا هذا الأمر أنّ رواة ألف لیلة ولیلة قد اختاروا نصّ التّبر المسبوک أساس اقتباس لهم، وذلک علی الرّغم من وجود بعض من هذه الحکایات فی النّصوص العربیّه الأخری.
 

کلیدواژه‌ها [العربیة]

• الأدب المقارن
• معرفة المصادر
• هزارویک شب
• ألف لیلة ولیلة
• التّبر المسبوک فی نصیحة الملوک
• نصیحة الملوک
• الإمام محمّد الغزالی