نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
چکیده
یکی از انواع سنّتی رایج در ادبیّات منظوم غنایی، هجویهسرایی است. این گونة ادبی، بخش قابل توجّهی از آثار شاعران پارسی و عرب را به خود اختصاص داده است و سهم مهمّی در ورود به دنیای ذهنی شعرا و شناختن اندیشهها، عواطف و رویکردهای آنها دارد؛ ضمن اینکه میتواند مخاطب را با شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دوران شاعر نیز آشنا کند. بر این اساس و با توجّه به همین اهمّیّت، پژوهش حاضر بر آن است با استفاده از شیوة توصیفی- تحلیلی، بارزترین کارکردهای هجو و زمینههای آن را در اشعار دو شاعر مهمّ هجویهسرا بررسی کند و به پرنمودترین شباهتهای موضوعی شعر آنها از این منظر بپردازد. یکی از این دو شاعر، حطیئه شاعر پرآوازة عرب در عصر جاهلی است و دیگری انوری ابیوردی، شاعر بزرگ قرن ششم در ایران. بارزترین انگیزههای هجویهسرایی نزد این دو شاعر را، باید در زمینهها و عواطف شخصی جست و جو کرد؛ امّا دلایل انوری گاه اجتماعیتر میشوند. نقش نیازهای مادّی در هجوسرایی هر دو شاعر تعیینکننده است؛ امّا نداشتن اعتماد به نفس و احساس انزجار نسبت به دیگران، برای حطیئه اساسیتر است. حطیئه اغلب صریحتر، مفصّلتر و بیپرواتر هجو میکند. هر دو شاعر از صور خیال مدد میگیرند؛ امّا شعر انوری معمولاً تصویریتر و به خصوص نمادینتر است. انوری از عناصر طنزآفرین نیز بیشتر استفاده میکند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
الهجو عند الحطیئة والأنوریّ (دراسة مقارنة)
چکیده [English]
الملخّص
إن الهجاء من الأغراض التقلیدیة الشائعة فی الأدب الغنائی المنظوم. هذا النوع الأدبی اختص الکثیر من أشعار شعراء الفرس والعرب. ومن الممکن أن نعرف ما کان یدور فی أذهان الشعراء الذین استعملوا هذا الغرض، کما أنه یمکن أن نتعرف من خلال أشعارهم الأجواء الاجتمائیة والسیاسیة والثقافیة. سنحاول فی هذا المقال أن نتعرف علی أبرز استعمالات الهجو فی أشعار الشاعرین العلمین، ألا وهما الحطیئة الشاعر الجاهلی، والأنوریّ الشاعر الفارسی الشهیر فی القرن السادس.
أبرز دواعی الهجو لدی هذین الشاعرین تکمن فی العواطف الشخصیة مع أنه یأخذ صبغة اجتماعیة لدی الأنوری. وممّا یجدر بالذّکر أن الأغراض المادیة والتکسب بالشعر لها دور هامٌّ فی استقبال کلا الشاعرین إلی الهجو، وان کان البغض والانزجار من الآخرین لدی الحطیئة أقوی منه عند الأنوری. ومن ثمّ جاء الهجاء عنده أکثر صراحةً وتفصیلاً. کلا الشاعرین یستمدّان من الصّور البیانیة ولکن استعمالها عند الأنوری أکثر من الحطیئة، فضلا عن ذلک إنه یدمج الهزل والسخریة فی اشعاره.
کلیدواژه‌ها [English]
- الکلمات الدّلیلیّة: النقد التطبیقی
- الهجو
- الهجاء
- الحطیئة
- الأنوریّ
)