البنیة الروائیة المشترکة بین روایتی «موسم الهجرة إلى الشمال» و«قربانی باد موافق»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئة التدریس بجامعة زابل

2 عضو هیئت علمی دانشگاه زابل

چکیده

تُعدّ الروایة سرداً نثریاً طویلاً یصف شخصیات تختلف انفعالاتها وصفاتها وتحکی أحداثاً على شکل قصة متسلسلة. تُعتبر روایتا «موسم الهجرة إلى الشمال» للطیب صالح (1929-2009) الروائی السودانی و «قربانى باد موافق» (ضحیة الریح المواتیة) لمحمد طلوعی (1979) الروائی الإیرانی أکثر تشابهاً فی البنیة الروائیة، بحیث یتناول الروائیان إلى بیان الأحداث والتطورات المرتبطة بمرحلة وصول الأنشطة السیاسیة للحزب المارکسی فی الشرق إلى ذروتها وذلک عبر بنیة سردیة مشترکة. وبناءً على هذا جاءت الدراسة معتمدةً على المنهج الوصفی-التحلیلی للبحث عن البنیة الروائیة المشترکة للروایتینِ، وهی ثمرة الحبکة المشترکة لهما، وذلک بهدف دراسة مقارنة لبنیة الروایتین. تدلّ النتائج على أنّ الروائیینِ اختارا ثیمات مشترکة إلى حدّما ومستقاة من القضایا السیاسیة، ومواجهة الشرق والغرب، وقضیة الحب. کما اختارا بدایة متشابهة للقصة، وذلک عن طریق عرض شخصیتین رئیسیتین عاشتا فی الغرب مدةً متأثّرتینِ بالثقافة الغربیة وکانت نهایتهما أن أصیبتا بمرض شیزوفرینیا وانتحرتا غرقاً فی الماء. والروایتان متشابهتان من ناحیة الحبکة، إذ یلجأ کاتباهما أکثر من مرّة إلى بناء الحبکة بناءً تعلیلیاً مکوّناً من مجموعة أحداث متشابهة لتعلّل ارتباط الأحداث بعضها ببعض، وسیرها نحو النهایة.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

بررسى ساختار روائى مشترک رمان «موسم الهجره إلى الشمال» و «قربانى باد موافق»

نویسنده [English]

  • faezeh arab 2
2 عضو هیئة التدریس بجامعة زابل
چکیده [English]

رمان متنی داستانی است که در قالب نثر نوشته می‌شود و در توصیف شخصیت‌هایی با رویکردها و ویژگی‌های متفاوت به نگارش درمی‌آید و در قالب داستانی به‌هم‌پیوسته رخدادهای مختلفی را روایت می‌کند. دو رمان «موسم الهجره إلی الشمال» از رمان‌نویس سودانی طیب صالح (1929-2009م) و «قربانی باد موافق» از رمان‌نویس ایرانی محمد طلوعی (1979م) از جمله رمان‌هایی است که ساختار و مضمون جدیدی ارائه داده‌اند؛ لذا هر دو رمان‌نویس به بیان حوادثی می‌پردازند که مربوط به دورة اوج‌گیری فعالیّت­های سیاسی حزب مارکسیست در مشرق زمین می­باشد. این دو اثر دارای بنیانی هم­بسته­اند که حاصل طرح مشترک هر دو مؤلف در ارائة محتوا و ساختار روایی است. هدف مقالة حاضر، توصیف و بررسی تطبیقی ساختار روایت این دو اثر به شیوۀ توصیفی–تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که نویسندة دو اثر از لحاظ شیوة آغاز داستان روشی مشابه را برگزیده­اند؛ همچنین هر دو داستان دارای دو شخصیّت اصلی است که عبارت است از قهرمانانی که زندگی در غرب را تجربه کرده­اند و به دلیل ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی خود را از طریق غرق کردن در آب می­کشند. هر دو اثر از نظر پیرنگ نیز دارای تشابه هستند؛ زیرا هر دو نویسنده در ایجاد یک طرح کلّی متشکل از مجموعة حوادث مشابه توفیق یافته­اند که در آن عنصر سببیت در عملکرد شخصیت­ها قوی است. در هر دو رمان فرهنگ بومی و گرایش به قوم‌مداری از مهمترین مسائلی است که قهرمانان داستان به عنوان مهاجران شرقی در تقابل با فرهنگ غرب مواجه بودند.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • «موسم الهجره إلى الشمال»
  • «قربانی باد موافق»
  • ساختار روایی
  • طیب صالح
  • محمد طلوعی
الف. الکتب
1. أرسطو (1992)، فن الشعر، ترجمة وتعلیق: احسان عباس. الطبعة الثانیة. بیروت: دارالفکر العربی.
2. بلبل، فرحان (2003). النص المسرحى: الکلمة و الفعل. الطبعة الأولی. دمشق: اتحادالکتاب العرب.
3. بولتن، مارجوری (1962). تشریح المسرحیة. ترجمة: خشبة، درینی. القاهرة: مکتبة الأنجلو.
4. الحاحی، رشید (2006)، النار والأثر: بصدد الرمزی والمتخیل فی الثقافة الأمازیغیة. الطبعة الأولی، المغرب: المعهد الملکی للثقافة الأمازیغیة.
5. سجودی، فرزان (2009)، سیمیوطیقیا: الرؤیة والتطبیق. الطبعة الأولی، طهران: العلم.
6. شحید، جمال (1986)، فی البنیویة التکوینیة دراسة فی منهج لوسیان غولدمان. الطبعة الأولی، بیروت: دار ابن‌رشد.
7. شوفالییه، جون؛ قیربرانت، ألان (2008). قاموس الرموز. ترجمة: فضایلی، سودابة. الطبعة الأولی، تهران: جیحون.
8. صالح، الطیب (1996)، الأعمال الکاملة. الطبعة الثانیة. بیروت: دارالعودة.
9. طلوعی، محمد (2012)، قربانى باد موافق. الطبعة الثانیة. طهران: افق.
10. عبدالمحسن، محمد حسن (2011)، البنیة السردیة فی روایات صبحی فحماوی. ط1. القاهرة: دار الحوار.
11. عبود، عبدة (1999)، الأدب المقارن: مشکلات وآفاق. الطبعة الأولی، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
12. علوش، سعید (1987)، مدارس الأدب المقارن: دراسة منهجیة. الطبعة الأولی، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
13. نیکول، الأردیس (1992)، علم المسرحیة. ترجمة: خشبة، درینی. الطبعة الثانیة، کویت: دار سعادالصباح.
ب. المجلّات
14. جوست، فرانسوا (2009)، «الفلسفة و الرؤیة الحدیثة فی الأدب»، ترجمة: انوشیروانی، علیرضا، جامعة باهنر بکرمان: الأدب المقارن. السنة2، العدد8، صص56-37.
15. حمادة، ابراهیم (1976)، «الحبکة الدرامیة فی مسرحیات الأطفال». مجلة الکاتب. العدد 184، صص 50-55.
16. خورشا، صادق؛ عزیزخانی، مریم (2011)، «الکلاسیکیة الجدیدة ومضامینها التجدیدیة المشترکة بین الأدبین الفارسی والعربی الحدیثین». جامعة آزاد بکرج: إضاءات نقدیة. السنة1. العدد 1. صص 9-29.
17. عصام، الزعیم (1975)، «رؤیة مارکسیة للحوار العربی الأروبی». السیاسة الدولیة. العدد 42. صص 92-105.
18. قدسی، صفوان (1977)، «من مارکسیة إلى مارکسیة القرن العشرین». مجلة المعرفة. العدد 189. صص5-16.
19. محرم‌خانى، فریبرز وآخرون (2014)، «دراسة أثر الخیال الإیرانی على مارکسیة حزب تودة». جامعة الزهراء: تاریخ الإسلام وإیران. السنة 24. العدد21. صص150 – 118.
20. نظری ‌منظم، هادی (2010)، «الأدب المقارن: التعریف ومجالات البحث». جامعة باهنر بکرمان: الأدب المقارن. السنة1. العدد2. صص 237-221.
ج. المواقع الإنترنتیة
21. اکثیری، بوجمعة (5/5/2014). «الماء فی الثقافة الشعبیة المغربیة». المغرب: عود الندى. (آخر الحصول: 12/11/2016م): http://www.oudnad.net/spip.php?article1081
22. حلایقة، غادة (25/9/2014)، «ما هی الروایة». موقع الموضوع، آخر الحصول، (12/11/2016م): http://mawdoo3.com/
23. الکتّانی، حمید (25/3/2015)، «المُثقّف الشرقی والمرأة الغربیة: موسم الهجرة إلى الشمال نموذجاً»، موقع قاب قوسین، (آخر الحصول: 20/11/2015): http://www.qabaqaosayn.com/
24. النشمی، علاء (5/4/2013)، «أسطورة الماء فی الأدیان فکرا وطقسا»، موقع اتحاد الجمعیات المندائیة (آخر الحصول:11/11/2016): http://www.mandaeanunion.org/
د. المصادر الإنجلیزیة
25. Aldridg, A. Owen.(1969). Comparative Literature, Matter and Method. Chicago: University of Illinois Press.
26. Allan Powell, Mark.(1990). What is Narrative criticism?. Minneapolis: Fortress Press.
27. Dunn LB (2007). " Ethical issues in schizophrenia: considerations for treatment and research". Psychopharmacology Bull. Y40. N4. Pp 55-144.
28. Forster, E.M (1985). Aspect Of The Novel. Harmondsworth: Penguin Books.
29. Golder, M. (2005). Psychiatry. New York: Oxford University press Inc.
30. Remak, Henry. (1961). Comparative Literature : Method and Perspective.Edited by Newton B.Stalknecht and Horst Fernz.U.S.A:Arcturus Books,p.p:3-37.
31. Rimmon–Kenan, Shlomith. (2002) . Narrative Fiction. Contemporaay Poetics. London: Routledge.
32. Toolan, Michael, J (2001) ,Narrative a critical linguistic introduction, London: Routledge.