تصویرشناسی سیمای شرق و غرب در شعر شوقی و بهار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

چکیده
شوقی و بهار دو شاعر برجستۀ ادبیّات معاصر پارسی و عربی، در شرایط مشابهی چون هم­زمان بودن، مسلمان بودن، زندگی در شرایط استبداد سیاسی، درگیری با کشورهای استعمارگر، آزادی­خواهی، داشتن مبارزات انقلابی و تحمّل تبعید، زندان و... از نظر فکری و ادبی نزدیکی فراوانی به یکدیگر یافته­اند. بررسی تطبیقی اشعار این دو شاعر، نشان­دهندۀ آن است که مضامینی هم­چون: ملّی­گرایی، تقابل شرق و غرب، جنگ، زن، آزادی، علم، عدالت و فقر، جلوه­های بارز مشترک در اندیشۀ آن­ها را تشکیل می­دهد. نگارنده در این پژوهش کوشیده است با تصویرشناسی دو جهان شرق و غرب در شعر شوقی و بهار، به تطبیق این رویکرد به عنوان یکی از رهیافت­های فکری عصر حاضر بپردازد. نتایج به­دست­آمده نشان می­دهد: الف) ایستادگی در برابر زیاده­خواهی استعمارگران از اصول مورد اتّفاق در اندیشۀ دو شاعر است. ب) بهار و شوقی ضمن اشاره به جنبه­های مثبت و منفی تقلید از غرب، به بیان نمونه­هایی در هر دو حیطه پرداخته­اند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

مقارنة الشرق والغرب فی شعر شوقی وبهار دراسة تصویریة

چکیده [English]

الملخّص
شوقی وبهار شاعران ممتازان فی الأدبین: العربی والفارسی المعاصر. لقد ترعرع الشاعران فی ظروف متشابهة مثل المعاصرة، الإسلام، الحیاة فی حالة الاستبداد السیاسی، مجابهة الدول الإستعماریة، التحرر، المناضلات الثوریة وتحمّل النفی والسجن، فلذلک اقتربا من الآخرین فکریاً وأدبیاً اقتراباً تاماً. دراسة مقارنة لشعرهما تدلّ علی أنّ بعض المضامین المشترکة کالقومیة،تقابُل الشرق والغرب، الحرب، المرأة، الحریة، العلم،العدالة والفقر هی تجلیات مشترکة بارزة فی فکرهما. تحاول الکاتبة فی هذه المقالة أن تقوم بدراسة تصویریة فی شعر شوقی وبهار بکونها أسلوبا فکریا فی العصر الحدیث.
إن النتائج الحاصلة هی:
الف) المقاومة أمام تهوّر المستعمرین هی أحد المبادیء الفکریة لدی الشاعرین.
ب) لقد أشار الشاعران إلی الجوانب السلبیة والإیجابیة لتقلید الأروبیین فی شعرهما.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: دراسة مقارنة
  • تصویریة الشرق والغرب
  • شوقی
  • بهار
کتابنامه
الف: کتاب­ها
1. آجدانی، لطف­الله (1387)؛ روشنفکران ایران در عصر مشروطیت، چاپ دوم، تهران: نشر اختران.
2. أحمد فؤاد، نعمات (1971)؛ خصائص الشعر الحدیث، بیروت: دار الفکر العربی.
3. بهار، محمّدتقی (1354)؛ دیوان اشعار، چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.
4. تارله، ی. و. ناپلئون (1358)؛ ترجمۀ محمّد قاضی، چاپ دوّم، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
5. حائری، هادی (1375)؛ یکصدمین سالگرد میلاد بهار، تهران: نشر حدیث.
6. حاکمی، اسماعیل (1386)؛ «بهار، سنت، تجدد»، مجموعه مقالات یادی دوباره از بهار، به کوشش دکتر سعید بزرگ بیگدلی، چاپ نخست، تهران: مؤسّسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
7. حسین، طه (1933)؛ حافظ و شوقی، القاهرة: منشورات الخانجی وحمدان.
8. الخطیب، حسام (1999)؛ آفاق الأدب المقارن عربیّاً وعالمیّاً، الطبعة الثانیة، دمشق: دارالفکر.
9. زرّین­کوب، عبدالحسین (1355)؛ با کاروان حلّه، چاپ سیزدهم، تهران: علمی
10. شفیعی­کدکنی، محمّدرضا (1378)؛ ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما، ترجمۀ حجت الله اصیل، تهران: نشر نی.
11.شوقی، احمد (بی­تا)؛ دیوان (الشوقیات)، بیروت: دار الجیل.
12. ضیف، شوقی (1975)؛ شوقی شاعر العصر الحدیث، الطبعة السادسة، القاهرة: دارالمعارف.
13. العقاد، عباس محمود (1950)؛ شعراء مصر وبیئاتهم فی الجیل الماضی، القاهرة: مکتبة النهضة المصریة.
14. الفاخوری، حنا (1378)؛ تاریخ ادبیات عربی، ترجمۀ عبدالمحمّد آیتی، تهران: توس.
15. مندور، محمّد (1970)؛ أعلام الشعر العربی الحدیث: أحمد شوقی، أحمد زکی ابوشادی، بشارة الخوری، بیروت: المکتب التجاری للطباعة والنشر.
16. نیکوهمّت، احمد (1361)؛ زندگی و آثار بهار، چاپ دوم، تهران: گروه انتشاراتی آباد.
17. هروی خراسانی، محمّدحسن (1331)؛تاریخ پیدایش مشروطیت ایران، مشهد: شرکت چاپخانۀ خراسان.
18. همایی، جلال­الدّین (1387)؛ «مقام بهار»، به اهتمام میلاد عظیمی،من زبان وطن خویشم (نقد و تحلیل و گزیدۀ اشعار ملک­الشعراء بهار) چاپ نخست، تهران: سخن.
19. یلفانی، رامین (1376)؛ زندگانی سیاسی ناصرالملک، چاپ اوّل، تهران: مؤسّسة مطالعات تاریخ معاصر.
ب: مجلّه­ها
20. سبزیان­پور، وحید (1386)؛ «ریشه­های ایرانی امثال و حکم عربی در شعر بهار»، نامۀ فرهنگستان، دفتر 9 (1)، صص 74-95.
21. ------------ (1383)؛ «مطالعۀ موردپژوهانه در تأثیر قرآن در ادبیات فارسی (اشعار بهار)»، مقالات و بررسی­ها، دفتر 75 (1)، صص 95-122.