بررسی تطبیقی آراء نقدی احسان عبّاس و عبدالحسین زرّین‌کوب در نگاه به سنّت و تجدّد ادبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

چکیده
احسان عبّاس و عبدالحسین زرّین­کوب که با وسعت دامنه‌های علمی خویش، دایرة‌المعارفی در نوع خود به شمار می‌روند، در زمینة نقد ادبی معاصر عربی و فارسی بسیار پرتلاش ظاهر شدند وآثار زیادی بر جای گذاشتند. آن­ها توانستند بین تاریخ ادبیّات و نقد ادبی رابطة بسیار نزدیکی برقرار کنند. فعّالیّت نقدی این دو ناقد برجسته، در قالب کار نقد تطبیقی گنجانده می‌شود؛ بدین صورت که هر آنچه از گذشتة نقد ادبی شرق و غرب فرا گرفته بودند، با نقد ادبی معاصر تطبیق دادند و شکل جدیدی از نقد به وجود آوردند. به همین جهت می‌توان آن­ها را از جمله ناقدان مخضرم به شمار آورد. آن­ها ضمن بررسی همه جانبة نقد ادبی گذشتة خود و آگاهی کامل از مکتب‌ها و روش‌های نقدی نوین، نگاهی نوگرایانه به سنّت داشته­اند؛ از تأثیر متعادل و متقابل فرهنگ و ادب غرب و شرق استقبال کردند و برخلاف کسانی که در این زمینه به افراط یا تفریط گرایش داشتند، راه اعتدال را در پیش گرفتند. هرچند در مواقعی دیده می­شود که میزان گرایش آن­ها به سنّت و تجدّد به یک اندازه نیست و برخلاف احسان عبّاس که ذاتاً مدرنیسم محسوب می­شود و از شعر نو بسیار استقبال می­کند، زرّین­کوب گرایش بیشتری به سنّت دارد؛ امّا در عین حال هر دوی آن­ها به تجدّد و نو‌آوری با پشتوانة کلاسیسیم اعتقاد دارند. همین گرایش همه جانبه و تنوّع رویکردها، آن­ها را از سایر منتقدان معاصر متمایز می­کند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

دراسة تطبیقیة فی آراء "احسان عبّاس وعبدالحسین زرّین‌کوب" النقدیة فی نظرتهما إلی التقلید والتجدّد الأدبی

چکیده [English]

الملخّص
یعتبر إحسان عبّاس وعبدالحسین زرین کوب شخصیتن موسوعیتن فی الأدبین العربی والفارسی وإنهما من عباقرة النقد الأدبی حیث حصلا ببذل جهود عملاقة لتألیف کتب قیّمة علی ذروة النقد المعاصر. هذا وقد توسّعا فی المجال النقدی و وطّدا علاقات وثیقة بین النقد وتاریخ الأدب، حیث یمکن اندراج دراساتهما فی إطار الأدب المقارن. فی هذا المجال بدأ الناقدان بحوثهما النقدیة بمقارنة الأسالیب النقدیة القدیمة للشرق والغرب بالنقد المعاصر، فقدّما صورة جدیدة للنقد الأدبی، حیث یمکن أن نطلق علیهما النقّاد المخضرمین. ألا وأنهما - بالثقافة والوعی العلمیّ ودراسات نقدیة قیمة والتعرّف علی المدارس النقدیة الجدیدة - عَرَضا طریقة حداثیة فی دراسة الأصالة والکلاسیکیة. ومن أهم مظاهر النقد عندهما هی النظرة الوَسَطیة، وبینما نری بعض الباحثین ینتهجون منهج الإفراط والتفریط فی المقارنة بین الشرق والغرب، اتّجه الناقدان نحو الاعتدال فی هذه المقارنة، ولکن یختلف مدی آرائهما إلی الأصالة والتجدّد، فیینما نری إحسان عبّاس متجدّداً فی آرائه النقدیة وأکثر میلاً إلی الشعر الحر، نری زرین کوب أکثر میلاً إلی الأصالة والکلاسیکیة. مع هذا، إنهما یعتقدان بالتجدّد والحداثه معتمداً علی الکلاسیکیة أو «لا جدید دون قدیم». وهذه الآراء والاتّجاهات الشاملة ومترامیة الأطراف قد تمیز هذان الناقدان فی هذا الحقل عن سائر النقاد المعاصرین.
الکلمات الدّلیلیّة: احسان عبّاس، زرین کوب، النقد الأدبی، الکلاسیکیة والحداثة، الشعر الحر، الغرب والشرق

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: احسان عبّاس
  • زرین کوب
  • النقد الأدبی
  • الکلاسیکیة والحداثة
  • الشعر الحر
  • الغرب والشرق
کتابنامه
الف: کتاب­ها
1. حسین بکار، یوسف (2001)؛ سادن التراث، - احسان عبّاس –، لبنان: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنشر.
2. زرّین­کوب، عبدالحسین (1374)؛ آشنایی با نقد ادبی، چاپ سوّم، تهران: انتشارات سخن.
3. ---------------- (1343)؛ با کاروان حلّه، تهران: انتشارات آریا.
4. ---------------- (1347)؛ شعر بی دروغ، شعر بی نقاب، چاپ اوّل، تهران: انتشارات جاویدان.
5. ---------------- (1378)؛ نقد ادبی، چاپ ششم، تهران: امیر کبیر.
6. ---------------- (1378)؛ زرّین­کوب به قلم زرّین­کوب، نشریة اطلاع رسانی و کتابداری.
7. السعافین، ابراهیم (2002م)؛ احسان عبّاس ناقد بلا ضفاف، عمان: دار الشروق.
8. عبّاس، احسان (1992م)؛ بدر شاکر السّیّاب، الطبعة الخامسه، بیروت: دارالثقافة المؤسّسة العربیة للدّراسات والنشر.
9. --------- (1987م)؛ إتجاهات الشعر العربی المعاصر، رقم 2، الکویت: سلسلة عالم المعرفة.
10. -------- (1983م)؛ تاریخ النقد الادبی عند العرب، الطبعة الرّابعة، بیروت: دارالثقافة.
11. -------- (1987م)؛ فنّ الشّعر، الطبعة السّادسة، عمان، دارالشروق.
12. -------- (1980م)؛ من الّذی سرق النّار، خطرات فی النّقد والأدب، بیروت: المؤسّسة العربیة للدراسات والنشر.
13. عبّاس، عبدالحلیم عبّاس (2002م)؛ احسان عبّاس بین التّراث و النّقد الأدبی، عمان: وزارة الثقافه.
14. عبّاسی، حبیب الله (1384)؛ رویکردهای شعر معاصر عربی، تهران: سخن.
15. عرفات الضاوی،احمد (1389)؛ کارکرد سنت در شعر معاصر عرب، ترجمة سید حسین سیدی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
16. القضاة، نورمحمّدعلی (1383)؛ پایان­نامه، ترجمه و تعلیق اتّجاهات الشّعر العربی المعاصر، قزوین.
کتاب ماه.
ب: مجلّه­ها
17. پروینی، خلیل (1384)؛ «احسان عباس شخصیة النّقدیة المتمیّزة»، مجلة بحوث العلوم الانسانیة.
18. قضاة، نور محمّد علی (1384)؛ «زرّین­کوب و احسان عبّاس دو قلّة نقد ادبی معاصر ایران و عرب»، فصلنامة کتاب ماه ادبیّات و فلسفه، شمارة 98 و 99، صص 60-65.