توظیف أسطورة العنقاء (قُقنوس) فی قصیدتی «قُقنوس» لنیما یوشیج و«عصرالجلید وبعد الجلید» لخلیل حاوی

ناظری, حسین; طالب زاده, عباس; قهرمانی مقبل, علی اصغر; عریضی, حسن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ أستاذ مساعد فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة الفردوسی، مشهد

² أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة الفردوسی، مشهد

³ أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة الخلیج الفارسی بوشهر

⁴ طالب الدّکتوراه فی فرع اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة الفردوسی، مشهد

چکیده

إنّ أسطورة طائر العنقاء أو ققنوس من أهمّ الأساطیر الّتی استخدمها الشّعراء المعاصرین فی أشعارهم. ومن أولئک الشّعراء؛ نیما یوشیج رائد الشّعر الحر فی الأدب الفارسی الحدیث، وخلیل حاوی. ونحن نحاول فی هذا المقال أن نجیب على هذا السّؤال: هل الشّاعران نجحا فی توظیف هذه الأسطورة فی قصیدة ققنوس وعصر الجلید وبعد الجلید؟ وبعد دراسة الأسطورة فی القصیدتین المذکورتین سنرى أنّ الشّاعرین وظفا هذه الأسطورة لکی یصوّرا أجواء بیئتهما الاجتماعیّة. کما استخدما کیفیّة مماته وحیاته من جدید تعبیرا لأملهما وأهدافهما السّامیة. وقد تناولت فکرتهما العناصر الموجودة فی الأسطورة بأحسن صورة. أمّا المنهج الّذی انتهجه هذا البحث هو المنهج المقارن الّذی یرکّز علی وجوه الشّبه والخلاف فی استخدام أسطورة العنقاء (ققنوس).

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

اسطورۀ ققنوس (عنقاء) در دو منظومة «ققنوس» اثر نیما یوشیج و «عصر الجلید وبعد الجلید» اثر خلیل حاوی

نویسندگان [English]

حسین ناظری ¹
عباس طالب زاده ²
علی أصغر قهرمانی مقبل ³
حسن عریضی ⁴

⁴ جامعة الفردوسی بمشهد

چکیده [English]

افسانة ققنوس یا عنقاء از مهم‌ترین افسانه‌هایی است که شاعران معاصر از آن بسیار بهره گرفته‌اند؛ از جملة آن‌ها نیمایوشیج، پدر شعر نو فارسی و خلیل حاوی، شاعر معاصر لبنان هستند. این دو شاعر در دو منظومة «ققنوس» و «عصرالجلید وبعد الجلید»از این افسانه برای به تصویرکشیدن فضای اجتماعی خود استفاده کرده‌اند. در این مقاله تلاش شده است تا به این پرسش پاسخ داده شود که چگونه این دو شاعر در به‌کارگیری این افسانه در جهت اهداف خود در دو قصیدة یادشده بهره جسته‌اند؟ یافته‌ها بیانگر این است که این دو از چگونگی مرگ و زندگی دوبارة این پرنده برای بیان آرزو و آرمان‌های خود استفاده کرده و عناصر موجود در این افسانه را به بهترین شکل در جهت ایدة خود قرار داده‌اند. روش تحقیق در این مقاله، روش تطبیقی است که به نقاط اشتراک و اختلاف در به‌کارگیری افسانة ققنوس (عنقاء) اشاره می‌کند.

کلیدواژه‌ها [English]

ادبیّات تطبیقی
افسانة عنقاء
ققنوس
نیما یوشیج
خلیل حاوی
عصر الجلید و بعد الجلید

مراجع

. إبن منظور (د. تا)؛ لسان العرب، تحقیق عبدالله علی الکبیر، محمّد أحمد حسب الله، هاشم محمّد الشاذلی، د.ط، القاهرة: دار المعارف.

2. آرمسترونغ، کارین (2008)؛ تاریخ الأسطورة، ترجمة: وجیه قانصو، الطّبعة الأولى، بیروت: الدّار العربیّة للعلوم ناشرون.

3. بنوا، لوک (2001)؛ إشارات، رموز وأساطیر، تعریب فایز کم نقش، الطّبعة الأولی، بیروت: عویدات للنّشر والطّباعة.

4. الدّمیری، کمال الدّین (1920)؛ حیاة الحیوان الکبری، المجلّد الثّانی، د. ط.

5. حاوی، إیلیا (1986)؛ فی النّقد والأدب، الجزء الخامس، الطّبعة الثّانیة، بیروت: دار الکتاب اللّبنانی.

6. حاوی، خلیل (د. تا)؛ الدیوان، د.ط، بیروت: دار العودة.

7. خمری، حسین (2001)؛ الظاهرة الشّعریّة العربیّة «الحضور والغیاب»، دمشق: إتّحاد الکتّاب العرب.

8. السّیّد، طلعت صبح (2005)؛ الأدب المقارن، الطّبعة الأولى، القاهرة: دار المعرفة.

9. سلامة، أمین (1995)؛معجمالأعلامفی الأساطیرالیونانیّةوالرّومانیة، الطّبعة الأولی، القاهرة: دار الفکر العربی.

10. سلیمان، مظهر (2000)؛ أساطیر الشّرق، الطّبعة الأولى، القاهرة: دار الشّروق.

11. سیرنج، فیلیب (1992)؛ الرّموز فی الفنّ - الحیاة – الأدیان، ترجمة: عبد الهادی عبّاس، الطّبعة الأولی، سوریا: دار دمشق.

12. عجینة، محمّد (1994)؛ أساطیر العرب عن الجاهلیّة ودلالاتها، الطّبعة الأولی، بیروت: دار الفارابی.

13. عمر، أحمد مختار(2008)؛ معجم اللّغة العربیّة المعاصرة، الطّبعة الأولی، المجلّد الثّانی، القاهرة: عالم الکتاب.

14. فرای، نور ثروب (1992)؛ الماهیّة والخرافة؛ دراسة فی المیثلوجیا الشّعریّة، ترجمة: هیفاء هشام، الطّبعة الأولى، دمشق: منشورات وزارة الثّقافة.

15. فضل، صلاح (1998)؛ نظریّة البنائیّة فی النّقد الأدبی، الطّبعة الأولی، القاهرة: دار الشّروق.

16. القزوینی، زکریا بن محمّد بن محمود الکوفی (2000)؛ عجائب المخلوقات، الطّبعة الأولی، بیروت: مؤسّسة الأعلمی للمطبوعات.

17. کورتل، آرثر (2010)؛ قاموس أساطیر العالم، ترجمة: سهى الطریحی، دمشق: دار نینوى.

18. مکّی، الطّاهر أحمد (1987)؛ الأدب المقارن: أصوله وطوره ومناهجه، الطّبعة الأولى، القاهرة: دار المعارف.

19. نعمة، حسن (1994)؛ میثولوجیا وأساطیر الشّعوب القدیمة؛ ویلیه معجم المعبودات القدیمة، د.ط، بیروت: دار الفکر اللّبنانی.

20. نیما یوشیج (1370)؛ مجموعة کامل اشعار، تدوین سیروس طاهباز، چاپ اوّل، تهران: نگاه.

21. هلال، محمّد غنیمی (د. تا)؛ دور الأدب المقارن فی توجیه الدّراسات فی الأدب العربی المعاصر، القاهرة: نهضة مصر للطّباعة والنّشر والتّوزیع.

22. یاحقّی، محمّد جعفر (1386)؛ فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیّات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.

ب: المجلّات

23. البستانی، بطرس (1348)؛ «تصحیفات غریبة فی معجمات اللّغة»، مجلّة مجمع العلمی العربی (دمشق)، الجزء 2، المجلد 10، صص 65-76.

24. جواری، محمّد حسین (1388)؛ «تحلیل تطبیقی ققنوس و آلباتروس: دو شعر از نیما و بودلر»، پژوهش‌های زبان وادبیات فارسی،دورة جدید، شمارة 1، صص 17-30.

25. شبانی، عزیز (1385)؛«ققنوس طرفه مرغی در هیبت آتش»،فصلنامة شعر گوهران (ویژه‌نامة نیما یوشیج)، شمارة سیزدهم وچهاردهم، صص 60-65.

26. سیار، میر عبدالله (1389)؛ «ترکیب ناله‌های گمشده؛ تأمّلی در شعر ققنوس نیما»، نشریة زبان و ادبیّات چیستا، صص 101-111.

27. السّلطان، محمّد فؤاد (2010)؛ «الرّموز التّاریخیّة والدّینیّة والأسطوریّة فی شعر محمود درویش»، مجلّةجامعةالأقصى (سلسلةالعلومالإنسانیّة) المجلّد الرّابع عشر، العدد الأول، صص 1-٣٦.

ج: المواقع الإنترنتیّة

28. الحاج، نقولا (10/10/2012)؛ «مَدخَلٌ إلى العالَم الشّعریّ عند خلیل حاوی: أُسلوبًا ومضمونًا»: http://georgeel-hage.com/GeorgePublications-Hawi1.htm

کاوش نامه ادبیات تطبیقی

توظیف أسطورة العنقاء (قُقنوس) فی قصیدتی «قُقنوس» لنیما یوشیج و«عصرالجلید وبعد الجلید» لخلیل حاوی

مراجع

مراجع

دوره 7، شماره 25
خرداد 1396
صفحه 147-167

توظیف أسطورة العنقاء (قُقنوس) فی قصیدتی «قُقنوس» لنیما یوشیج و«عصرالجلید وبعد الجلید» لخلیل حاوی

مراجع

مراجع

دوره 7، شماره 25خرداد 1396صفحه 147-167

دوره 7، شماره 25
خرداد 1396
صفحه 147-167