نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• بهروز قربان زاده ¹
• رفیق عطوی ²

¹ أستاذ مساعد فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة مازندران

² استاذ بالجامعة اللّبنانیّة وأستاذ منتدب، جامعة بیروت العربیّة

چکیده

تأثّر الأدباء والشّعراء العرب بعمر الخیّام النّیسابوری عن طریق ترجمة الرّباعیّات، والتّأثیر الّذی ترکته ترجمة هذه الرّباعیّات علیهم أکثر من تأثیر مؤلّفات الخیّام الأخری، لذا أنشدوا أشعارهم علی وتیرة الرّباعیّات، وأدخلوا أفکار الخیّام فی أشعارهم والّتی حرّضت بعضهم إلی ردود الفعل حول الرّباعیّات الخیّامیّة. تأثّر عدد کبیر من الأدباء والشّعراء العرب بأفکار الخیّام منهم: الأدیب والشّاعر الأردنی مصطفی وهبی التّلّ المعروف بعرار (1889-1949)، الشّاعر اللّبنانی، إیلیا أبو ماضی (1889-1957) الکاتب والشّاعر المصری، محمود عبّاس العقاد (1889-1964) الکاتب والشّاعر الأردنی، تیسیر سبول (1939-1973) والکاتب والشّاعر العراقی جمیل صدقی الزّهاوی (1280ه/ 1863 م) وإلخ؛ ولکنّ یبدو أثر عمر الخیّام فی مصطفی وهبی التّلّ أکثر وضوحاً بالنّسبة للآخرین. قد حاولنا جاهداً فی هذه الدّراسة أن نقدّم صورة واضحة لهذا التّأثیر والتأثّر. ارتأینا للإجابة علی هذه الإشکالیّة، أن نبحث فی المکتبات العربیّة والإیرانیّة عن المصادر والمراجع المطلوبة. کما قمنا بتحلیل أشعار عرار ومقارنة بین کلّ أبیات من دیوانه ورباعیّات الخیّام، من أجل إثبات تأثّره بالخیّام، وذلک مستعیناً بالمنهج التّحلیلی. تشیر النّتائج إلی أنّ تأثیر عمر الخیّام فی مصطفی وهبی التّلّ أکثر وضوحاً بالنّسبة للمتأثّرین العرب الآخرین. وتأثیر الخیّام، فیه واضح فی جمیع نواحی حیاته، حتّی کان یرسل شعره علی کتفیه أسوة بعمر الخیّام خصوصاً نهج إقبال عرار فی أنشودته علی شرب الخمر، منهج الخیّام بصورة واضحة جدّاً کذلک یوصی عمر الخیّام أن یغسل حین وفاته بالخمرة، وأن یرفع فی نعش مصنوع من أغصان الکروم کذلک عرار فی أشعاره تحت عنوان «اغسلونی بخمر» یتأثّر بالخیّام فکراً ولفظاً وهذا یدلّ علی أوْج اهتمام عرار بالخمر لا یرید أن یفارقه حتّی فی القبر.
 

کلیدواژه‌ها

• الأدب المقارن
• عمر الخیّام
• مصطفی وهبی التّلّ
• التّرجمة
• التّأثیر والتأثّر
• الرّباعیّات

عنوان مقاله [English]

جنبه‌های مختلف تأثیرپذیری مصطفی وهبی التّلّ از عمر خیام نیشابوری

نویسندگان [English]

• بهروز قربان زاده ¹
• رفیق عطوی ²

¹ عضو هیئة التدریس -استاذ مساعد

چکیده [English]

بسیاری از ادیبان وشاعران عرب از عمر خیّام تأثیر پذیرفته‌اند، بیشتر تأثیرپذیری آن‌ها از طریق ترجمة رباعیّات خیّام به زبان عربی بوده است که در اشعار آن‌ها فلسفه و اندیشه‌های خیّام به وضوح دیده می‌شود. مصطفی وهبی التّلّ، نویسنده و شاعر اردنی (1889-1949)، ایلیا ابو ماضی، نویسنده و شاعر لبنانی (1889-1957)، تیسیرسبول (1939-1973) و محمود عبّاس عقّاد، نویسنده و شاعر مصری (1889-1964) و جمیل صدقی الزّهاوی، نویسنده و شاعر عراقی (1280 هـ/ 1863 م) از جمله متأثّرین به اندیشة خیام هستند که سهم تأثیرپذیری عرار بیشتر از دیگران بوده است. در این مقاله، تلاش می‌شود برای اثبات این تأثیر وتأثّر، ضمن استفاده از مراجع و منابع موجود در کتابخانه‌های داخل و خارج کشور، با بهره‌گیری از روش توصیفی - تحلیلی و با تجزیه و تحلیل شعر هر دو شاعر بپردازیم. نتایج به دست آمده از این پژوهش، نشان می‌دهد که تأثیر خیّام بر عرار بسیار واضح است و این تأثیر پذیری در تمامی زمینه‌های زندگی شخصی و ادبی وی نمایان است تا حدّی که موهای خودش را به مانند خیام بلند کرده و روی شانه‌های خود می‌آویخت. افزون بر آن، عرار در نوشیدن شراب و سرودن اشعاری پیرامون آن دقیقاً طبق روش خیّام عمل کرده و همانند خیّام وصیّت می‌کند که بعد از فوت او را با شراب غسل دهند و نعش وی را با تابوتی که از چوب درخت انگور ساخته شده تشییع نمایند و این تأثیرپذیری وی از خیّام، در قصیدة اغسلونی بالخمر بازتاب گسترده و ویژه‌ای یافته است.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• ادبیّات تطبیقی
• عمر خیّام
• مصطفی وهبی التّلّ
• ترجمه
• تأثیر و تأثّر
• رباعیّات