وجوه تأثّر مصطفی وهبی التّلّ (عرار) بعمر الخیّام النّیسابوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 أستاذ مساعد فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة مازندران

2 استاذ بالجامعة اللّبنانیّة وأستاذ منتدب، جامعة بیروت العربیّة

چکیده

تأثّر الأدباء والشّعراء العرب بعمر الخیّام النّیسابوری عن طریق ترجمة الرّباعیّات، والتّأثیر الّذی ترکته ترجمة هذه الرّباعیّات علیهم أکثر من تأثیر مؤلّفات الخیّام الأخری، لذا أنشدوا أشعارهم علی وتیرة الرّباعیّات، وأدخلوا أفکار الخیّام فی أشعارهم والّتی حرّضت بعضهم إلی ردود الفعل حول الرّباعیّات الخیّامیّة. تأثّر عدد کبیر من الأدباء والشّعراء العرب بأفکار الخیّام منهم: الأدیب والشّاعر الأردنی مصطفی وهبی التّلّ المعروف بعرار (1889-1949)، الشّاعر اللّبنانی، إیلیا أبو ماضی (1889-1957) الکاتب والشّاعر المصری، محمود عبّاس العقاد (1889-1964) الکاتب والشّاعر الأردنی، تیسیر سبول (1939-1973) والکاتب والشّاعر العراقی جمیل صدقی الزّهاوی (1280ه/ 1863 م) وإلخ؛ ولکنّ یبدو أثر عمر الخیّام فی مصطفی وهبی التّلّ أکثر وضوحاً بالنّسبة للآخرین. قد حاولنا جاهداً فی هذه الدّراسة أن نقدّم صورة واضحة لهذا التّأثیر والتأثّر. ارتأینا للإجابة علی هذه الإشکالیّة، أن نبحث فی المکتبات العربیّة والإیرانیّة عن المصادر والمراجع المطلوبة. کما قمنا بتحلیل أشعار عرار ومقارنة بین کلّ أبیات من دیوانه ورباعیّات الخیّام، من أجل إثبات تأثّره بالخیّام، وذلک مستعیناً بالمنهج التّحلیلی. تشیر النّتائج إلی أنّ تأثیر عمر الخیّام فی مصطفی وهبی التّلّ أکثر وضوحاً بالنّسبة للمتأثّرین العرب الآخرین. وتأثیر الخیّام، فیه واضح فی جمیع نواحی حیاته، حتّی کان یرسل شعره علی کتفیه أسوة بعمر الخیّام خصوصاً نهج إقبال عرار فی أنشودته علی شرب الخمر، منهج الخیّام بصورة واضحة جدّاً کذلک یوصی عمر الخیّام أن یغسل حین وفاته بالخمرة، وأن یرفع فی نعش مصنوع من أغصان الکروم کذلک عرار فی أشعاره تحت عنوان «اغسلونی بخمر» یتأثّر بالخیّام فکراً ولفظاً وهذا یدلّ علی أوْج اهتمام عرار بالخمر لا یرید أن یفارقه حتّی فی القبر.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

جنبه‌های مختلف تأثیرپذیری مصطفی وهبی التّلّ از عمر خیام نیشابوری

نویسندگان [English]

  • بهروز قربان زاده 1
  • رفیق عطوی 2
1 عضو هیئة التدریس -استاذ مساعد
چکیده [English]

بسیاری از ادیبان وشاعران عرب از عمر خیّام تأثیر پذیرفته‌اند، بیشتر تأثیرپذیری آن‌ها از طریق ترجمة رباعیّات خیّام به زبان عربی بوده است که در اشعار آن‌ها فلسفه و اندیشه‌های خیّام به وضوح دیده می‌شود. مصطفی وهبی التّلّ، نویسنده و شاعر اردنی (1889-1949)، ایلیا ابو ماضی، نویسنده و شاعر لبنانی (1889-1957)، تیسیرسبول (1939-1973) و محمود عبّاس عقّاد، نویسنده و شاعر مصری (1889-1964) و جمیل صدقی الزّهاوی، نویسنده و شاعر عراقی (1280 هـ/ 1863 م) از جمله متأثّرین به اندیشة خیام هستند که سهم تأثیرپذیری عرار بیشتر از دیگران بوده است. در این مقاله، تلاش می‌شود برای اثبات این تأثیر وتأثّر، ضمن استفاده از مراجع و منابع موجود در کتابخانه‌های داخل و خارج کشور، با بهره‌گیری از روش توصیفی - تحلیلی و با تجزیه و تحلیل شعر هر دو شاعر بپردازیم. نتایج به دست آمده از این پژوهش، نشان می‌دهد که تأثیر خیّام بر عرار بسیار واضح است و این تأثیر پذیری در تمامی زمینه‌های زندگی شخصی و ادبی وی نمایان است تا حدّی که موهای خودش را به مانند خیام بلند کرده و روی شانه‌های خود می‌آویخت. افزون بر آن، عرار در نوشیدن شراب و سرودن اشعاری پیرامون آن دقیقاً طبق روش خیّام عمل کرده و همانند خیّام وصیّت می‌کند که بعد از فوت او را با شراب غسل دهند و نعش وی را با تابوتی که از چوب درخت انگور ساخته شده تشییع نمایند و این تأثیرپذیری وی از خیّام، در قصیدة اغسلونی بالخمر بازتاب گسترده و ویژه‌ای یافته است.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • ادبیّات تطبیقی
  • عمر خیّام
  • مصطفی وهبی التّلّ
  • ترجمه
  • تأثیر و تأثّر
  • رباعیّات

مراجع

1. البستانی، ودیع (1988)؛ رباعیّات عمر الخیّام، الطّبعة الثّالثة، تقدیم مصطفی لطفی المنفلوطی، القاهرة: دار العرب للبستانی.
2. بکار، یوسف (1988)؛ الدّراسات العربیّة لرباعیّات الخیّام، دوحة: مرکز الوثائق والدّراسات الإنسانیّة، جامعة قطر.
3. دشتی، علی (1364)؛ دمی با خیّام، چاپ اوّل، تهران: اساطیر.
4. الصّافی النّجفی، أحمد (2003)؛ رباعیّات عمر الخیّام، الطّبعة الأولی، بیروت: مؤسّسة البلاغ.
5. صالح الزّعبی، زیاد (1999)؛ علی هامش العشیات، الطّبعة الأولی، بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
6. --------- (1998)؛ عشیات وادی الیابس، الطّبعة الأولی، بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
7. --------- (2003)؛ عرار والخیّام، الطّبعة الأولی، بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
8. --------- وزملائه (2002)؛ مصطفی وهبی التّلّ (عرار): قراءة جدیدة، الطّبعة الأولی، بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
9. صفا، ذبیح‌اللّه (1369)؛ تاریخ ادبیات ایران، چاپ اوّل، تهران: فردوس
10. الطّریفی، عطا یوسف (2010)؛ مصطفی وهبی التّلّ، حیاته وشعره، الطّبعة الأولی، بیروت: الأهلیّة.
11. الطّویلی، أحمد (2003)؛ عمر الخیّام شاعر الحبّ والحیاة، الطّبعة الأولی، تونس: الشّرکة التّونسیّة للنّشر وتنمیة فنون الرّسم.
12. قربان‌زاده، بهروز (2011)؛ عمر الخیّام بین آثار الدّارسین العرب، الطّبعة الأولی، بیروت: دار الإرشاد.
13. الملثم، البدوی (1980)؛ عرار شاعر الأردن، الطّبعة الثّانیة، بیروت: دار القلم.
14. وهبی التّلّ، مصطفی (1999)؛ رباعیات عمر الخیّام، الطّبعة الأولی، بیروت: دار الجیل.
ب: المجلّات
15 0 غسّان إسماعیل، عبد الخالق (1997)؛«دوافع التّجربة الشّعریّة عند المصطفی وهبی التّلّ»، مجلّة فیلادلفیا، العدد 1، ص 56
16 0 وهبی التّل، مصطفی (1925)؛«الخیّام ورباعیّاته»، مجلّة منیرفا، السّنة الثّالثة، الجزء الرّابع، ص 17.
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
دوره 7، شماره 25
خرداد 1396
صفحه 131-146

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار