استدعاء التّراث فی شعر حمید السّبزواری وأحمد دحبور (دراسة مقارنة)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه اصفهان -دانشکده اهل البیت(ع)

چکیده

یعتبر التّراث الدّینی، والتّاریخی، والأدبی، والأسطوری لدی المجتمعات البشریّة ذخرا لشعراءها وأدباءها مغذّین به فکرهم وفنّهم حیث یحیون بهذا التّراث ثقافتهم. حمید السّبزواری وأحمد دحبور کلاهما من الشّعراء ذوی الصّیت فی الأدب الحدیث فی إیران وفلسطین الّذینِ استدعیا التّراث فی مواضع کثیرة من إنشاداتهما لیعبّرا عن أفکارهما وآرائهما الشّعریّة برموز ودلالات متّخذة من التّراث. یعدّ اشتراک الشّاعرین فی اعتناق الإسلام کدین لهما وأن یتمتّعا بخلفیّة تاریخیّة وأدبیّة عریقة، أرضیّة مناسبة للاقتباس من التّراث بصوره المختلفة فی شعرهما. للأحداث السّیاسیّة والاجتماعیّة نصیب بارز فی استدعاء التّراث لدی الشّاعرین. فأخذ کلاهما من القرآن تلک التّعابیر والصّور الّتی تلائم تجربتهما الشّعریّة. قد وظّف السّبزواری ودحبور نماذج من التّراث التّاریخی کتلک الأحداث الّتی حدثت فی تاریخ الإسلام، مثل واقعة کربلاء، وحرب القادسیّة کما استخدما التّراث الأسطوری الّذی له دور کثیر فی شعر السّبزواری بالنّسبة إلی شعر دحبور. وفیما یتعلّق بتوظیف التّراث الأدبی یسعی به السّبزواری إلی توثیق العلاقة بین الشّعب الإیرانی وقائده فی مواجهة الأحداث بینما یهدف دحبور إلی تشجیع الشّعب الفلسطینی علی الصّمود والکفاح ضدّ الصّهاینة. یرمی هذا البحث إلی دراسة استدعاء هذه النّماذج من التّراث فی شعر الشّاعرین وذلک علی المنهج المقارن فی النّقد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

بررسی تطبیقی فراخوانی میراث در شعر حمید سبزواری و احمد دحبور

چکیده [English]

میراث دینی، ادبی، و اسطوره‌ای در جوامع بشری، برای شاعران و ادیبان سرمایه‌ای به حساب می‌آید که اندیشه و هنرشان را از آن تغذیه کرده و فرهنگشان را به واسطة آن، زنده می‌کنند. حمید سبزواری و احمد دحبور هر دو از شاعران پرآوازه و معاصر ایران و فلسطین، میراث را چاشنی بسیاری از سروده‌های خود کرده و افکار و اندیشه‌های شاعرانه را با رمزها و نمادهای برگرفته از میراث بیان کرده‌اند. مسلمانی هردو شاعر و برخورداری از پیشینة تاریخی و ادبی، بستر مناسبی برای اقتباس از میراث در شعر آنان به حساب می‌آید. حوادث سیاسی و اجتماعی سهم عمده‌ای در سبب فراخوانی میراث در شعر این دو شاعر دارد. هریک از این دو، از تعابیر و صور خیال قرآن، آن‌گونه که با تجربة شعریشان سازگار باشد اقتباس نموده‌اند. نمونه‌هایی از به‌کارگیری میراث تاریخی همچون واقعة کربلا و جنگ قادسیه در شعر آنان ملاحظه می‌شود. هردو شاعر به اقتباس از میراث اسطوره‌ای توجّه داشته که در این زمینه سهم شعر سبزواری بیش از دحبور است. میراث ادبی در شعر سبزواری به منظور تحکیم ارتباط میان مردم و رهبری انقلاب مورد استفاده بوده در حالی که دحبور از این میراث برای تشویق مردم به مبارزه علیه صهیونیزم بهره گرفته است. پژوهش حاضر به روش تطبیقی، فراخوانی میراث را در شعر این دو شاعر، واکاوی و تحلیل می‌کند.
 


کلیدواژه‌ها [English]

  • ادبیّات تطبیقی
  • حمید سبزواری
  • احمد دحبور
  • شعر معاصر
  • میراث
  • القرآن الکریم

1. ابن زیدون، أحمد بن عبد الله المخزومی (د. تا)؛ دیوان ابن زیدون، شرح وتحقیق: کرم البستانی، بیروت: دار صادر.

2. ابن منظور، محمّد بن مکرم (د. تا)؛ لسان العرب، بیروت: دار صادر.

3. أبو إصبع، صالح (1979)؛ الحرکة الشّعریّة فی فلسطین المحتلة، بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.

4. أبو نضال، نریه (1979)؛ جدل الشّعر والثّورة، بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.

5. إسماعیل، عزّ الدّین (1974)؛ الشّعر العربی المعاصر قضایاه وظواهره الفنّیّة والمعنویّة، الطّبعة الثّالثة، القاهرة: دار الفکر العربی.

6. بهار، مهرداد (1386)؛ جستاری در فرهنگ ایران، چاپ دوّم، تهران: اسطوره

7. الجابری، محمّد عابد (1991)؛ التّراث والحداثة، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیّة.

8. جدعان، فهمی (1985)؛ نظریّة التّراث، عمان: دار الشّروق.

9. حافظ شیرازی (1388)؛ دیوان حافظ، به کوشش ناهید فرشادمهر، چاپ هشتم، تهران: گنجینه.

10. حنفی، حسن (1981)؛ التّراث والتّجدید، بیروت: دار التّنویر للطّباعة والنّشر.

11. حور، محمّد إبراهیم (1988)؛ ثقافة أحمد دحبور من شعره، دبی: مطابع البیان التّجاریة.

12. دحبور، أحمد (1983)؛ دیوان أحمد دحبور، بیروت: دار العودة.

13. ------- (1999)؛ دیوان هکذا، عکا: دار الأسوار.

14. رجائی، نجمه (1381)؛ اسطوره‌های رهایی (تحلیل روان‌شناسانة اسطوره در شعر عربی معاصر)، مشهد: دانشگاه فردوسی.

15. زاید، علی (1997)؛ استدعاء الشّخصیّات التّراثیّة فی الشّعر العربی المعاصر، القاهرة: دار الفکر العربی.

16. الزّبیدی، محمّد مرتضی الحسینی (1994)؛ تاج العروس من جواهر القاموس، دارسة وتحقیق: علی شیری، بیروت: دار الفکر.

17. الزّمخشری، محمود بن عمر (د. تا)؛ أساس البلاغة، تحقیق: عبد الرّحیم محمود، بیروت: دار المعرفة.

18. الزّوزنی، أحمد بن حسین (د. تا)؛ شرح المعلّقات السّبع، بیروت: دار صادر.

19. سبزواری، حمید (1368)؛ دیوان اشعار سرود سپیده، چاپ اوّل، تهران: مؤسّسة کیهان.

20. صبری، إسماعیل؛ ابو سیف، یوسف ولطفی، الخولی (1987)؛ دراسات فی الحرکة التّقدمیّة العربیّة، بیروت: مرکز الدّراسات الوحدة العربیّة.

21. الطّباطبائی، سیّد محمّد حسین (1417)؛ المیزان فی تفسیر القرآن، الطّبعة الخامسة، قم: مکتب الانتشارات الإسلامیّة للحوزة العلمیّة.

22. عطّار، فریدالدّین (1365)؛ منطق الطّیر، به اهتمام: سیّد صادق گوهرین، تهران: علمی و فرهنگی.

23. الفخر الرّازی (د. تا)؛ التّفسیر الکبیر، بیروت: دار الکتب العلمیّة.

24. فیض، مصطفی (1387)؛ حال اهل درد (مروری بر خاطرات و اشعار حمید سبزواری)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

25. کاسب، عزیز الله (1366)؛ پیر در آینه، چاپ اوّل، تهران: روزبهان.

26. مکّی، طاهر (د. تا)؛ إمرؤ القیس حیاته وشعره، القاهرة: دار المعارف.

ب: المجلات

27. پروینی، خلیل (1389)؛ «نظریّة ادبیّات تطبیقی اسلامی: گامی مهم در راستای آسیب‌زدایی از ادبیّات تطبیقی»، مجلّة ایرانی زبان و ادبیّات عربی، شمارة 14، صص 55-80.

28. رستم‌پور ملکی، رقیه وشیرزاده فاطمه (1391)؛ «صورة الشّهید فی شعر أحمد دحبور ومعین بسیسو»، فصلیّة اللّسان المبین، العدد العاشر، صص 76-96.

29. زمردی، حمیرا و نظری زهرا (1391)؛ «ردّ پای دیو در ادب فارسی»، دوفصلنامة علاّمه، سال یازدهم، شمارة 31، صص 55-98.

30.عبد الصّادق، علی محمود (1999)؛ «مفهوم التّراث فی الخطاب العربی المعاصر»، مجلّة شؤون عربیّة، العدد 99، صص 166-181.

ج: المواقع الإنترنتیّة

31. www. Sabzevar.blogfa