نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 أستاذ فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة تربیت مدرّس، طهران
2 أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة طهران
3 طالب الدّکتوراه فی فرع اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة تربیت مدرّس، طهران
چکیده
إنّ أدونیس وشفیعی کدکنی یعتبران من الشّعراء النّقّاد الّذین استطاعوا تأسیس نظرة جدیدة ممزوجة من النّقد والشّعر بعد استیعابهم أفانین الشّعر العربی والفارسی. والمعروف أنّهما ذوا نزعات وآراء تبدو متشابهة حینا بل متضاربة أحایین أخری. والنّاقدان اهتمّا بالشّعر الحدیث والعکوف علی کشف ملابساته المنطویة علی ماوراء اللّغة الضّاربة جذورها أحیانا فی اللاّمعنی الملتبس علی الکثیر وتحلیل مکوّناته وزنا وقافیة إلی الموسیقی والصّور. کما أنّهما أقبلا علی دراسة الأدب الصّوفی لاحتوائه علی الکمّ الحافل بسمة التّغییر، الإبداع والثّورة النّابعة من صمیمها وجعلاها نصب أعینهما حیث جعلت یختلف أحدهما عن الآخر. أمّا المفارقة بینهما ظاهریّا فتعود إلی إنتمائهما إلی مذهب أدبی یختلف عن الآخر. فشفیعی یلتزم بالشّکلیّة الرّوسیة وأدونیس یحذو حذو الحداثانیین. فهذا البحث یحاول دراسة آراء کلّ من النّاقدین معتمدا علی المنهج الوصفی - التّحلیلی وفق المعاییر الثّلاثة (دراسة الشّعر الحدیث والصّوفیة والمذهب الأدبی) وذلک بإتباع معاییر الأدب المقارن. أمّا من أهمّ حصاد البحث فإنّ شفیعی یکون ملتزما بالصّوفیة الإسلامیة مؤمنا بضرورة حضور الولایة فی التّجربة الصّوفیة، إلّا أنّ أدونیس یبتعد عنها ویقترب من الّتی تشمّ منها رائحة السّریالیّة الوثنیّة، علما بأنّ الأخیر یؤمن بالإمامة لإستمرار النّبوّة. کما أنّ النّاقدین توصّلا إلی العلاقة القائمة بین الشّعر الحدیث وبین الفلسفة والمیتافیزیقیا، إلّا أنّ أدونیس یری أنّ الاهتمام بالوزن خارجی سطحی، أمّا شفیعی فیری فیه تقنیة لتنظیم مدی الحرکات فی الشّعر والتّبئیر والتّضخیم لبعض المعانی. مع أنّ النّاقدین یبدوان مختلفین فی انحیازهما الی المدرسة الأدبیّة إلا أنّهما مندفعان وراء غایة واحدة وهی التّغییر والإبداع فی الشّعر وتغییر فکر الإنسان العربی والفارسی.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
بررسی تطبیقی آراء نقدی شفیعی کدکنی و ادونیس
نویسندگان [English]
- خلیل بروینی 1
- عدنان طهماسبی 2
- محمدرضا احمدی 3
چکیده [English]
«ادونیس» و «محمّد رضا شفیعی کدکنی» از شاعران ناقدی هستند که دیدگاه تازه‌ای را در ادبیّات به وجود آوردند که آمیخته از نقد و شعر است. این دو شاعر، به بررسی شعر معاصر روی آورده و در اشعار خود از سبک‌های شعر صوفیانه استفاده کرده‌اند؛ البتّه این مسئله بدین سبب است که شعر صوفیانه دارای صبغة تغییر، نوآوری و انقلابی است که از درون آن بر می‌خیزد. از نظرگاه مکتب ادبی، شفیعی کدکنی دنباله‌رو فرمالیسم روسی است و ادونیس نیز در پی مدرنیسم. این پژوهش در تلاش است با استفاده از شیوة توصیفی – تحلیلی، نظرات این دو ناقد را در زمینه‌های شعر معاصر، تصوّف و مکتب ادبی بررسی کند. از جمله نتایج این پژوهش این است که شاعر إیرانی متعهّد به تصوّف اسلامی است و به لزوم «ولایت» در تجربة صوفیانه باور دارد. این در حالی است که ادونیس از تصوّف اسلامی دور می‌شود و به تصوّفی نزدیک می‌شود که حال و هوای سوررئالیسم دارد. این دو شاعر، موفّق شده‌اند میان شعر معاصر و فلسفه و متافیزیک پیوند برقرار کنند. ادونیس دربارة وزن در شعر نیز معتقد است که اهتمام به وزن خارجی مسئلة سطحی است، ولی شفیعی وزن خارجی را مکانیزمی برای تنظیم میزان حرکات در شعر و بزرگ‌نمایی برخی از معانی می‌داند؛ تفاوت میان دو ناقد در این است که ادونیس به مدرنیسم گرایش دارد و شفیعی به فرمالیسم.
کلیدواژه‌ها [English]
- ادبیّات تطبیقی
- ادونیس
- شفیعی کدکنی
- ادبیات صوفیانه
- نقد ادبی
- شعر معاصر
)