بازآفرینی اسطورۀ «عولیس» در شعر معاصر عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

پژوهش حاضر می‌کوشد چگونگی حضور شخصیّت اسطوره­ایِ «عولیس» و شیوه‌های فراخوانی و به کارگیری آن را از سوی سه شاعر مهمّ معاصر عربی، همچون محمود درویش (1941-2008) محمّد عمران (1962-1983) و یوسف الخال (1917-1987) مورد بررسی و نقد قرار دهد؛ بدین جهت که نامبردگان برای القای مفاهیم مورد نظر خود به مخاطب از این چهرۀ اسطوری بهره‌ها بردند و کوشیدند با کمک آن، رمزگونه به ترسیم دغدغه‌های شخصی و غیر شخصی بپردازند. چنین استنباط می‌شود که این شاعران از اسطورة یاد شده خوانش سیاسی- اجتماعی داشته‌اند و با الهام‌گیری از تجربه‌های سنّتی وی، در پی رسیدن به «پنه‌لوپة» معاصر خویش، یعنی سرزمین غصب ­شدة کشورشان هستند. «عولیس» در شعر آنان شخصیّتی میهن‌خواه و پر دغدغه‌ای است که از دردی مشترک می‌نالد و همچون پیش، تلاش و انتظار در دستور کار خود دارد. از سویی دیگر آنان به کمک این اسطوره، سعی داشتند اوضاع نابسامان سیاسی و اجتماعی کشورهای عربی را به چالش بکشانند و در همان حال که کوشیدند با بیان سمبولیک، ادبیّت متن شعری خود را دو چندان کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

استدعاء اسطورة عولیس فی الشعر العربی المعاصر

چکیده [English]

الملخّص
تتعاطی هذه الدراسة کیفیّة حضور أسطورة «عولیس» وأشکال استدعائها وتوظیفها فی شعر ثلاثة من الشّعراء العرب المعاصرین کـ «محمود درویش»، «محمّد عمران» و «یوسف الخال»؛ إذ أنّهم استفادوا منها لنقل ما فی بالهم إلی المتلقّی، محاولین أن یرسموا بشکل رمزیّ قلقهم شخصیّاً کان أو جمعیّاً. من المستنبط أنّ لهولاء الشّعراء قراءة سیاسیّة وإجتماعیّة بالنّسبة إلی هذه الأسطورة، حیث یبذلون جهد إستطاعتهم – کعولیس الأسطوریّ - للحصول علی بنلوب المعاصرة وهی أراضی بلادهم. مضافاً إلی ذلک فإنّ عولیس فی تجربتهم الشعریّة شخصیّة وطنیّة قلقة تعانی ألماً مشترکاً ولاتزال منتظرة ومجتهدة. هذا وإنّ هولاء سعوا أن یتحدّوا من خلالها الظّروف السّیاسیّة والإجتماعیّة المؤسفة للبلاد العربیّة، ومن جرّاء ذلک رکّزوا بأسلوبهم الرّمزیّ علی إثراء أدبیّة نصوصهم الشعریّة.

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: الأسطورة
  • عولیس
  • الشعر المعاصر
  • المقاومة
  • القراءة السیاسیّة- الإجتماعیّة
  • کتابنامه

    • ·  قرآن کریم.

    1. ابو شباب، واصف (1981)؛ شخصیة الفلسطینی فی الشعر الفلسطینی المعاصر، الطّبعة الأولی، بیروت، دارالعودة.

    2. اسماعیل، عزّالدّین (1988)؛ الشعر العربی المعاصر، قضایاه وظواهره الفنیة والمعنویة، الطّبعة الخامسة، بیروت، دارالعودة.

    3. تفتازانی، سعدالدین (1416)؛ مختصر المعانی، قم، الطّبعة الثّانیة، منشورات دار الفکر.

    4. جیدة، عبدالحمید (1980)؛ الاتجاهات الجدیدة فی الشعر العربی المعاصر، الطّبعة الأولی، بیروت، مـؤسسة نوفل.

    5. حلاوی، یوسف (1992)؛ الاسطورة فی الشعرالعربی، الطّبعة الأولی، بیروت، دارالحداثة.

    6. الخال، یوسف (1979)؛ دیوان، الطّبعة الأولی، بیروت، دارالعودة.

    7. درویش، محمود (1989)؛ دیوان، الطّبعة الثّالثة عشرة، بیروت، دارالعودة.

    8. روزنبرگ، دونا (1379)؛ اساطیر جهان، داستان­ها وحماسه­ها، چاپ اوّل، تهران، اساطیر.

    9. شکری، غالی (1366)؛ ادب مقاومت، ترجمة محمّد حسین روحانی، چاپ اوّل، تهران، نشر نو.

    10. عبّاس، احسان (1978)؛ إتّجاهات الشّعر العربی المعاصر، الطّبعة الثّانیة، کویت، عالم المعرفة.

    11. علی، ناصر (2001)؛ بنیة القصیدة فی شعر محمود درویش، الطّبعة الأولی، بیروت، المؤسسه العربیة للدراسات والنشر.

    12. عمران، محمّد (1989)؛ دیوان، الطّبعة الأولی، دار طلاس للدراسات والترجمة والنشر.

    13. فتحی محمّد، ابومراد (2004)؛ الرّمز الفنّی فی شعر محمود درویش، الطّبعة الأولی، عالم الکتب الحدیث للنشر والتوزیع.

    14. فتوح احمد، محمّد (1977)؛ الرّمز والرّمزیة فی الشّعر العربی المعاصر، الطّبعة الأولی، مصر، دارالمعارف.

    15. کندی، مایک دیکسون (1385)؛ دانشنامة اساطیر یونان و روم، ترجمه: رقیه بهزادی، چاپ اوّل، تهران، طهوری.

    16. گریمال، پیر (1367)؛ فرهنگ اساطیر یونان و روم، ترجمه: احمد بهمنش، جلد 2، چاپ اوّل، تهران، امیر کبیر.

    17. موسی، خلیل (2003)؛ عالم محمّد عمران الشعری، الطّبعة الأولی، دمشق، منشورات وزارة الثّقافة.

    18. النّابلسی، شاکر (1987)؛ مجنون التراب، دراسة فی شعر و فکر محمود درویش، الطّبعة الأولی، بیروت، المؤسّسة العربیة للدّراسات والنّشر.

    19. نقاش، رجا (1971)؛ محمود درویش شاعر الأرض المحتلّة، الطّبعة الثّانیة، بیروت، دارالهلال.

    20. نمر موسی، ابراهیم (2009)؛ شعریّة المقدّس فی الشّعر العربی المعاصر، الطّبعة الأولی، عمان، دروب.

    21. وارنر، رکس (1386)؛ دانشنامة اساطیر جهان، ترجمه: ابوالقاسم اسماعیل پور، چاپ اوّل، تهران، اسطوره.