نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زینب اکبری
• نسرین فقیه ملک مرزبان

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش به بررسی تطبیقی مفهوم‌سازی استعاری «بلا» در متون منتخب عرفانی فارسی و عربی می‌پردازد. مسئله اصلی، شناسایی شباهت‌ها و دسته‌بندی ابعاد تنوع مفهوم‌سازی «بلا» و توصیف دقیق «کانون معنایی» استعاره در هر سنت است. چارچوب نظری، نظریه استعاره شناختی-فرهنگی کِوِچِش (۲۰۰۵) با تمرکز بر تعامل مفاهیم جهان‌شمولی و تنوع فرهنگی است. پژوهش با روش ترکیبی (کمی-کیفی) انجام شده و داده‌ها با استفاده از تحلیل محتوا و رویکرد کیفی تحلیل نگاشت‌های استعاری بررسی شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد حوزه‌های مبدأ مشترکی چون «ظرف»، «بار»، «آتش» و «خوردنی» برای مفهوم‌سازی «بلا» در متون مورد بررسی هر دو زبان وجود دارد. با این حال، تفاوت‌های قابل توجهی در ترجیحات شناختی-فرهنگی و بسط استعاره‌ها مشاهده می‌شود که در چهار سطح قابل دسته‌بندی است: ۱) تفاوت در بسامد استعاره‌ها، ۲) مفهوم‌سازی همخوان و بدیل، ۳) دامنۀ حوزۀ مقصد و ۴) تنوع در نگاشت‌ها و استنتاج‌های استعاری. تحلیل کیفی این ابعاد، نشان می‌دهد که کانون معنایی «بلا» در سنت عرفانی عربی، با برجستگی و بسامد بالای حوزۀ مبدأ «نیرو و حرکت» بلا را به عنوان مواجهه با نیروی قوی و محتوم الهی که از بالا به پایین جهت‌دهی شده است مفهوم‌سازی می‌کند در حالیکه کانون معنایی «بلا» در سنت عرفانی فارسی، با برجستگی و بسامد حوزه مبدأ «آتش و ظرف» بلا را به عنوان تجربه‌ای فعال برای رسیدن به کمال و پختگی در مسیر سلوک مفهوم‌سازی می‌کند. این یافته‌ها بر لزوم طبقه‌بندی توصیفی ابعاد تنوع استعاری مفاهیم انتزاعی عرفانی در پرتو نظریۀ شناختی-فرهنگی تأکید می‌ورزد.

کلیدواژه‌ها

• استعاره شناختی-فرهنگی کوچش
• کانون معنایی استعاره
• بلا
• زبان عرفانی

موضوعات

• ادبیات تطبیقی

عنوان مقاله [English]

A Cognitive-Cultural Analysis of the Metaphor of 'Affliction' in Selected Persian and Arabic Mystical Texts

نویسندگان [English]

• zeinab akbari
• nasrin fagih malek marzban

Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature, Alzahra University, Tehran, Iran

چکیده [English]

This study comparatively examines the metaphorical conceptualization of "Balā" (Affliction) in selected Persian and Arabic mystical texts. The main problem is identifying similarities and classifying the dimensions of variation in "Balā"'s conceptualization, alongside precisely describing the "semantic focus" of the metaphor in each tradition. The theoretical framework is Kövecses's (2005) Cognitive-Cultural Metaphor Theory, focusing on the interplay between universal concepts and cultural variation. The research employed a mixed-methods (quantitative-qualitative) approach, and the data were analyzed using content analysis and a qualitative approach to metaphor mapping analysis. Results indicate common source domains such as "CONTAINER," "LOAD," "FIRE," and "FOOD" exist for conceptualizing "Balā" in the reviewed texts of both languages. However, significant differences in cognitive-cultural preferences and metaphor elaborations are observed, which are classifiable into four distinct levels: 1) differences in metaphor frequency, 2) congruent and alternative conceptualization, 3) the scope of the target domain, and 4) variation in metaphorical mappings and entailments. Qualitative analysis of these dimensions shows that the semantic focus of "Balā" in the Arabic mystical tradition, with a high prominence and frequency of the "FORCE and MOTION" source domain, conceptualizes Balā as an inevitable encounter with a powerful Divine force, directed top-down. Conversely, the semantic focus of "Balā" in the Persian mystical tradition, with a prominence and frequency of the "FIRE and CONTAINER" source domain, conceptualizes Balā as an active experience for achieving perfection and spiritual ripeness along the path (Suluk).

کلیدواژه‌ها [English]

• Cognitive-Cultural Metaphor
• Metaphorical Semantic Focus
• Balā (Affliction)
• Mystical Language