نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه پرچکانی ¹
• فرهاد رجبی ²

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

² دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

سیاب و شاملو از برجسته‎ترین شاعران معاصر هستند که باوجود شعرهای عاشقانه کوشیده‎اند کارکرد انقلابی زن را در اشعار خویش مدنظر قرار دهند؛ آن‎ها با ارتقاء بخشیدن به شخصیت زن، می‎کوشند فراتر از چهرة کلیشه‎ای معشوق، او را همدوش مردان انقلابی وارد عرصة مبارزه کنند. بر همین اساس، نوشته حاضر بر آن است تا با بررسی جایگاه زن در شعر دو شاعر، دگردیسی حضورش را به تصویر کشد. مقوله‎هایی چون مبارزه برای رهایی، همراهی در حل مشکلات انسانی و فرار از پوستة سنت از مهم‎ترین مؤلّفه‎های حضور زن در شعر این دو شاعر است. در شعر بدر شاکر السیاب، زن افزون بر کارکرد سنتی خود، نماد وطن به یغما رفته است و گاهی نیز نمایندة بازگشت به خویشتن است. این سیر خطی در شخصیت زنانی چون «حفصه العمری» و «جمیلة بوحیرد» به کمال می‎رسد. سیاب با مطابقت دادن شخصیت زن با عشتار، کارکرد انقلابی او را به تصویر می‎کشد؛ چنان‎که با اعطاء شخصیت مسیح، او را مدافع آزادی انسان معرفی می‎کند. در آثار شاملو نیز زن، نقش مستقلی در مبارزة اجتماعی ایفا می‎کند؛ «رکسانا» و «آیدا» با حرکت از چهرة اثیری به‌سوی تکامل انسانی و مبارزاتی، نمایندة زن انقلابی هستند. افزون بر این، شاعر همواره در جستجوی زن همزاد خویش است تا همدوش او قدم در راه مبارزه گذارد. نتایج نشان خواهد داد دگردیسی حاصل‌شده در این باب، افزون بر بلوغ فکری دو شاعر، تحت تأثیر سیر تکاملی جامعة عربی و فارسی، جریان نوگرایی و اصالت بخشیدن به انسان در اندیشه و شعر معاصر است.

کلیدواژه‌ها

• شعر معاصر عربی و فارسی
• بدر شاکر السیاب
• احمد شاملو
• زن
• انقلاب

20.1001.1.26766515.1402.13.2.2.1

موضوعات

• ادبیات تطبیقی

عنوان مقاله [English]

Metamorphosis of Women’s Presence in Badr Shakir Al-Sayyab and Ahmad Shamlou’s Poems

نویسندگان [English]

• Fatemeh Parchkani ¹
• Farhad Rajabi ²

¹ Associate Professor of Arabic Language and Literature, Kharazmi Univerisity, Tehran, Iran.

² Associate Professor of Arabic Language and Literature, University of Guilan, Rasht, Iran.

چکیده [English]

Al-Sayyab and Shamlou are two of the most prominent contemporary poets who, in spite of their love poems, tried to address the revolutionary function of women in their literary work. By promoting the woman's personality in this respect, they have detached her lover stereotypical face and have highlighted their revolutionary share and their ability to fight for liberation alongside men. Therefore, this research attempts to study the position of women in poetry of the two poets, and depicts their presence along with the changes that have been made in their personality. This is why categories such as struggle for liberation, accompaniment of solving human problems, and the escape of traditions are referred to as the most important constituents of women presence in the literary work provided by these poems. In Badr Shakir Al-ssayab’s poem, except for their traditional role, women are the symbol of the vanished homeland and sometimes represent the symbol of return to oneself. However, this linear trend in presenting women reflects well in the personality of those such as “Hafsa al-omari” and “Jamilah Bouhired” and reaches perfection. Al-Sayyab seeks to depict his revolutionary function in defending human freedom by matching women's personality with “Ishtar” and giving them Christ’s personality. On the other hand, in Shamlou's poems, women play an independent role in the social struggle. “Roxana” and “Aida” are models of revolutionary women in such poems. It seems as if the poet is looking for his soul-mate so as to enter the battle with her. The results show that the occurred metamorphosis, expect for the two poet's intellectual maturity, is influenced by the evolutionary process of Arab and Persian societies, modernization process, and initiation of humanity in contemporary thought and poem.

کلیدواژه‌ها [English]

• Contemporary Arab and Persian Poem
• Badr Shakir Al-Sayyab
• Ahmad Shamlou
• Women
• Revolution

عنوان مقاله [العربیة]

تحوّل حضور المرأة فی شعر بدر شاکر السیّاب وأحمد شاملو

چکیده [العربیة]

یعتبر السیّاب وشاملو من أبرز الشعراء المعاصرین الذین اهتمّا بالوظیفة الثوریة للمرأة فی أشعارهما، هذا إضافة إلى ما أنشداه من الأشعار فی الحبّ. یحاول الشاعران إلى تکریم شخصیة المرأة وإلى إزالة الوجه النمطی عنها وهو أن تکون مجرّد حبیبة. بل یقوم الشاعران بإدخال المرأة إلى ساحة النضال إلى جانب الرجال الثوریین. لذلک، یحاول هذا البحث الاهتمام بدراسة مکانة المرأة فی شعر الشاعرین، ویصوّر حضورها. تُعتبر مقولات نضال المرأة من أجل الحرّیّة، ومساعدتها فی حلّ المشاکل الإنسانیة والهروب من قشرة التقالید، من أبرز عناصر حضور المرأة فی شعر هذین الشاعرین. فی شعر بدر شاکر السیّاب، تتجلّى المرأة کرمز للوطن الضائع، کما تصبح أحیانا نموذجًا للعودة إلى النفس. ونرى ذروة هذا المسار فی شخصیة «حفصة العمری» و«جمیلة بوحیرد». یحاول السیّاب تصویر المرأة کمناضلة بتقریب شخصیتها من عشتار. کما یضفی لها صفة الدفاع عن الحرّیّة بإعطائها شخصیة المسیح. کما أنّه فی آثار شاملو، تؤدّی المرأة دورًا مستقلاًّ فی النضال الاجتماعی. تُعدّ «رکسانا» و«آیدا» نموذجین للمرأة الثوریة. یبدو وکأنّ الشاعر یبحث عن شبیهته لکی تتحرّک نحو المعرکة جنبًا إلى جنبه. تشیر النتائج إلى أنّ التحوّل الموجود فی هذا المجال، تأثّر بتطوّرات المجتمعَین العربی والفارسی، وبتیّار الحداثة وبتأصیل الإنسان فی الفکر والشعر المعاصرَین، إضافة إلى النضوج الفکری للشاعرین.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

• الشعر العربی والفارسی المعاصر
• بدر شاکر السیاب
• أحمد شاملو
• المرأة
• الثورة