نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
چکیده
نوشتار پیش رو در راستای پژوهشهای تطبیقی و مطالعات بینارشتهای در سه ساحت ادبیات، تاریخ و الهیات مجموعه‌ای از باورها و اساطیر مزدیسنی در اواخر دورۀ ساسانی و دورۀ آغازین اسلامی را در قالب کتاب داراب‌نامۀ طرسوسی بررسی کرده است. در این جستار که به روش توصیفی – اسنادی به انجام رسیده، فرض پژوهشگران این است که بهدلیل وجود رگه‌های حماسی و اساطیریِ انکارناشدنی این قصه، بهتبع عناصر و بُنمایههای حماسی و اساطیری ملی، سامی و اسلامی در آن دیده میشود. در این قصه عناصر زرتشتی، بِهدینی مزدیسنی ساسانی، زروانیسم، عناصر مانوی، سامی و اسلامی حضوری پررنگ دارد. پرسش‌های جستار حاضر این است که چه عناصر و باورهایی در آیین بِهدینی مزدیسنی ساسانی وجود داشته و درواقع این آیین در کتاب مورد پژوهش شامل چه عناصری است؟ اهمیت و ضرورت پژوهش در بازشناسی باورها و اعتقادات ایرانیان دورۀ میانه و دورۀ ساسانی است تا مراحل تکامل و دگرگونی و حتی آمیزش آن را با دیگر عناصر اعتقادیِ التقاطی، همسو یا مخالف گزارش کند. درحقیقت از این راه و بهمدد منابعی غیر تاریخی، همچون قصه‌های عامه، می‌توانیم تاریخ رشد تمدن و فرهنگ ایران را بازکاویم. یافتهها نشان داد که تلفیقی از آیینهای اوستایی، مانوی- مندایی و اسلامی در این قصه دید میشود. این مزج اعتقادی و آیینی در دارابنامه در مقولههایی همچون عناصر زرتشتی و حماسی- ملی مانند جزا و پاداش و همیستگان، تیشتر، کیومرث و جمشید و تهمورث دیوبند، ارزیز و مس گداخته، کوه قاف و البرز، یأجوج و مأجوج و قلعۀ دیوهره وجود دارد، در بخش عناصر پسازرتشتی مواردی همچون عناصر آیین مانی، آیین مندایی و صابئین، عناصر سامی و عناصر اسلامی وجود دارد که هرکدام شامل مؤلّفههایی بود که خود این مؤلّفهها نشاندهندۀ اشتراک و همسانی مظروف با اختلاف در ظرف آنان است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Study on the Recovery of Behdini Signs in Sassani Era in Darabnameh of Tarsusi
نویسنده [English]
- Amir Abbas Azizifar
Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran.
چکیده [English]
Darabnameh of Tarsusi is a profound story with mythological, epic, and historical themes that has a prominent role from the perspective of studying the beliefs, rituals, and religions of Iran, especially the beliefs and religions related to the Sassani era. Using a descriptive-analytical-documentary method, the researcher assumes that the story contains national, Semitic and Islamic epic elements and themes due to the existence of undeniable epic and mythological elements. As it is indicated, elements of Zoroastrianism, Sassanid Mazdaism, Zarwanism, Manichaean, Semitic, and Islamic elements have a prominent presence. Furthermore, Zoroastrian ritual elements (Zarwani and Semitic), and Zoroastrian and post-Zoroastrian (Manichaean and Islamic) elements are well-reflected in this story. Precisely, at the end of the Sassani era, the religious beliefs and convictions of the Iranians underwent changes, and for this reason, there exists a combination of different beliefs in this period. The Behdini signs provided in this study are, therefore, the modified Behdini of the late Sassani era that are blended with other religious elements such as Zarwani, Maoism, Sami, and Islamic beliefs. Accordingly, the questions posed by this article are; what elements and beliefs existed in the Sassani Behdini, and what elements does this religion actually include in the book under investigation. The importance and necessity of research in recognizing the beliefs and beliefs of Iranians in the Middle Ages and the Sassani era is to report the stages of evolution and transformation, and even its integration with other elements of eclectic belief whether in line with or opposing the existing ones. In fact, through this study and with the help of non-historical sources, such as folk tales, we can review the history of the growth of Iranian civilization and culture
کلیدواژه‌ها [English]
- Sassani era
- Behdini
- Rituals and Beliefs
- Religion
- Darabnameh of Tarsusi
عنوان مقاله [العربیة]
بحث متعدد التخصصات فی استعادة خطوط به‌دینی فی العصر الساسانی فی دراب‌نامه الطرسوسیة
چکیده [العربیة]
تماشیاً مع البحث المقارن والدراسات البینیة فی المجالات الثلاثة للأدب والتاریخ واللاهوت، فقد تناول هذا البحث مجموعة من المعتقدات والأساطیر المازداسیة فی أواخر العصر الساسانی وأوائل العصر الإسلامی على شکل الدرابنامه الطرسوسی. فی هذا البحث الذی تم إجراؤه بالمنهج الوصفی التحلیلی الوثائقی، تفترض الباحثة أنه نظراً للخطوط الملحمیة والأسطوریة التی لا یمکن إنکارها فی هذه القصة، یمکن رؤیة العناصر والعناصر الملحمیة والأسطوریة الوطنیة والسامیة والإسلامیة فی هذه القصة. هو - هی. وفی هذه القصة، فإن العناصر الزرادشتیة، والإلحاد الساسانی المازدیسنی، والزرفانیة، والمانویة، والعناصر السامیة والإسلامیة لها حضور قوی. کما نعلم، فی نهایة العصر الساسانی، تشهد المعتقدات الدینیة للإیرانیین تغیرات، ولهذا السبب، هناک خلیط من جمیع أنواع المعتقدات فی هذه الفترة؛ ولذلک فإن الإلحاد محل البحث هو الإلحاد المعدل فی أواخر العصر الساسانی، والممزوج بعناصر عقائدیة أخرى مثل الزروانی، والمانویة، والسامیة، والإسلامیة. وتساؤلات هذا البحث هی ما هی العناصر والمعتقدات التی کانت موجودة فی الدیانة المازدیسانیة الساسانیة وفی الواقع ما هی العناصر التی یحتویها هذا الدین فی الکتاب المبحث. تکمن أهمیة البحث وضرورته فی التعرف على معتقدات وقناعات الإیرانیین خلال الفترة الوسطى والفترة الساسانیة، وبیان مراحل تطورها وتحولها وحتى امتزاجها بعناصر أخرى من المعتقدات الانتقائیة، متسقة أو متعارضة. فی الواقع، بهذه الطریقة وبمساعدة المصادر غیر التاریخیة، مثل الحکایات الشعبیة، یمکننا استکشاف تاریخ تطور الحضارة والثقافة الإیرانیة.
کلیدواژه‌ها [العربیة]
- العصر الساسانی
- الطقوس والمعتقدات
- الإلحاد
- دارابنامه الطرسوسیة
)