نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
محمود سامی بارودی و ملک الشّعرای بهار از شاعران نوگرای عصر جدید در مصر و ایران و هر دو مربوط به یک دوره هستند که پرداختن به مسائل اجتماعی از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر آنان است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی، تشابه و تفاوت اندیشه‌های بارودی و بهار را دربارة انتقاد اجتماعی، مورد بررسی قرار میدهد. از نتایج مهمّ این پژوهش اینکه شکایت تند و صریح از نفاق و دورویی میان خواص و عوام از اندیشه‌های مشترک دو شاعر است، ولی در انتقاد از ظلم و ستم حاکمان، زبان بهار گویاتر و گزنده‌تر از بارودی است و در موضوع بی‌تفاوتی مردم نسبت به اوضاع جامعه هر دو شاعر از غفلت مردم نسبت به مسائل جاری کشور ابراز نگرانی شدید نموده و آنان را نکوهش کردهاند، با این تفاوت که بارودی به صراحت و بهار غالباً با کنایه در این زمینه سخن گفته‌اند. در موضوع اصالتگرایی، بارودی ریشة اصالت را در افتخارات ملّی و قومی گذشته می‌داند، امّا بهار اصالت را در علم و عدالتورزی گذشتگان می‌بیند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
الانتقاد الاجتماعی عند محمود سامی البارودی وملک الشّعراء بهار دراسة مقارنة
چکیده [English]
کان ولا یزال للانتقاد مکانة مرموقة فی الدراسات السیاسیة والاجتماعیة والثقافیة ولا سیّما فی الدراسات الأدبیة. ففی العصر الحدیث انطلاقاً من نشأة الحرکات السیاسیّة والاجتماعیّة فی الشرق الأوسط، اتخذ الشّعراء مواقف نقدیّة للحوادث الّتی طرأت فی مجتمعهم وقاموا بنقد الشعب والحکام فیما کانوا علیه حیناً وبإرشادهم وهدایتهم للخروج من المآزق الموجودة حیناً آخر.
والمقارنة بین الأفکار الانتقادیّة لشاعر وشاعر آخر وتعاملهما البنّاءة للوصول إلی الوضع المطلوب من أهمّ الطرق للتعرف علی الاتجاهات المشترکة فی الشعر العربی والفارسی الحدیث. وکان محمود سامی البارودی (1838-1904) وملک الشّعراء بهار (1265-1330 ش) من الشّعراء المجدِّدین فی العصر الحدیث وکانت العنایة بالقضایا الاجتماعیّة من أهم میزات شعرهما.
وتهدف هذه الدراسة مستفیدة من المنهج الوصفی التحلیلی إلی الکشف عن التشابه والتفاوت فی الانتقادات الاجتماعیّة المتناولة لدی الشاعرَین علی أساس المدرسة الأمیریکیّة للأدب المقارن؛ ووصلت الدراسة إلی أنّ الشاعرَین یتّفقان فی الانتقاد عن النفاق الموجود بین الخواص والعوام أشد الاتفاق ویختلفان فی الانتقاد عن ظلم الحکام، حیث ظهر ذلک عند بهار أشد مضاضة وأوجع أثراً من البارودی؛ وفی موضوع عدم اعتناء الناس بالأوضاع السائدة فی المجتمع، ینتقد الشاعران عن غفلة الناس إلاّ أنّ البارودی یبیّن ذلک بالصراحة ویستفید بهار من الرمز والکنایة؛ وفی موضوع التراث والأصالة یؤکّد البارودی علی المفاخر الوطنیّة والقومیّة للأسلاف، بینما یؤکّد بهار علی علمهم وعدالتهم.
کلیدواژه‌ها [English]
- الکلمات الدّلیلیّة: الأدب المقارن
- الانتقاد الاجتماعی
- محمود سامی البارودی
- ملک الشّعراء بهار
)