نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
ادبیّات تطبیقی، رهیافت‌ها و رویکردهای متنوّعی را دربر می‌گیرد که «تصویرشناسی»، یکی از آنهاست. براساس این رهیافت، تصویر فرهنگ خودی در ادبیّات بیگانه واکاوی می‌شود یا برعکس، بازنمودهای تصویری از فرهنگ بیگانه در ادبیّات خودی به بررسی گذاشته می‌شود. پژوهش حاضر با تکیه بر رهیافت تصویرشناسی، ضمن واکاوی سفرنامة خسی در میقات از جلال آل احمد و استخراج تصاویر ارائه شده از «من» و «دیگری»، آنها را طبقه‌بندی کرده است. بر اساس این پژوهش، تصویرشناسی در مقام یک رهیافت مطالعاتی در حوزة ادبیّات تطبیقی می‌تواند بخشی از توانایی‌های ادبی نهفته در متن را نیز بکاود و استخراج نماید. بنابر پژوهش حاضر، جلال آل احمد «من»ها و «دیگری»های متنوّعی را به دست داده است و در این بین کوشیده است تا از طریق تصویر «دیگری»، تصویر «من» را برجسته نماید. به بیانی دیگر، در این اثر، آل احمد حرکتی دایرهوار را طی کرده، از «من»، به «من» بازگشته است، امّا از رهگذر تصویرپردازی «دیگری». کما اینکه این پژوهش، نشانگر آن است که راوی در تصویرپردازیهای خود به نوعی «گزینش تصویری» دست یازیده است؛ پژوهش حاضر همچنین نشان می‌دهد که تصویرشناسی با بهرهگیری از رویکردهای نقد ادبی نظیر نشانه‌شناسی و ساختارگرایی، ماهیّتی بینارشته‌ای دارد و صرفاً به عوامل برون‌متنی و غیر ادبی پیوند نمی‌خورد بلکه در میانة ادبیّات و دیگر علوم انسانی نظیر تاریخ و جامعهشناسی قرار می‌گیرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
دراسة الصورة الأدبیة للآخر فی الأدب الفارسی، خسی در میقات لجلال آل أحمد نموذجا
چکیده [English]
یضم الأدب المقارن العدید من الفروع والإتجاهات، منها «الصورولوجیا أو الصوراتیة». ویرصد الباحث فی هذا الفرع من الأدب المقارن، إنعکاس صورة الأنا فی الأدب الأجنبی أو یستکشف کیفیة إنعکاس صورة الآخر فی الأدب الوطنی. انطلاقا من هذا الإتجاه فی الأدب المقارن، فقد تناول البحث الحالی رحلة الکاتب والقاص الإیرانی جلال آل أحمد إلى مکة المکرمة لحج بیت الله الحرام، حیث رسم صورة «الأنا» و «الآخر» فی کتابه خسی در میقات (قشة فی المیقات). وفی هذا السیاق، فقد عکفنا على إستخراج صور الأنا والآخر قبل أن نقوم بتصنیف تلک الصور وتبویبها. بناء على هذه الدراسة، فإن الصورولوجیا وباعتبارها إحدى فروع المدرسة المقارنة الکلاسیکیة، قادر على أن یساهم فی الکشف عن الطاقات الأدبیة الکامنة فی النص الأدبی. وقد أعطى جلال آل أحمد – حسب الدراسة - صورا منوعة عن «الأنا» و «الآخر» وفی هذا الصدد، حرص على إبراز صورة «الأنا» عبر إستعراض صورة «الآخر». بعبارة أخرى، فقد سار آل أحمد فی حلقة مدورة، حیث انطلق من «الذّات» لیعود إلیها ثانیة ولکن مزودا بمزید من المعرفة عنها وذلک عبر تصویر «الآخر». فی جانب آخر من إستنتاجاته، فقد وجد البحث الحالی أن السارد قد مارس عملیة «إنتقاء الصّور» خلال تصویر الأنا والآخر. وفی ختام البحث، سنجد أن الصورولوجیا وبالإستعانة باتجاهات النقد الأدبی الحدیث کالسیمیائیة والبنیویة، یدخل ضمن نطاق الدراسات البینیة وأنه لا یختصر على تناول الأبعاد غیر الأدبیة، بل یمثل صلة الوصل بین الأدب وسائر العلوم الإنسانیة کالتاریخ والسوسیولوجیا.
کلیدواژه‌ها [English]
- الکلمات الدّلیلیّة: الأدب المقارن
- الصورولوجیا
- خسی در میقات
- جلال آل أحمد
)