سبک‎شناسی شعر روباه و کلاغ با تکیه بر اشعار حبیب یغمائی، میرزا علی‌اکبر صابر، سلیمان العیسی و محمد عثمان جلال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

چکیده

حکایت روباه و کلاغ از دیرباز موردتوجّه شاعران و داستان‌سرایان قرار گرفته است، شاعران در کشورهای مختلف، به زبان‎های متنوع و با سبک‎های متمایز این داستان را به نظم کشیده‎اند. در این پژوهش به بررسی و مقایسه سروده‎های چهار شاعر؛ حبیب یغمائی، (شاعر فارسی‌زبان) و علی‌اکبر صابر (سراینده اشعار ترکی) و سلیمان العیسی، شاعر سوری محمد عثمان جلال شاعر مصری‌تبار می‎پردازیم. این جستار با روش توصیفی - تحلیلی بر اساس مکتب آمریکایی (که در تطبیق دو ادب اصل تأثیرگذاری و تأثیرپذیری و داشتن ارتباط تاریخی را شرط واجب نمی‎داند) در ادبیات تطبیقی می‎کوشد جنبه‌های مختلف زیبایی شناسانه، نوآوری، شباهت‎ها، تفاوت‎ها و کارکردهای مختلف قصیده «روباه و زاغ» در چهار سطح؛ آوایی (موسیقی درونی و بیرونی)، بلاغی (کارکردهای زیبایی‌شناسی) لایه نحوی و فکری در آثار چهار شاعر نامبرده را ارزیابی کند. بررسی متون شعری این شاعران نشان می‌دهد که همه آن‌ها، جهت زیبا و جذاب جلوه دادن سرودۀ خود به موسیقی شعر، اهتمام ویژه‎ای داشته‎اند و از انواع تشبیهات و استعارات و جناس‎ها استفاده نموده‎اند. توجّه به واج‎آرایی و ضرب‎آهنگ شعر در سروده سلیمان العیسی نسبت به سه شاعر دیگر، کمتر است، شعر یغمائی، صابر و عثمان جلال دارای ردیف و قافیه و آهنگین است و کودکان به‌راحتی قادر به حفظ آن هستند، ولی سروده سلیمان العیسی به سبک شعر نو است و ضرب‎آهنگ آن چندان ملموس نیست. در لایه فکری، هدفشان تعلیم و تربیت و دوری از چاپلوسی و راست‌گویی کودکان است. یغمائی دریافت پیام متن را به عهدۀ مخاطب نهاده است ولی شعرای دیگر به پیام داستان اشاره نموده‎اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Stylistics of the poem the Fox and the Crow Based on the poems by Habib Yaghmaei, Mirza Ali Akbar Saber, Suleiman Al-Issa and Mohammad Osman Jalal

نویسندگان [English]

  • Parviz Ahmadzadehhouch 1
  • Ali Sayadani 2
  • Manoochehr Daviran 3
1 Assistant Professor of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
2 Associate Professor of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
3 Ph.D. student of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

The story of "the fox and the crow" has long been considered by poets and storytellers and poets have narrated this story in different countries with various languages using multiple storytelling styles. This research is an attempt to study and compare the poems provided by four poets; Habib Yaghmaei, (Persian poet), Ali Akbar Saber (Turkish poet), Suleiman Al-Issa (Syrian poet) and Mohammad Osman Jalal (Egyptian poet). Using descriptive and analytical method and based on the American storytelling style (which doesn’t consider the principle of impact and being influenced and historical connection as necessary conditions in comparing the two literary texts), this research is to investigate the different aspects of aesthetics, innovation, similarities, differences and different functions of the afore-mentioned poem (The Fox and the Crow) in four stages of; phonetic (internal and external music), rhetoric (aesthetic functions), syntactic, and intellectual tiers in the works of the four addressed poets. Examination of the poetic texts provided by these poets illustrates that all of them, with the aim of beautifying their poem and its attraction, have paid special attention to the music of poetry and have employed all kinds of similes, metaphors and puns. Attention to phonology and rhythm in the poem of Suleiman Al-Issa is less than that of the other three poets. The poems of Yaghmaei, Saber, and Osman Jalal comprise rhyme, rhythm, and tone so that children can memorize them easily. Opposing this, the poem of Suleiman Al-Issa contains a new verse and rhythm which is not very tangible. With respect to the intellectual tier, their goal is to educate and avoid children from flattery, and being truthful. In Yaghmaei's poem, the point of grasping the message is left to the reader, but other poets have referred to the message of the story themselves.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child Poetry
  • the Fox and the Crow
  • Habib Yaghmaei
  • Mirza Ali Akbar Saber
  • Mohammad Osman Jalal
  • Suleiman Al-Issa

عنوان مقاله [العربیة]

أسلوبیة قصیدة الثعلب و الغراب مرکّزا على اشعار حبیب یغمائی، میرزا علی أکبر صابر، سلیمان العیسى ومحمد عثمان جلال

چکیده [العربیة]

لاشک أن قصة الثعلب و الغراب لقد حظی باهتمام الشعراء و القاصین منذ زمن بعید. إن الشعراء فی مختلف البلدان لقد نظموا هذه الحکایة و بأسالیب ممیزة و بعدة لغات. هذه الدراسة تنوی تسلیط الضوء على دراسة آثار أربعة شعراء هم حبیب یغمائی الشاعر الفارسی و علی اکبر صابر الشاعر الترکی و سلیمان العیسى الشاعر السوری و محمد عثمان جلال الشاعر المصری، کما أنها تنوی مقارنة هذه الاشعار. نحن فی هذه الرسالة نسعى إلى تقییم الجوانب المختلفة للجمال و الابتکار و التشابهات و الاختلافات و الفاعلیات المختلفة لقصیدة الثلعب و الغراب فی أربعة مستویات بما فیها الموسیقى الداخلی و الخارجی و البلاغی و الجانب النحوی و الفکری فی آثار الشعراء الأربعة الآنفة الذکر، مستخدمین أسلوب الوصف و التحلیل بناء على المدرسة الأمریکیة و التی تعتبر أصلی الفعل و الانفعال والعلاقة التاریخیة شرطا ضروریا فی المقارنة بین الادبین. إن دراسة النصوص الشعریة لهؤلاء الشعراء تدل على أنهم یؤلون اهتماما خاصا بالموسیقى الشعریة و ذلک لیضفوا قصیدتهم روعة و جمالا و قد استخدموا التشبیه و الاستعارة و الجناس و إذا قمنا بالمقارنة بین هؤلاء الشعراء الأربعة نجد أن سلیمان العیسى لا یهتم بالسجع الابتدائی و الإیقاع الشعری إلا القلیل. هذه القصیدة تکثر فیها القوافی و الردیفات و الموسیقى مما یسهل عملیة الحفظ للأطفال. لکن سلیمان ینهج منهج أسلوب الشعر الحر و نستشعر بالموسیقى کثیرا. أما من الناحیة الفکریة فإن الشعراء یستهدفون التعلیم و التربیة و التجنب عن التملق و المداهنة إلى جانب الدعوة إلى الصدق. إن شعر یغمائی یترک استنتاج المدلول على عاتق القرّاء بینما الآخرون لقد أشاروا إلى مدالیل الحکایة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • شعر الأطفال
  • الغراب و الثعلب الانسجام
  • یغمائی
  • صابر
  • عثمان جلال
  • سلیمان العیسی
آل داوود، سید علی (1385). ارج‌نامه حبیب یغمائی. تهران: میراث مکتوب.
ابومعال، عبد الفتاح (1988). ادب الاطفال «دراسه وتطبیق»، الطبعه الثانیه، اردن: دار الشرق.
اتحاد، هوشنگ (1390). پژوهشگران معاصر. تهران: فرهنگ معاصر.
جلال، محمد عثمان (1906). العیون الیواقیظ فی الامثال والمواعظ. الطبعة الأولی. مصر: مطبعه النیل.
حاجی­ زاده، مهین و بهمن، مایه‌ گوزل؛ ابهن، محدثه (1394). بررسی و تحلیل اشعار تعلیمی سلیمان العیسی در حوزۀ ادبیات کودک. پژوهشنامۀ نقد ادبی، 6 (1)، 67-91.
خورسند علیزاده، زهرا (1398). بررسی انواع ترجمه‎های منظوم از حکایت روباه و کلاغ در ایران و مقایسۀ آن با نمونه‎های عربی. هفتمین همایش ملی متن‌پژوهی.
داودی، طه (1906). الشعر والشعراء المجهولون فی القرن التاسع عشر. القاهرة: مطبعة النیل.
درودیان، ولی‌الله (1385). سرچشمه‌های مضامین شعر امروز. تهران: نشر نی.
دشتیان، رسول (1389). شرح و بررسی اشعار سلیمان العیسی با تکیه بر مضمون و موسیقی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
دوادی، طه (1992). الشعر والشعراء المجهولون فی القرن التاسع عشر. القاهرة: دار المعارف.
دهقان، مهتاب وبلاوی، رسول (2019). البنیة السردیة فی قصیدة «الاطفال یحملون الرایة». مجلة اضاءات نقدیّة، 9 (33). 107-124.
زلط، احمد (1994). أدب الاطفال بین احمد شوقی وعثمان جلال. دار النشر للجامعات المصریة، مکتبة الوفاء.
شایان سرشت، اکبر؛ خوشامن، زهرا؛ سام خانیانی، علی‌اکبر؛ نوروزی، زینب (1398). بومی‌سازی در ترجمه‌های منظوم حکایت کلاغ و روباه در حرکت از فرانظام به نظام بر اساس نظریه لوتمان. ادبیات تطبیقی (ادب و زبان نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان)، 11 (21)، 73-100.
الشایب، احمد (1994). اصول النقد الادبی، الطّبعة العاشرة. القاهرة: مکتبة النهضة المصریة.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386). موسیقی شعر، چاپ دهم، تهران: آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390). با چراغ و آینه، تهران: سخن.
صابر، میرزا علی‌اکبر (1914). هوپ هوپ نامه. ترجمۀ احمد شقانی. باکو: نشریات دولتی.
عقاد، عباس محمود (1973). شعراء مصر وبیئاتهم فی القرن الماضی. القاهره: دارالهلال.
علیدوستی، همایون (1393). بررسی تفاوت‎های سبکی و زبانی شعر روباه و زاغ در اشعار ایرج میرزا و حبیب یغمائی. روزنامۀ اطلاعات.
العیسی، سلیمان (1996). علی طریق العمر. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
العیسی، سلیمان (1999). دیوان الاطفال. دمشق: دار الفکر.
فاخوری، محمود (1996). موسیقا الشعر العربی. حلب: منشورات جامعة حلب.
فرید، زهراء و اکبری‎زاده، فاطمه (1414). الهویّة الوطنیة فی شعر سلیمان العیسی للاطفال، مجلة الثقافة العربیة وآدابها، 4 (15)، 565-589.
مجلسی، محمد باقر (1394). بحار الأنوار. ج 27. تهران: سفیرسلامت.
محرمی، رامین (1393). بررسی تطبیقی شعر کودک در هوپ هوپ نامۀ علی‌اکبر صابر و دیوان نسیم شمال. مجلۀ مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، 5 (10)، 153-172.
محمد جمعه، بدیع (1980). دراسات فی الادب المقارن. الطبعة الثانیه. بیروت: دار النهضة العربیه.
مسعود، بوعیسی (2012). التشکیل الموسیقی فی دیوان سلیمان العیسی دیوان الجزایر نموذجاً مذکره مقدمه. لنیل شهادة ماجیستر فی اللغه العربیه وآدابها. الجزیرة: جامعة الحاج لخضر-باتنه-.