الملامح المشترکة بین «حیدربابا» لشهریار و «دجلة الخیر» للجواهری (دراسة مقارنة)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیّة العلوم الإنسانیة، جامعة الإمام الخمینی الدّولیة، قزوین، إیران

2 طالب الدّکتوراه فی فرع اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیّة العلوم الإنسانیة، جامعة الإمام الخمینی الدّولیة، قزوین، إیران

چکیده

یُـعتبر شهریار ومحمّد مهدی الجواهری من أعلام الشعر بإیران والعراق فی العصر الحدیث، الّذینِ عاشا فی حیاتهما تجارب مشترکة وقریبة جداً؛ فکلاهما ابتعدا عن مَسقط رأسهما وذاقا ألم الغربة والمنفى، مما أدّى إلى خلق وتقدیم آثار شعریة خالدة، لاسیّما منظومة «حیدربابایا سلام» لشهریار وقصیدة «یا دجلة الخیر» للجواهری. یتمیّز کلٌّ منهما بالحنین الجارف إلى الوطن والتعلّق الشدید به لدى صاحبه والشعورِ بالغربة وعدمِ التکیّف مع الواقع والظروف المحیطة به، والبحثِ عن الیوتوبیا وذکریات الطفولة والماضی (النوسطالجیا) وإعادتها. فضلاً عن هذا، فهما من الشعراء الملتزمین، فالالتزامُ تُجاه القضایا السیاسیة العراقیة عند الجواهری والاجتماعیة الإیرانیة عند شهریار هی من ملامح شعرهما البارزة، حیث استخدما أشعارهما على وجه العموم وقصیدتیهما المذکورتین على وجه الخصوص للاهتمام بما یجری فی بلدیهما إلى جانب وصفهما للطبیعة الجمیلة والخلّابة وصفاً مُذهلاً یشبه برسوم الرسامین أکثر ممّا یُشبه بأشعار الشعراء، فشهریار شاعرٌ رومنطیقیٌ بکلّ ما للکلمة من معنى والجواهری مع أنَّه رومنطیقیٌّ إلا أنّ فی قصیدته مَسحةً من الواقعیة، ورومنطیقیتُه اجتماعیة وسیاسیة.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Common Features Between Sharyar's Heydarbaba Salam and Aljavaher's Dejlat Alkheyr (a Comparative Study)

نویسندگان [English]

  • Abdol Ali Al Boyeh Langroodi 1
  • Hojat Ranji 2
1 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Humanities, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
2 PhD Student in Arabic Language and Literature, Faculty of Humanities, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

Shahryar and Javaheri are among great contemporary poets respectively in Iran and Iraq. They shared the same experience in life. Both have tasted the bitterness of exile, which led to creation of precious works such as Sharyar's Heydarbaba Salam and Aljavaher's Dejlat Alkheyr . Each of these two works is unique and highly distinctive to each writer , for each reflects the eagerness and attachment to the motherland and the feelings of homesick and nostalgia . Apart from that , both of the poets are seriously devoted, devotion to the social issues in Shahryar's work and to political problems in Javaheri's work are quite visible and tangible .They showed the proceedings of their time generally in their works and particularly in the two aforementioned works. Sharyar and Aljavaher depicted the eye-catching scenes of their motherland so marvelously that their works are more like a beautiful landscape than poetry . Shahryar appears in his work literally romantic so does Javaheri , though there is trace of social political realism in his ode.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sharyar
  • Aljavaher
  • Heydarbaba Salam
  • Dejlat Alkheyr
  • Comparative Literature

عنوان مقاله [العربیة]

ویژگی‌های مشترک بین «حیدربابایه سلام» شهریار و «دجلة الخیر» الجواهری (بررسی تطبیقی)

چکیده [العربیة]

.شهریار و جواهری از بزرگان شعر و ادب ایران و عراق در قرن معاصر هستند. ‌آن‌ها در زندگی خویش تجربه‌های مشترک و بسیار نزدیک به‌هم داشته‌اند. هر دو از زادگاه خود دور شده و طعم غربت و تبعید را چشیدند؛ این مسئله باعث آفرینش و ارائة آثار شعری ماندگاری شد که شهر «حیدربابایا سلام» شهریار و «دجلة الخیر» جواهری نمونة این آثار هستند. هریک از این آثار ادبی با اشتیاق زیاد به وطن و تعلّق خاطر شدید به آن نزد سراینده‌اش، احساس غربت و ناسازگاری با واقعیّت و شرایط پیرامون، جست‌وجوی آرمان‌شهر (یوتوپیا)، خاطرات دوران کودکی و گذشته (نوستالوژی) و تجدید خاطرة این خاطرات از سایر آثار دو شاعر متمایز می‌شود. گذشته از این، هردو از شاعران متعهّد به‌شمار می‌روند؛ التزام به مسائل سیاسی عراق نزد جواهری و مسائل اجتماعی ایران نزد شهریار از برجسته‌ترین ویژگی‌های شعری آن دو است؛ برای اینکه آن‌ها از اشعار خود به‌طور کلّی و از دو اثر یادشده به‌صورت ویژه برای توجّه به تحوّلات کشورهایشان استفاده کرده‌اند. در کنار آن، طبیعت زیبا و جذّاب زادگاه خود را به‌گونه‌ای شگفت‌انگیز وصف کرده‌اند که بیشتر به نقّاشی نقّاشان شباهت دارد تا به اشعار شاعران. شهریار به‌معنای واقعی کلمه در این شعر رومانتیک است؛ با اینکه جواهری نیز رومانتیک است، ولی در قصیده‌اش رنگ رئالیسم دیده می‌شود و رمانتیسم او اجتماعی و سیاسی است.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • شهریار
  • جواهری
  • حیدربابایه سلام
  • دجلة الخیر
  • ادبیّات تطبیقی
اسماعیل، عز الدین (2007). الشّعر العربی المعاصر: قضایاه وظواهره الفنّیة والمعنویة. بیروت: دار العودة.
بنّیس، محمّد (1989). الشّعر العربی الحدیث: بنیاته وابدالاتها – التقلیدیة. الجزء الاول. الدار البیضاء: دار تویقال.
ثروت، منصور (1376). شهریار و منظومه حیدربابایه سلام. مجلّة شناخت، (21)، 89-100.
الجواهری، محمّد مهدی (2005). مذکراتی، مجلدان. الطبعة الأولى. بیروت: دار المجتبی.
------------ (2007). الأعمال الشعریة الکاملة. المجموعة الکاملة 1-7. بغداد: دار الحریة للّطباعة والنّشر.
الجیوسی، سلمى (2007). الاتّجاهات والحرکات فی الشعر العربی الحدیث. تحقیق عبدالواحد لؤلؤة. الطّبعة الثّانیة. بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیّة.
حرّی، ابوالفضل (1377). سیری در دامنه­ های حیدربابا. مجلّة شعر، (24)، 60-67.
الخلیل، سمیر کاظم ورفل الطائی (2003). توظیف الخرافة الشعبیة فی شعر الجواهری. الجامعة المستنصریة. مجلة اللّغة العربیة وآدابها، (16)، 19-28.
دوستی، حسین (1392). هم­صدایی با شهریار. تبریز: یاران.
رایزنی سفارت جمهوری اسلامی ایران در آنکارا (1382). نگاهی به شخصیت وشعر شهریار. همایش بینالمللی استاد محمّد حسین شهریار. آنکارا: سفارت جمهوری اسلامی ایران.
السلطانی، محسن وحسن فارس (لا. تا). وصف الطّبیعة فی شعر الجواهری. جامعة الکوفة. کلّیة الفقه.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1390). با چراغ وآینه. چاپ سوم. تهران: سخن.
شعردوست، علیرضا (1383). شهریار و شعر ترکی. چاپ اول و دوم. تهران: شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر.
شوکتی، آیت (1394). مدینة فاضله در شعر شهریار. تبریز: اختر.
شهریار، محمّد حسین (1374). دیوان شهریار. چاپ بیست و ششم. تهران: زرین ونگاه.
--------------- (1385). کلّیات اشعار ترکی شهریار به انضمام حیدربابای اسلام. چاپ بیست و دوم. تهران: نگاه.
علیزاده، جمشید (1379). محمّد حسین شهریار - گفتگوها. تهران: نگاه.
غنیمی هلال، محمّد (1987)، الأدب المقارن. القاهرة: نهضة مصر للطّباعة والنّشر والتّوزیع.
کفافی، محمّد عبد السلام (1971). فی الأدب المقارن (دراسات فی نظریة الأدب والشّعر القصصی). الطّبعة الأولی. بیروت: دار النّهضة العربیة.
المتنبّی، أبو الطیب (1983). دیوان المتنبّی. بیروت: دار بیروت للطّباعة والنّشر.
محمّد وزان، عنان (1983). مطالعات فی الأدب المقارن. جدّة: دار السّعودیة للنّشر والتّوزیع.
موران، برنا (1389). نظریه­ها ادبیات و نقد. ترجمة ناصر دوران. تهران: نگاه.
ولیک، رنیه؛ آوستن وآرن (1992). نظریة الأدب. تعریب عادل سلامة. الریاض: دار المریخ للنّشر.
الیحیى، فرحان (2000). أزمة المواطنة فی شعر الجواهریّ (دراسة تحلیلیة فی ضوء المنهج التکامل). دمشق: اتّحاد الکتّاب العرب.
المواقع الإلکترونیة
بیات، محمّدمهدی (2009). الشاعر العالمی، محمّد حسین شهریار، عاشق الحزن والجمال:
https://www.almothaqaf.com/qadayaama/qadayama-09/4982.
عبدالمعطی حجازی، أحمد: امرأة اسمها القصیدة‏!‏
عملاق الشعر الکلاسیکی فی العصر الحدیث محمّد مهدی الجواهری:
http://www.aljaredah.com/paper.php?source=akbar&mlf=interpage&sid=13969
المخلافی، مروان (2013)؛ الجواهری شاعر الفراتین (قصیدته المنسیة «یا دجلة الخیر» تذکّرها الناس بعد الاحتلال):
ALMAZ, HASAN, ŞEHRİYAR’IN TÜRKÇE DİVANI VE HAYDAR BABA’YA SELAM ŞİİRİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME, http://www.doguedebiyati. com/nusha/21/08-Hasan_Almaz.doc