جلوه‌های خردورزی ایرانیان باستان در شاهنامه و منابع عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

خردگرایی از اندیشه­های بنیادین فرهنگ ایرانی است، زیرا این فرهنگ، سعادت و رستگاری آدمی را در استخدام خرد می­داند. از این دیدگاه خرد بزرگترین موهبت الهی و مهم ترین ابزار برای مبارزه با دیوهایی است که در درون آدمی به صورت صفات ناپسند چون حرص، خشم، حسد و...فرو خفته­اند. این بینش از آغاز تا پایان، چون خون در پیکر شاهنامه جاری است. فردوسی در جای جای شاهنامه صفات نیک و آثار پر برکت آن را بر می­شمارد و در ستایش امور پسندیده و نکوهش امور ناپسند، خرد را معیار قرار داده، آن را چون ترازو ملاک سنجش می­داند. این جهان بینی، موجب شده است که فردوسی ستایش خرد را مقدم بر ستایش پیامبر بیاورد و برخلاف دیگر ستایش گرانِ دانش، قید و شرطی برای ستایش دانش نیاورد. در شاهنامه، سخنان حکیمانه­ی بسیاری دیده می­شود که فردوسی آنها را از خردمند، مرد خرد، خردمند ایران و... نقل کرده است، تأمل در منابع عربی که آکنده از اقوال حکیمانه ایرانیان است، نشان می دهد بسیاری از این خردمندان، حکیمان ایرانی چون بزرگمهر و انوشروان هستند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

تجلّیات العقلانیة للفُرس فی «شهنامة» و «المصادر العربیة»

چکیده [English]

الملخّص
الرؤیة العقلیة تجری فی شهنامة برمّتها جریان الدم فی العروق حیث یذکر الفردوسی، الأوصاف الحمیدة و نتائجها المبارکة فی ربوع شهنامة کما یذمّ الصّفاف الذّمیمة و الرذائل الخلقیة و تجعل العقل أفضل میزان و معیار لتقییم الأخلاق- موقف فردوسی من العقلانیة جعله یرتقی بشأنها إلی درجة تقدّم ذکرها علی أمور أخری، ثمّ أنّ فردوسی حیث یشید بالعقلانیة لا یقیدها بشرط أوقید. نجد فی شهنامة المزید من الأقوال الحکیمة التی أوردها فردوسی نقلاً عن حکماء الفرس. و لو قمنا برحلة فی رحاب النصوص العربیة لوجدنا فیها کمینة هائلة من النصائح و الحکم لایستهان بها و ثّمة قرائن قاطعة تؤید و تصدّق انتساب هذه الکمات الحکیمة إلی الحکماء من الإیرانیین القُدامی.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیة: فردوسی
  • شهنامة
  • العقل
  • العقلانیة
  • ثقافة ایران القدیمة
  • المصادر العربیة
  • الأدب المقارن

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار