هویّت و مهاجرت در رمان دال (محمود گلاب‌درّه‌ای) و عصفور من الشّرق (توفیق الحکیم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

«ادبیّات مهاجرت»، محصول سال­های پس از جنگ­های جهانی اوّل و دوم است و به آثاری اطلاق می­شود که به تجربۀ زندگی در فضاهایی متفاوت از فرهنگ خود و مشکلات هویّتی اجتماعی ناشی از این زندگی پرداخته است. مهاجر، با سردرگمی در فرهنگ جدید دچار اختلال هویّت می­شود و گویی از فرهنگ خویش گسیخته و به فرهنگ کشور میزبان تعلّق ندارد؛ بنابراین، برای یافتن هویّت حقیقی خود، همواره در تکاپو و سرگردانی است. پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی رمان دال محمود گلاب­درّه­ای و عصفور من الشّرق توفیق الحکیم؛ از آثار ادبیّات مهاجرت است که در آن شخصیّت­های شرقی رمان­ها در تعارض و تقابل با فرهنگ غرب قرار می­گیرند. نویسندگان با بیان مفاهیم بنیادین ادبیّات مهاجرت، درپی نشان­دادن هویّت مبتنی بر آستانۀ بودن و پیوندبودگی از نظریّات هومی بهابها هستند. نوشتار پیش رو، به شیوة تحلیل - محتوایی و با رویکرد تطبیقی به مقایسة این دو اثر پرداخته و به این نتیجه رسیده است که پیوندخوردگی هویّت در مواردی ازجمله هویّت دینی، پوشش، زبان، نژاد، ارتباط خانوادگی، قریحه و سرگرمی در این آثار اتّفاق افتاده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

الهویّة والمهاجرة فی روایة دال لـ (محمود گلاب‌درّه‌ای) وعصفور من الشّرق لـ (توفیق الحکیم) (دراسة مقارنة)

نویسندگان [English]

  • الله کرم عباسی 1
  • محبوبه خراسانی 2
  • محمود حیدری 3
1 خریج الدّکتوراه فی فرع اللّغة الفارسیّة وآدابها، جامعة آزاد الإسلامیة، وحدة نجف‌آباد، نجف‌آباد، إیران
2 أستاذة مشارکة فی قسم اللّغة الفارسیّة وآدابها، جامعة آزاد الإسلامیة، وحدة نجف‌آباد، نجف‌آباد، إیران
3 أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة یاسوج، یاسوج، إیران
چکیده [English]

«أدب الهجرة» حصیلة أعوام بعدَ الحرب العالمیّة الأولی والثّانیة ویطلق علی آثار تتطرّق إلی واقع الحیاة فی الأجواء المختلفة عن ثقافة المهاجر الشّعبیّة وکذلک إلی المشاکل الاجتماعیّة للهویّة النّابعة عن هذه الحیاة الجدیدة. والمهاجر قد یصاب باضطراب الهویّة عندما یواجه الثّقافة الجدیدة ویرتبک فیها کأنّه راغب عن ثقافته، نافر من الثّقافة الجدیدة معا فلهذا یکون جاهدا ومتشرّدا للحصول علی هویّته الحقیقیّة. یتطرّق البحث الحالی إلی دراسة مقارنة بین روایتین من روایات أدب الهجرة وهما روایة دال لمحمود گلاب­درّه­ای و عصفور من الشّرق لتوفیق الحکیم اللّتان تتعارض فیهما الشّخصیّات الشّرقیّة مع الثّقافة الغربیّة. یسعی الکُتّابُ مبیّنا المفاهیم الأساسیة لأدب الهجرة، إظهارَ الهویة المبنیة علی «اللّامحدودیّة» و«الهُجنة» من نظریّة «هومی بهابها» وانتهجوا المنهج الوصفی – التّحلیلی مستفیدا نزعة المقارنة بین الرّوایتین. وصل البحث فی نهایة المطاف إلی أنّه قد تبلور اللّامحدودیة والهجنة فی الهویّة الدّینیّة والسِّتر واللّغة والعنصر والعلائق الأسریّة والذّوق والموهبة والهوایات.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • أدب الهجرة
  • الهویّة
  • روایة دال
  • روایة عصفور من الشّرق

عنوان مقاله [العربیة]

Identity and Migeration in Novel of Dahl by (Mahmoud Golabdarrei) and A Sparrow from the East by (Tawfiq al-Hakim)

چکیده [العربیة]

Migration Literature” is the product of the years after the first and second world wars, it refers to the works that have been devoted to the experience of living in the different places of their culture and the social identity problems that caused by this life. A migrant, with confusion in the new culture, suffers from a disorder of identity and as if he is not distracted from his culture and he does not belong to the culture of the host nation; therefore, in order to find his true identity, he is constantly struggling and wandering. The present study is a comparative study of the novel Dahl by Mahmoud Golabdarrei and A Sparrow from the East by Tawfiq al-Hakim; among the works in migration literature, in which the eastern characters conflict with Western culture. By explaining the fundamental concepts of immigration literature, the study seek to point out the identity based on the theories of Baba that includes threshold of being and the link of being. By using a content analysis method and a comparative approach, this research deals with the comparison of these two works and concluded that the attachment of identity has occurred in some cases such as the religious identity, hijab, language, race, family and pleasure and entertainment in migration literature.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Migration Literature
  • Identity
  • Dahl Novel
  • A Sparrow from the East
اخترشهر، علی (1386). ابعاد هویّت اجتماعی – دینی دانشجو. فصلنامۀ مطالعات معرفتی دانشگاه اسلامی، 11 (3)، 96-124.
أعرج، خالد (1999). فی تأویل خطاب النّقد الأدبی الاجتماعی. الطّبعة الأولی، حلب: عبد المنعم.
افشاری بهبهانی، زردشت و فریندخت زاهدی (1392). ادبیّات نمایش مهاجرت ایرانیان ساکن در استرالیا - تحلیل پسااستعماری نمایش­نامه در آیینه، اثر محمّد عیدانی. جامعه­شناسی هنر و ادبیّات، 5 (1)، 147- 164.
بوربور، ترانه (1393). مهاجران راه­های گذر از احساس تبعید: بررسی رهیافت­های نظری. فصلنامۀ علوم اجتماعی، (66)، 254-285.
تاجیک، محمدرضا (1384). روایت غیریّت و هویّت درمیان ایرانیان. تهران: فرهنگ گفتمان.
تفرشی­مطلق، لیلا (1389). مطالعات پسااستعماری در ادبیّات مهاجرت. فصلنامۀ تخصّصی علوم سیاسی، (10)، 211-222.
الحکیم، توفیق (بی­تا). عصفور من الشّرق. القاهرة: دار المصر.
حیاتی، زهرا و سیّد محسن حسینی مؤخّر (1386). از هویّت ایرانی. تهران: سورۀ مهر.
دریفوس، هیوبرت (1376). میشل فوکو، فراسوی ساخت­گرایی و هرمنوتیک. ترجمۀ حسین بشریه. تهران: نی.
شارف، نوال (2015). تحوّلات صورة الآخر فی الروایة العربیة الحدیثة؛ عصفور من الشّرق أنموذجا. إشراف الأستاذ عبد الرّشید نور. الجزایر: جامعة محمّد بوضیاف المسیلة.
صیادی­نژاد، روح الله و راضیه نظری (1393). «نقد رمان عصفور من الشّرق از نگاه جامعه‌شناختی مکتب فرانکفورت»، مجلّۀ ادبیّات عربی، (11)، 27-52.
عاملی­رضایی، مریم (1393). تقابل خود و دیگری در رمان مهاجرت دهۀ شصت و هفتاد. فصلنامۀ دانشگاه گلستان، 1 (3)،63-77.
عبدالصبور، صلاح (1997). ماذا یبقى منهم للتّاریخ‌:دراسات فی أدب طه حسین، توفیق الحکیم، عباس العقّاد، ابراهیم المازنی. القاهرة: الهیئة المصریّة العامّة للکتاب.
فتحی، الابیاری (1987). عشرة آلاف خطوة مع الحکیم. القاهرة: مطابع الهیئة المصریّة العامة للکتاب.
فرهمندفر، مسعود (1394). جایگاه آستانۀ فرهنگ: هومی بهابها و نظریّة پسااستعماری. مجلّۀ مطالعات انتقادی ادبیّات (فصلنامۀ دانشگاه گلستان). 1 (4)، 17-34.
فلاح، غلامعلی و سارا برمکی (1394). بررسی و تحوّلات متون مهاجرت فارسی با رویکرد روایت­شناسی پسااستعماری. مجلّۀ زبان و ادبیّات فارسی، 23 (24)، 169-191.
گلاب­درّه­ای، محمود (1380). دال (زندگی مهاجران ایرانی در سوئد). چاپ دوم، تهران: پیکان.
مارتینو، پیر (1381). شرق در ادبیّات فرانسه قرون هفدهم و هجدهم. ترجمه و تلخیص جلال ستاری. تهران: مرکز.
میرعابدینی، حسن (1386). صدسال داستان‌نویسی ایران. تهران: نگاه.
ناظمیان، رضا (1390). غرب­مداری یا شرق­گریزی در رمان­های عربی. فصلنامۀ لسان­ مبین، 2 (4)، 255-269.
References
Bhabha, H. k. (1990). Nation ond Narration. London and New York. Routledge.
----------------- (1994). The location of culture. London. Routledge.
Fanon, F. (1986).Black skin. White masks. Trans. Charles Lom Markmann. London: pluto pres.
Rutherford, J. (1990) Identity: comnmity. Culture. Identity. London: Lawrenceand wishart.