نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهین حاجی زاده ¹
• عبدالاحد غیبی ²
• موسی خلیل نژاد ³

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

³ کارشناس‌ارشد زبان و ادبیّات عربی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

چکیده

تقیه در مذهب شیعه در میان امامان (ع)، عالمان و شاعران شیعة قرن­های نخستین اسلامی، به­منظور رسیدن به اهداف متعالی یا حفظ جان در مواقعی‌که حاکم یا عرف مخالف شدید شیعه است، به­کار گرفته می‌شد. اختناق، فقر و شیعه­زدایی، می‌تواند از عوامل توجیه­کنندة تمسّک به تقیه در رابطه با مردم و حکومت تلقّی شود و چون هردو شاعر؛ سنایی غزنوی و سیّد رضی، فارغ از محدودة مکانی، در یک بازة زمانی می­زیسته­اند، تقیه را با توجّه به شرایط اجتماعی، سیاسی و خانوادگی خویش به‌کار می‌برند. این پژوهش برآن است تا با روش توصیفی - تحلیلی، موضوع تقیه را در شعر سنایی غزنوی به‌­عنوان شاعر پارسی‌سرای شیعه و شعر سیّد رضی به‌منزلة شاعر شیعة عرب با رویکرد تطبیقی بررسی کند. هرچند دو شاعر شیعه­مذهب هم­عصر، قاعدة تقیه را وسیله‌ای برای دفاع از آرمان­های شیعه و رسیدن به اهداف خویش در آثارشان به‌کار برده‌اند، ولی با توجّه به اینکه سیّد رضی، شاعری سیاسی و علوی است؛ از این­رو، تقیه را در شعر خویش به‌مثابة ابزاری درراستای رسیدن به بالاترین قدرت سیاسی و مذهبی شیعه که همان ایجاد حکومت علوی به­وسیلة خویش است، استفاده می‌کند، حال آنکه سنایی غزنوی، این قاعده را با توجّه به رعایت حال عرف جامعه، حکومت و اختناقی که ناشی از شیعه­هراسی وجود داشته است، درراستای تبیین امامت ائمه (ع) به‌کار گرفته است

کلیدواژه‌ها

• ادبیّات تطبیقی
• تقیه
• شعر فارسی
• شعر عربی
• سنایی
• سیّد رضی

20.1001.1.26766515.1399.10.3.3.3

عنوان مقاله [English]

قراءة جدیدة لأهداف التّقیة فی شعر سنایی الغزنوی والشّریف الرّضی

نویسندگان [English]

• مهین حاجی زاده ¹
• عبدالاحد غیبی ²
• موسی خلیل نجاد ³

¹ أستاذة مشارکة فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها،کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة الشّهید مدنی بأذربیجان، تبریز، إیران

² أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة الشّهید مدنی بأذربیجان، تبریز، إیران

³ طالب ماجستیر فی فرع اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة الشّهید مدنی بأذربیجان، تبریز، إیران

چکیده [English]

کانت التّقیة تستخدم بین أئمة الشّیعة (ع) والعلماء والشّعراء الشّیعیین فی القرون الإسلامیّة الأولى للوصول إلی الأهداف الرّفیعة أو للحفاظ على الحیاة عندما کان الحاکم أو المجتمع یخالفان الشّیعة مخالفة شدیدة. إنّ الکبت والفقر وإبادة الشّیعة من العوامل الّتی یمکن اعتبارها تبریرا للتمسّک بالتّقیة فی التّعامل مع الشّعب والحکومة. بما أنّ کلا الشّاعرین، سنایی غزنوی والشّریف الرّضی بغض النّظر عن الحدود المکانیة، کانا معاصرین، لذلک یستخدمان التّقیة فیما یتعلّق بظروفهم الاجتماعیّة والسّیاسیّة والأسریّة. تبحث هذه الدّراسة ظاهرة التّقیة فی شعر السّنایی الغزنوی الشّاعر الإیرانی الشّیعی وشعر السّیّد الرّضی الشّاعر العربی الشّیعی دراسة مقارنة معتمدة على المنهج الوصفی والتّحلیلی. نتائج البحث تشیر إلی أنّ کلا الشّاعرین المعاصرین یستخدمان التّقیة وسیلة للدّفاع عن الطّموحات الشّیعیّة وللوصول إلی أهدافهم ولکن السّیّد الرّضی هو شاعر سیاسی یستخدم التّقیة للوصول إلی المقدرة السّیاسیّة فی أعلی درجاتها لتأسیس الحکومة الشّیعیّة، وهذا الأمر مشهود فی جمیع جوانب حیاته، مع ذلک أنّ السّنایی یستخدم هذه الظّاهرة مراعاة لتقالید المجتمع والحکومة وإباده الخوف الشّیعی من أجل تبیین قیادة الأئمة (ع).
 

 
 

کلیدواژه‌ها [English]

• الأدب المقارن
• التّقیة
• الشّعر الفارسی
• الشّعر العربی
• السّنایی
• السّیّد الرّضی

عنوان مقاله [العربیة]

A Rereading of the Concept of Taqiyyah in the Poetry of Sanai Ghaznavi and Seyyed Sharif Razi

چکیده [العربیة]

Taqiyyah was used in the Shiite religion amongst the Shiite Imams (AS), scholars, and the poets of the early Islamic centuries in the Middle Ages in order to achieve the transcendental goals or to preserve their lives in the face of an adverse ruler or hostile public opinion against Shi’ism. Strangulation, poverty, and anti-Shi’ism can also be regarded as some influential factors in practicing Taqiyyah in relationships between people and their government and , since both poets, Sanai Ghaznavi and Seyyed Sharif Razi, regardless of their spatial limitations, lived at a specific period of time, they used Taqiyyah, considering their social, political, and family circumstances. By using descriptive-analytical method, in a comparative study, this paper is an attempt to analyze the concept of Taqiyyah in the poetry of Sanai Ghaznavi, as a Persian Shi’ite poet, and that of Seyyed Razi, as an Arab Shi’ite poet. The two poets were contemporaries; however, they have used Taqiyyah as a means to defend Shi'a ideals and to achieve their goals in their works, in a different way: Seyyed Razi was an Alawite political poet, and, therefore, he used Taqiyyah in his poetry as a tool to achieve the highest political and religious power in Shi’ism, which is the establishment of an Alawite government by himself. Sanai Ghaznavi, on the other hand, taking into consideration the social common sense, the government, and the strangulation of the Shi’ites as a result of Shi’a-phobia, used Taqiyyah in order to explain the Imamat of the Imams (AS).

.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

• Comparative Literature
• Taqiyyah
• Persian Poem
• Arabic Poem
• Sanai
• Seyyed Razi