أثر فریدالدّین العطّار النیسابوری فی شعر عبدالوهاب البیاتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

الملخّص
للرمز والقناع حضور مکثف فی شعر عبد الوهاب البیاتی إلا أنّ معظم رموزه تدخل فی نطاق الرموز الصوفیة ما یدلّ علی استمداد البیاتی من رموز کبار المتصوّفة من أمثال فرید الدین العطّار وغیرهم کثیرون. یبدو من آثار البیاتی أنّه تأثّر بآراء الأدباء الفرس خاصّة الأدیب الصوفی الشهیر العطّار. ربّما من الأسباب التی ساعدت علی تأثّر البیاتی من العطّار تشابه الظروف المعیشیة التی عاناها الشاعران. فکلاهما عاش أوضاع سیاسیة واجتماعیة قاسیة. لو تقصّینا أشعار البیاتی لوجدنا أنّه اهتمّ بآثار العطار اهتماماً بالغاً فأخذ المزید من أفکاره الصوفیة فی أشعاره إلا أنّ تأثر البیاتی بالعطار لم یمنع البیاتی من النزوع إلی الحداثة والعصرنة فیمکن القول إنّ البیاتی جمع النزعة الصوفیة مع الاتّجاه الصوفی المتأثّر بالعطار.
ترمی هذه الدراسة إلی المقارنة بین أشعار البیاتی والعطار والترکیز علی أنّ البیاتی استقی من مصدر عرفان العطار العذب حتی الارتواء بالاعتماد علی المنهج الصوفی التحلیلی والذی ینتمی إلی المدرسة الفرنسیة وقد بنیت النتائج أنّ البیاتی استلهم کثیراً من الأفکار الصوفیة لدی العطار الذی یظلّ مناراً مضیئاً لسالکی درب العرفان. ولذلک یوجد المزید من المضامین المشترکة بینهما والوجه الممیّز بین الشاعرین یتمثّل فی انتهاجهما لمسارین مختلفین فی توظیف النزعة العرفانیة عالجناه فی المقال هذا.
.           

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

تأثیر فریدالدین عطار نیشابوری بر اشعار عبد الوهاب بیاتی

چکیده [English]

رمز و قناع، حضور گسترده­ای در شعر بیاتی دارد. بخش گسترده­ای از این رموز، رموز صوفیانه است؛ بـه طــوری کـه می­توان گفت: بیاتی در این زمینه از رموز شعری عارفان بزرگی چون فرید الدین عطار نیشابوری و بسیاری دیگر کمک گرفته است. از اشعار این شاعر می­توان به این نتیجه رسید که او از ادیبان ایرانی، به ­خصوص، عارف ادیب، عطار، تأثیر پذیرفته است که به نظر می­رسد شرایط معیشتی مشابهی که هر دو شاعر از آن رنج برده­اند، یکی از دلایل این تأثیرپذیری باشد؛ زیرا هر دو شاعر در اوضاع سیاسی و اجتماعی دردناکی زندگی کرده­اند. اگر در اشعار بیاتی به خوبی نظر کنیم در می­یابیم که وی به آثار عطار توجه داشته و بسیاری از افکار صوفیانه او را در اشعار خود به­کار گرفته است. اما این تأثیرپذیری از عطار مانع از گرایش او به سمت تجدّد نشده است؛ زیرا او در واقع بین گرایش صوفیانه خود و گرایش صوفیانه عطار پیوندی شاعرانه ایجاد نموده است.
این مقاله بر آن است تا ضمن مقایسه­ای میان اشعار بیاتی و عطار بر اساس شیوه تحلیل- توصیفی و در قالب مکتب فرانسه، بر این امر تأکید ورزد که بیاتی از چشمه گوارای عرفان عطار سیراب شده است. نتیجه،گویای آن است که بیاتی از بسیاری افکار صوفیانه عطار الهام گرفته و به همین دلیل مضامین مشترک بسیاری می­توان در شعر دو شاعر یافت؛ اما وجه تمایز دو شاعر، در شیوه به­کارگیری مضمون­های عارفانه در شعر نمود یافته است.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • واژگان کلیدی: عبد الوهاب بیاتی
  • عطار نیشابوری
  • افکار صوفیانه
  • تجدّد شعری

مراجع

  1. الف: الکتب

    1. ابوأحمد، حامد (1991)؛ عبد الوهاب البیاتی فی إسبانیا، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسة و النشر.
    2. أشرف زاده، رضا (1373)؛ تجلّی رمز و روایت در شعر عطار نیشابوری، تهران: أساطیر.
    3. البیاتی، عبد الوهاب (1995)؛ الأعمال الشعریة، بیروت: دار الفارس.
    4. ___________ (1998)؛ البحر بعید أسمعه یتنهد، بیروت: دار الفارس.
    5. ___________ (1993)؛ تجربتی الشعریة، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الفارس.
    6. ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­___________ (1995)؛ کتاب المرآثی، بیروت: دار الفارس.
    7. توفیق بیضون، حیدر (1993)؛ عبدالوهاب البیاتی أسطورة التیه بین المخاض والولادة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    8. پور نامداریان، تقی (1375)؛ دیدار با سیمرغ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    9. دهخدا، علی اکبر (1388)؛ أمثال و حکم، تهران: امیر کبیر.
    10. صفا، ذبیح الله (1379)؛ تاریخ ادبیات ایران، تهران: فردوس.
    11. عبد عودة حمیدی الخاقانی، حسن (2006)؛ بإشراف علی کاظم أسد، الترمیزفیشعرعبدالوهابالبیاتی، کلیة الآداب فی جامعة الکوفة.
    12. عطار، فرید الدین (1388الف)؛ الهی نامه، چاپ چهارم، تهران: سخن.
    13. __________­­­­­­­­­­­­­­ (1386)؛ دیوان غزلیات، چاپ هشتم، تهران: نگاه.
    14. __________ (1388 ب)؛ مصیبت نامه، تهران: سخن.
    15. __________ (1388ج)؛ منطق الطیر، چاپ چهارم، تهران: طلایه.
    16. فضل، صلاح (1999)؛ شفرات النص دراسة سیمیولوجیة فی شعریة القص والقصید، بیروت: دار الآداب.
    17. فوزی، ناهده (1383)؛ عبد الوهاب البیاتی حیاته وشعره دراسة نقدیة، تهران: ثارا...
    18. محمد، جلال الدین (1380)؛ مثنوی معنوی، چاپ هشتم، تهران: نشر علم.
    19. نفیسی، سعید (1344)؛ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران: فروغی.

    ب: المجلات

    1. بیدج، موسی (1378)؛ «به یاد عبد الوهاب البیاتی مشعل­های نور جان می­سپارند»، مجلة الشعر، العدد 26، صص 112- 115.
    2. حلبی، أحمد طعمة، «التناص الصوفی فی شعر البیاتی»، مجلة الموقف الأدبی ، العدد 393.
    3. رماک، هنری (1391)؛ «تعریف وعملکرد ادبیات تطبیقی»، بترجمة فرزانه علوی زاده، ویژه نامه ادبیات تطبیقی فرهنگستان، شماره 6، صص 54- 73.
    4. صدقی وعبدالله زاده، حامد وفؤاد (2009)؛ «القناع و الدلالات الرمزیة لـ عائشة عند عبدالوهاب البیاتی»، مجلة العلوم الأنسانیة الدولیة، العدد 16، صص 45- 55.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار