محمّد الماغوط واحمد شاملو فی جدلیّة العاطفة والفکرة

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

محمّد الماغوط شاعر سوریّ معاصر، کاتب سیناریو، مسلسلات تلفزیونیّة، ومن روّاد قصیدة النّثر له دور کبیر فی تطّور الادب العربیّ عامّة والادب السّوریّ خاصّة. وذلک یأتی انطلاقا من تمرّده على القالب الکلاسیکیّ للوصول إلی قالب شعریّ یوافق ذهنیّة الانسان المعاصر ومقابل ذاک فی الفارسی، عندنا احمد شاملو، یعتبر شاعرا معاصرا و من روّاد قصیدة النّثر، قد عمل فی مختلف المجالات الادبیّة من بینها الشّعر والصّحافة والسّناریو والمسلسلات التلفیزیونیّة و ما إلی ذلک، و بفارق قلیل بالنّسبة لمحمّد الماغوط استطاع بتمرّده علی القالب الکلاسیکیّ أن یخلق فنّاً فی الادب الفارسیّ حیث جعل الشّاعر حرّاً فی اختیار الالفاظ والقوافی. تهدف هذه المقالة إلی کشف الغطاء عن تجربة الشّاعرین الشّعریّة اعتماداً علی المقارنة الادبیّة بین تجربه الشّاعرین الشّعریة فی البعد النّظریّ وانطلاقاً منه إلی تلمّس فکرة معیّنة تجعل المخاطب یتعرّف علی ماهیّة المکوّنات الادبیّة فی نصّهما الشّعری ولاسیّما الفکرة والعاطفة. هذا من جانب لکن من جانب آخر ترکّز علی جدلیّة العاطفة والفکرة نیلاً منها إلی الکشف عن مدی تأثّر الشّاعرین بهما فی قوتهما الابداعیّة. لکن منهجنا فی هذا البحث بنی علی المذهب الامریکیّ و الّذی یتجاوز بالدراسة عن قضایا «کالتأثیر التأثر» و «الخلاف اللغوی».

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

بررسی دیالکتیک اندیشه و احساس در شعر محمد ماغوط و احمد شاملو

چکیده [English]

محمد الماغوط چکامه سرا، نویسنده و نمایش­نامه­نویس مشهور سوری است که از پیشگامان شعر سپید محسوب می­شود، او تأثیر بسزایی در تکامل ادبیات عرب و به ویژه در ادبیات سوریه داشت. این امر برایندی است از عصیان و سرکشی وی بر فرم و قالب کلاسیکی شعر و نتیجه رسیدن به یک فرم شعری که با ذهن انسان معاصر همخوانی دارد.همتای او در زبان فارسی احمد شاملو است که از شاعران معاصر و پیشگامان شعر سپید محسوب می­شود. او در زمینه­های گوناگون ادبی چون چکامه، روزنامه، نمایش­نامه، سریال­های تلویزیونی و دیگر زمینه­ها فعّالیّت داشته است و با اختلافی اندکی نسبت به ماغوط توانست گونه­ای ادبی بیافریند. این مقاله برآن است تا در چارچوب نظری و با تکیه برتکنیک­های ادبیات تطبیقی تجربه­ی عریان هنری دو شاعر را برای خواننده روشن سازد. لذا از یک سو به خواننده اندیشه­ای ارائه می­دهد که بواسطه آن بر سازه­های ادبی وبویژه عاطفه و اندیشه وقوف یابد و از دیگر سو به دیالکتیک عاطفه و اندیشه سایه می­افکند تا بُرد تأثر عاطفی دو شاعر را در تولید ادبیشان واکاوی کند. رویکرد پژوهشی در این تحقیق بر مکتب امریکائی تمرکز دارد که از رابطه ی «تأثیر و تأثر» و «اختلاف زبانی» فراتر می رود.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • واژگان کلیدی: ادبیات تطبیقی
  • محمّد الماغوط
  • احمد شاملو
  • عاطفه
  • تفکر
  1.  

    الف: الکتب

    1. شاکرعبدالحمید (2003)؛ الفکاهة والضّحک رؤیة جدیدة، الکویت، سلسلة عالم المعرفة مطابع السیاسة.
    2. کشیشان، الکساندر (2008)؛ تاریخ سوریا الطّبیعی الاقتصادی السّیاسی، الط‍ّبعة الاولی،حلب: دارالنّهضة.
    3. الماغوط، محمّد (2006)؛ الآثار الکاملة، دمشق: دارالمدی.
    4. ----- (2006)؛ الفرح لیسس مهنتی، دمشق: دار المدی.
    5. ----- (2006)؛ حزن فی ضوء القمر، دمشق: دار المدی.
    6. ----- (2002)؛ اغتصاب کان و اخواتها،حوارات حرّرها خلیل صویلح: الطّبعة الاولی، دار البلد.
    7. ---- (2006)؛شرق عدن غرب­ا...، دمشق: دار المدی.
    8. الیسوعی کامبل (1996)؛ أعلام الادب العربی المعاصر الطّبعةالاولی بیروت الشرکة المتّحدة للتّوضیع.
    9. احمدی، بابک (1384)؛ سارتر که می­نوشت، تهران: مرکز.
    10. اختیاری بهروز، حمید باقرزاده (1381)؛ شاملو شاعر شبانه­ها وعاشقانه­ها، تهران: هیرمند.
    11. پل سارتر (1344)؛ اگزستانسیالیسم واصالت بشر، ترجمه مصطفی رحیمی چاپ اول، تهران: مروارید.
    12. پورنامداریان، تقی (1381)؛ سفردر مه، تهران: نگاه.
    13. شاملو، احمد (1389)؛ آیدا در آینه، چاپ نهم، تهران: نگاه و yasbook.com
    14. ---- آیدا (1389)؛ درخت، خنجر و خاطره، چاپ نهم، تهران: نگاه.
    15. ---- (1389)؛ هوای تازه، چاپ نهم، تهران: نگاه.
    16. ----  (1389)؛ مدایح بی صله، چاپ نهم، تهران: نگاه.
    17. ---- (1381)؛ حدیث بیقراری ماهان، تهران: نگاه.
    18. ---- (1381)؛ باغ آینه، تهران: نگاه.
    19. شمیسا، سیروس، (1390)؛ راهنمای ادبیات معاصر، چاپ دوم، تهران: میترا.

    ب: المجلات

    1.  أحمد فضل، محمد (1977)؛ «علم النّفس و الأدب»، نشریه ادبیات و زبانها، العدد 14، صص 63-64.
    2. حجو، فواز (2007)؛ «صورة الماغوط فی شعره»، مجلّة الموقف الأدبی، العدد 433. صص 12-14.
    3. الخلیل، أبوالمکارم (1353)؛ «الفکرة والعادة»، نشریه تربیتی، التعلیم الالزامی. العدد 6، صص 23-24.
    4. الراکشی، عمر «مایجب أن یعرفه المسلون عن مارکس»، نشریه فلسفه وکلام وعرفان، التفکر الاسلامی، ذوالحجه140، العدد192، صص 43-47.
    5. عبدالحمید، حسن (1943)؛ «العاطفة و ارتباطها بالادب»، نشریه صحیفة دارالعلوم، العدد3، صص 20-26.
    6. محمود، رجب (1967)؛ «مصطلحات سارتر الفلسفیة»، نشریة الفکر المعاصر، العدد 25، صص 20-23.
    7. اسلامی، حسن (1387)؛ «رهیافت دین شناختی مارکس»، نشریه فلسفه و کلام وعرفان، «هفت آسمان» شماره 38، صص 211-242.
    8. اکبری بیرق، حسن (1391)؛ «بررسی شعر و اندیشه­ی تی.اس.الیوت. و احمد شاملو بر اساس مؤلفه­های مدرنیته»، نشریه جستارهای زبانی، شماره 12، صص 43-66.
    9. براهنی، رضا (1384)؛ «گفتمان دوسویگی در اشعار شاملو»، نشریه گوهران، شماره 9و10، صص 36-66.
    10. پروینی، خلیل (1391)؛ «جایگاه ادبیات در آثار امام صادق (ع)»، فصلنامه علمی – تخصصی دانشگاه علامه طباطبائی، شماره سوم، صص1 -24.
    11.  حکمت، شاهرخ (1390)؛ «انسان باوری وبرخی از کارکردهای آن در شعر احمد شاملو»، نشریه ادبیات و زبانها عرفانیات درادب فارسی، سال دوم، شماره 8، صص 121-140.
    12. فتوحی، محمود (1380)؛ «تعریف ادبیات»، نشریه زبان وادبیات فارسی، شماره 32، صص171 -296.
    13. فتوحی، محمود، عاطفه، نگرش (1383)؛ «تصویر»، نشریه زبان وادبیات مطالعات تحقیقات ادبی، شماره 1و2، صص 93-112.
    14. قادری، فاطمه (1388)؛ «زمینه اجتماعی اشعار شاملو و ماغوط»، نشریه­ی ادبیات تطبیقی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 1، صص 109-132.
    15. کدکنی، شفیعی (1388)؛ «ادبیات وجلوه­های ور خیال در شعر سیمین بهبهانی»، مجله دانشکده علوم انسانی سمنان، شماره 28، صص 107-120.
    16. میرزایی، محمد (1388)؛ «ناامیدی­های اخوان ثالث»، نشریه حافظ، شماره 63، صص 18-27.
    17. نظری منظم، هادی (1389)؛ «ادبیات تطبیقی تعریف و زمینه­های پژوهش»، نشریه ادبیات تطبیقی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 2، صص 221-238.