زن در شعر البیاتی و شاملو با تکیه بر نظریّه ساخت‌یابی گیدنز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیّات عرب، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه گیلان، گیلان، ایران

2 کارشناس‌ارشد زبان و ادبیّات عرب، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران

چکیده

اصل تحوّل جایگاه به­مثابة واقعیّتی اجتماعی، برمبنای مطالعات جامعه­شناختی، با نظریّۀ ساخت­یابی «آنتونی گیدنز» قابل بررسی و انطباق است. نظریّۀ حاضر برمبنای تفکیک­ناپذیری دو بُعد عاملیّت و ساختار، در تحقّق وقایع اجتماعی پی­ریزی شده است. دیگر رهیافت­های جهان­بینی وی هم به­ترتیب، برقراری نوع خاصّی از ارتباط انسانی و تحقّق جامعۀ آرمانی را تداعی می­کند. با توجّه به نظریّۀ ساخت­یابی (ساختاربندی)، نقش زن در حوزۀ ادبیّات نیز متناسب با انگیزش­های کنش­گر/ خالق اثر و مقتضیات زمانی - مکانی، فراز و نشیب­ هایی را از سر می­گذراند. حضور این عنصر در شعر «عبدالوهّاب البیاتی» عراقی و «احمد شاملو» ایرانی، از بسامد قابل ملاحظه­ای برخوردار است. در نوشتار پیش رو، ضمن بررسی راهکارهای پیشنهادی گیدنز، برای تصویر فرایند تحوّل پایگاه اجتماعی زن در شعر دو شاعر، زن به­ مثابة تجلّی عشق شخصی، در کنار نمود تعهّد اجتماعی و متعارض با واقع­گرایی تخیّلی بررسی شده است. نتایج نشان داده است که در دو سطح نخست، همگرایی و در مرحلۀ سوم، واگرایی دو شاعر مشهود است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

المرأة فی شعر البیاتی وشاملو المبنیة على نظریة جیدینز للبناء

نویسندگان [English]

  • Farhad Rajabi 1
  • Tahereh Shakouri 2
1 أستاذ المشارک فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیّة الآداب والعلوم الانسانیّة، جامعة جیلان، جیلان، إیران
2 الماجستیرة فی فرع اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیّة الآداب والعلوم الانسانیّة، جامعة جیلان، جیلان، إیران
چکیده [English]

یمکن دراسة مبدأ تحوّل الوضع ، کواقع اجتماعی ، استنادًا إلى الدّراسات الاجتماعیّة وفی انسجام مع نظریّة بنیة أنتونی جیدینز. تستند هذه النّظریّة إلى عدم الفصل بین بعدین العاملیّة والبنیویّة فی تحقیق الأحداث الاجتماعیّة. فإنّ مناهجه الأیدیولوجیة الأخرى أیضا تثیر إقامة نوع معیّن من العلاقات الإنسانیة وتحقیق الیوتوبیا. بناءً على نظریة البناء ، شهد دور المرأة فی مجال الأدب، فی انسجام مع دوافع وکیل/ مبدع المصنفات، والمتطلبات المکانیة والزمانیة، العدید من الصعود والهبوط. إن وجود هذا العنصر فی قصائد الشّاعر العراقی عبد الوهّاب البیاتی، والشّاعر الإیرانی، أحمد شاملو أمر متکرّر إلى حدّ کبیر. فی هذه الورقة، یتم فحص الحلول المقترحة من جیدینز بالإضافة إلى ذلک، لتصویر عملیة تحوّل الوضع الاجتماعی للمرأة فی شعر هذین الشّاعرین. تمت دراسة المرأة على أنها تعبیر عن الحب الشّخصی، إلى جانب انعکاس الالتزام الاجتماعی والمتعارض مع الواقعیّة الخیالیّة. کشفت النّتائج أنّ الشّاعرین یتلاقیان بشکل ملحوظ فی المستویین الأوّلین بینما یختلفان فیما یتعلّق بالمرحلة الثّالثة.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • أدب مقارن
  • نظریة الهیکلة
  • المرأة
  • جیدینز
  • شاملو
  • البیاتی

عنوان مقاله [العربیة]

A Study of Woman’ Status in the Poems of Al-Bayati and Shamlou Based on Giddens’ Structuration Theory

چکیده [العربیة]

The principle of the status transformation, as a social reality, can be examined based on sociological studies and in harmony with Anthony Giddens’ Structuration Theory. This theory is founded on the inseparability of two dimensions, i. e., agency and structure, in the realization of social events. Likewise, his other ideological approaches evoke the establishment of a certain type of human relationship and the realization of utopia. Based on Structuration Theory, the role of women in the realm of literature, in harmony with the motivations of works’ agent/creator, and the spatial-temporal requirements, has experienced numerous ups and downs. The presence of this element in the poems of the Iraqi poet, Abdul Wahab Al-Bayati, and those of the Iranian poet, Ahmad Shamlou is significantly frequent. In this paper, the suggested solutions of Giddens are examined; in addition, to depict the process of the transformation of woman’ social status in the poems of these two poets, woman has been studied as an expression of personal love, along with the reflection of social commitment and in conflict with imaginative realism. The results revealed that the poets noticeably converge in the first two levels whereas they diverge as far as the third stage is concerned.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Structuration Theory
  • Woman
  • Giddens
  • Shamlou
  • Al-Bayati

مراجع

آتشی، منوچهر (1382). شاملو در تحلیلی انتقادی. چاپ اوّل، تهران: آمیتیس.
البیاتی، عبدالوهّاب (1990). دیوان. المجلّد الأوّل و الثّانی. الطّبعة الرّابعة، بیروت: دار العودة.
---------- (1993). کنت أشکو إلی الحجر (حوارات). الطّبعة الاولی، بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
---------- (1993). تجربتی الشّعریّة. الطّبعة الثّالثة، بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
پاشایی، علی (1388). نام همۀ شعرهای تو. جلد 2. چاپ سوم، تهران: ثالث.
پورنامداریان، تقی (1381). سفر در مه. چاپ دوم، تهران: نگاه.
توانا، مرادعلی (1383). زن در تاریخ معاصر ایران. چاپ اوّل، تهران: برگ زیتون.
جاسم، عزیز السید (1990). الإلتزام والتّصوّف فی شعر عبدالوهّاب البیاتی. الطّبعة الأولی، بغداد: دار الشّؤون الثّقافیّة العامّة.
جحا، میشال خلیل (1999). أعلام الشّعر العربی الحدیث. الطّبعة الأولی، بیروت: دار العودة.
حلبی، أحمد طعمة (2007). التّناص بین النظریّة والتّطبیق شعر البیاتی نموذجا. دمشق: الهیئة العامّة السّوریة للکتّاب.
رجبی، فرهاد (1393). دیگرگرایی در هوای تازه و أباریق مهشّمة. نشریة ادبیّات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان، 6 (10)، 87-116.
ریترز، جورج (1377). نظریّۀ جامعه­شناسی در دوران معاصر. ترجمة محسن ثلاثی. چاپ سوم، تهران: علمی.
زرقانی، سیّد مهدی (1387). چشم­انداز شعر معاصر ایران. چاپ سوم، تهران: ثالث.
سلاجقه، پروین (1387). امیرزادۀ کاشی­ها. چاپ دوم، تهران: مروارید.
شاملو، احمد (1378). مجموعۀ آثار احمد شاملو. چاپ اوّل، تهران: زمانه.
صدیقی، بهرنگ (1389). تئوری ساخت­یابی آنتونی گیدنز. مجلّة پژوهش اجتماعی، 3 (9)، 141-167.
صدیقی، کلثوم؛ حسن اعظمی خویرد؛ هانیه ژرفی و احمدرضا حیدریان شهری (1396) ملامح المدینة والمجتمع الانسانی عند عبدالوهّاب البیاتی واحمد شاملو. کاوش­نامه ادبیّات تطبیقی، 7 (25)، 76-94.
عبّود، عبده و ماجده حمود و غسّان السّیّد (2001). الأدب المقارن. دمشق: مطبعة قمحة إخوان.
فوزی، ناهده (1383). عبدالوهّاب البیاتی دراسة نقدیّة. الطّبعة الأولی. تهران: ثار اللّه.
------- و مهروز باقری (2011). صورة المرأة فی شعر عبدالوهّاب البیاتی واحمد شاملو. مجلّة مرکز دراسات الکوفة، (23)، 77-101.
گیدنز، آنتونی (1383). جامعه­شناسی. ترجمة منوچهر صبوری. چاپ سیزدهم، تهران: نشر نی.
---------- (1384). چشم­اندازهای جهانی. ترجمة محمدرضا جلائی­پور. چاپ دوم، تهران: طرح نو.
متّحد، شیوا؛ کاووس حسن­لی و حسین کیانی (1396) وجه زنانة نمادها در شعر معاصر فارسی و عربی (با نگاهی به شعر احمد شاملو و عبدالوهّاب البیاتی). مجلّة پژوهش­های ادبیّات تطبیقی دانشگاه تربیت مدرس، 5 (1)، 84-119.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار