رویکردی تطبیقی به عاشقانه‏ های حسب الشّیخ جعفر و احمد شاملو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

عشق به­مثابة خاستگاه اسطوره‏های آفرینش و مرگ، از دیرگاه یکی از برجسته‏ترین بن‏مایه‏های ادبیّات مشرقی به‏ویژه در هردو گونة منظوم و منثور ادب عربی و فارسی بوده است؛ در شعر معاصر ایران و عراق نیز، کاربرد گستردة مفهوم عشق در سروده‏های حسب الشّیخ جعفر و احمد شاملو، آن را به بسامدواژه‏ای برجسته نزد دو سراینده تبدیل کرده است تاآنجاکه می‏توان در خوانشی آکادمیک، نمود عشق و گونه‏های آن را به­روشنی در نگاره‏های شعری آنان مشاهده نموده و بررسی و تحلیل تطبیقی کرد. آنچه ضرورت نگارش جستار حاضر را در ذهن پدیدآور مطرح نموده، نبود حتّی یک جستار تطبیقی پیرامون عاشقانه‏‏های حسب الشّیخ جعفر و احمد شاملو، دو سرایندة صاحب‏سبک معاصر عربی و فارسی در این زمینه است. نگارنده در این نوشتار بر آن است تا بر بنیاد خوانش تحلیلی – تطبیقی سروده‏های آنان، به گونه‏شناسی الگوهای عشق و قالب‏های پدیداری آن در اندیشة دو شاعر بپردازد. رهیافت فرجامین این جستار حکایت از آن دارد که الگوهای‏ عشق آنیمایی، عشق اساطیری و عشق گیتی‏مدار در سروده‏های دو سراینده نمود دارد با این تفاوت که شاخصة شعر شاملو، عشق آنیمایی و بن‏مایة شعر حسب الشّیخ جعفر، عشق اساطیری است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة فی قصائد الحبّ لحسب الشّیخ جعفر واحمد شاملو

نویسنده [English]

  • بهار صدیقی
أستاذة مساعدة فی قسم اللّغة العربیة وآدابها، کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة فردوسی مشهد، مشهد، إیران
چکیده [English]

إنّ الحبّ من قدیم الزّمن بصفته منشأ لأساطیر التّکوین والموت قد کان واحداً من أبرز مکوّنات الأدب المشرقی وخاصّة فی نوعیه المنظوم والمنثور من الأدب العربی والفارسی؛ واالتّوظیف الواسع لمضمون الحب فی قصائد حسب الشّیخ جعفر وأحمد شاملو فی شعری ایران والعراق المعاصرین أیضا جعله موتیفا متمیّزا عند الشّاعرین إلی أنّه یمکن لنا مشاهدة الحب وأنواعه فی دواوینهما الشّعریّة بوضوح فی قراءة أکاییمیة وبإمکاننا دراسته وتحلیله بشکل مقارن. وممّا یسبّب ضرورة إنجاز هذه الدّراسة فی خاطر الباحثة هو عدم وجود حتّی دراسة واحدة فی مقارنة قصائد الحبّ عند حسب الشّیخ جعفر وأحمد شاملو، وهما شاعران مبدعان معاصران فی الأدبین العربیّ والفارسیّ. تحاول الدّارسة فی هذا المقال معرفة أنواع الحبّ وأسالیب إظهاره عند الشّاعرین فی ضوء قراءة تحلیلیّة مقارنة لقصائدهما. تشیر النّتائج الحاصلة لهذه الدّراسة إلی أنّ نماذج الحبّ المثالیّ، الحبّ الأسطوریّ والحبّ الطبیعانی تتمثّل فی أشعار الشّاعرین مع أنّ قصائد شاملو تمتاز بالحبّ المثالی لکنّ المیزة البنیویّة لقصائد حسب الشّیخ جعفر هی الحبّ الأسطوریّ.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • الحبّ المثالی
  • الحبّ الأسطوریّ
  • الحبّ الطبیعانیّ
  • حسب الشّیخ جعفر
  • أحمد شاملو

عنوان مقاله [العربیة]

A Comparative Study of Romance in Hasb al Sheikh Jafar and Ahmad Shamlou

چکیده [العربیة]

Love as the origin of the myths for creation and death has long been one of the most prominent elements of the oriental literature especially in both the poetic and prose works in Arabic and Persian literature. In contemporary Iranian and Iraqi poems, the use of the concept of love in poems by al-Sheikh Ja'far and Ahmad Shamlou has made it a respectable motif for both poets’ so much that it can be seen In their poems with a scholarly study of love and its kinds that are analyzed and compared. One of the reasons for writing the present article is the lack of a comparative study of both contemporary Arabic and Persian prominent romance poets, Hasb Sheikh Jafar and Ahmad Shamlou. The author of this article aims to reveal the typology of patterns of love and its visible templates in the ideas of both poets based on an analytical – comparative research of their poems. The final results of this article show that in both poets’ poems the patterns of Anima love, mythical love and universe based love, are shown and their only difference is that Anima love is characterized in Shamlou poems but mythical love is the resource for Hasab – al -Sheikh Jafar poetry.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Anima Love
  • Mythical love
  • Universe Based Love
  • Hasab – al -Sheikh Jafar
  • Ahmad Shamlou

مراجع

إطیمش، محسن (1986). دیر الملاک، دراسة نقدیّة للظّواهر الفنّیة فی الشّعر العراقی المعاصر. بغداد: الشّؤون الثّقافیّة.
بوسکالیا، لئو (1375). عشق، محتوای زندگی. ترجمة لادن جهانسوز. تهران: علم.
بوحمالة، بنعیسی (2009). أیتام سومر فی شعریّة حسب الشّیخ جعفر. دار توبقال للنشر.
ثامر، فاضل (1972). فیدیاس بین الرّؤیا والإحباط، قراءة نقدیّة لشعر حسب الشّیخ جعفر. مجلة الآداب، (10)، 34-37.
جم­زاد، الهام (1387). آنیما در شعر شاملو. تهران: شهر خورشید.
حقوقی، محمد (1375). شعر زمان ما (3). تهران: نگاه.
---------- (1380). شعر شاملو از آغاز تا امروز. تهران: نگاه.
الخزعلی، ریسان (2012). الطّائر والنّخلة، قراءة فی تجربة حسب الشّیخ جعفر. بغداد: مکتبة عدنان للطّباعة والنّشر والتّوزیع.
الخاقانی، حسن (2008). النّسق الأسطوری وأثره فی شعر حسب الشّیخ جعفر. العراق: النّجف.
دادور، ابوالقاسم و الهام منصوری (1385). درآمدی بر اسطوره ها و نمادهای ایران و هند در عهد باستان. تهران: دانشگاه الزهراء.
رشیدیان، بهزاد (1370). بینش اساطیری در شعر معاصر فارسی. تهران: گستره.
رومیانی، بهروز؛ معصومه بخشی‌زاده و حمیده غلامی (1394). معشوق متعالی در شعر شاملو و نزار قبانی. فصلنامة مطالعات ادبیّات تطبیقی، 9 (36)، 27-50.
زناد سهیل، موسی (2008). الشّعر والأسطورة. بغداد: دار الشّؤون الثّقافیّة العامّة.
سرانو، میگوئل (1362). با یونگ و هسه. ترجمة سیروس شمیسا. تهران: توسی.
سرکاراتی، بهمن (1378). پری؛ تحقیقی در حاشیة اسطوره‏شناسی تطبیقی. تهران: قطره.
السعداوی، عبدالکریم حسین (2017). البنی الأسلوبیّة فی مقطوعة لحسب الشّیخ جعفر. جامعة بابل: کلّیّة الدّراسات القرآنیة، 9 (34)، 541-548.
شاملو، احمد (1389). مجموعه آثار احمد شاملو. تهران: نگاه.
شریعتی، علی (1383). هبوط در کویر. تهران: چاپخش.
الشّیخ جعفر، حسب (1985). الأعمال الشّعریّة 1975-1964. الجمهوریّة العراقیة: منشورات وزارة الثّقافة والأعلام.
------------ (1993). کران البور. بغداد: دار الشّؤون الثّقافیّة العامّة، وزارة الثّقافة والأعلام.
------------ (2009). رباعیات العزلة الطیّبة. بغداد: دار نخیل.
------------ (2011). أنا أقرأ البرق احتطابا. دمشق: دار المدی للثّقافة والنّشر.
صاحب­اختیاری، بهروز (1387). احمد شاملو شاعر شبانه­ها و عاشقانه­ها. تهران: هیرمند.
صدیقی، بهار (1392). بررسی کهن‏الگوی آنیما و تولّد دوباره در ذهن و زبان خلیل حاوی. دوفصلنامة زبان‏پژوهی، (8)، 117-143.
---------- (1395 الف). پژواک اندیشه‏های بشری، رویکردی نوین به واژه‏شناسی و برابریابی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
---------- (1395 ب). خوانش اسطوره‏گرای تمنای جاودانگی در سروده‏های عبدالوهاب البیاتی. دوفصلنامة نقد ادب معاصر عربی، 6 (12)، 167-201.
صنعتی، محمد (1380). تحلیل‏های روان­شناختی در هنر و ادبیات. تهران: نشر مرکز.
عبید، عباس (2006). التّوقیع... مرثیة فی الزّمن الصّعب دراسة فی شعر حسب الشّیخ جعفر. مجلّة آداب المستنصریّة، (45)، 183-204.
علیپور، صدیقه و ربابه یزدان‏نژاد (1392). زیبایی‏شناسی پدیدة مفهومی عشق با نگاهی به اشعار شاملو قبانی. مجلّة ادبیّات تطبیقی، (3)، 203-228.
علیزاده، مصطفی (1389)؛ دربارة عشق، دورة جدید. مجلّة روان­شناسی تربیتی و اجتماعی، (84)، 82-93.
علیّ، عبدالرضا (1995). دراسات فی الشّعر العربی المعاصر (القناع، التّولیف، الأصول). المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
فرضی، حمیدرضا و  مقصود تقی­زاده هریس (1391). بررسی تطبیقی عاشقانه­های احمد شاملو و ناظم حکمت. پژوهشنامة ادب غنایی، 10 (18)، 73-96.

محکی­پور، علیرضا و وفادار کشاورز (1390). تأملی در زمینه‌های عاطفی شعر شاملو و ماغوط. فصلنامة مطالعات ادبیّات تطبیقی، 5 (17)، 111-134.

مختاری، محمد (1372). انسان در شعر معاصر. تهران: توس.
مدرس مطلق، محمدعلی (1376). نقدی بر مفهوم عشق و اراده از نظرگاه شوپنهاور. مجلة فرهنگ، (24)، 187-212.
یونگ،کارل گوستاو (1352). انسان و سمبول­هایش. ترجمة پروین فرامرزی. تهران: امیرکبیر.
References
Campbell, Joseph (1977). Primitive Mythology. Penguuin Books London.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار