بررسی تطبیقی سوررئالیسم در دو داستان‌کوتاه «فی یوم مرح» زکریّا تامر و «سه قطره خون» صادق هدایت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد زبان و ادبیّات عرب، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات عرب، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

3 استادیار گروه زبان و ادبیّات عرب، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

چکیده

سرخوردگی و انزواطلبی برخی از روشنفکران غربی درنتیجة عواقب دردناک جنگ جهانی اوّل سبب شد که آنان درمقابل عقل­گرایی و مادّه­گرایی مدرنیست­ها به تخیّل و ذهنیت­گرایی تمایل یابند و با کاویدن ضمیر ناخودآگاه انسان، مکتبی به­نام سوررئالیسم را بنیان­گذاری کنند که بر ادیبان و نویسندگان شرق و غرب تأثیر بسیاری نهاد. نوشتار پیش رو که با رویکردی توصیفی - تحلیلی به واکاوی مؤلّفه­های سوررئالیسم در دو داستان کوتاه «فی یومٍ مَرِح» (در روزی شاد) از زکریا تامر (نویسندة سوری) و «سه قطره خون» اثر صادق هدایت پرداخته، نشان داده است که این نویسندگان، فضایی کاملاً سوررئال را برای بیان ذهن خویش در داستان‌های یادشده خلق کرده­اند و اصول این مکتب ادبی؛ یعنی نگارش خودکار، توجّه به عالم خیال و رؤیا، عشق، جذبه و جنون، طنز و هزل، تصادف عینی و امور شگرف و فراواقعی را در آثار خویش بازنمایی کرده­اند. هدف اصلی تامر، اعتراض به بی­مسئولیّتی نهادهای مرتبط با امنیّت جامعه و صدور حکم ازجانب افرادی است که صلاحیت قضاوت ندارند. هدایت با این داستان، درپی بیان وضعیّت بحرانی و آشفتة ایران دورة پهلوی بوده است که هر وقت روشنفکران، نویسندگان و شاعران به آن اعتراض می­کردند، عوامل قدرت، به روش­های مختلف آن­ها را سرکوب می­کردند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة بین قصّتین قصیرتین «فی یوم مرح» من زکریا تامر و«ثلاث قطرات من الدَّم» من صادق هدایت من وجهة نظر سریالیة

نویسندگان [English]

  • کلثوم باقری 1
  • بیمان صالحی 2
  • محمدرضا شیرخانی 3
1 الماجستیرة فی فرع اللّغة العربّیة وآدابها، کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة إیلام، إیلام، إیران
2 أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربّیة وآدابها،کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة إیلام، إیلام، إیران
3 أستاذ مساعد فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها،کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة إیلام، إیلام، إیران
چکیده [English]

أدّی إحباط وعزلة بعض المثقّفین الغربیین بسبب العواقب المؤلمة للحرب العالمیّة الأولى إلی إنتماءهم إلی التّخیّل والإتّجاه العقلی بدلاً عن المذهب العقلیّ والمادّیّ وأسسّوا مدرسةً تدعی السّریالیّة للبحث عن اللاّوعی وهذا الأمر تأثّر علی الأدباء والکتّاب فی الشّرق والغرب. ففی هذا المجال، تهدف هذه الدّراسة البحث عن السّریالیّة فی قصّتین قصیرتین وهما «فی یوم مرح» لزکریا تامر الکاتب السوریّ وثلاث قطرات من الدّم لصادق هدایت مستفیدةً من المنهج الوصفی - التّحلیلی. تنبئنا النّتائج أنّ هذین الکاتبین قد خلقا جوّاً سریالیّاً تماماً للتّعبیر عن آرائهم فی هاتین القصّتین، واستخدما مبادئ هذه المدرسة الأدبیّة؛ یعنی الکتابة التّلقائیّة، والاهتمام بالوهم والحلم، والحبّ والجنون، والفکاهة والسّخریّة، والاصطدام العینیّ والأمور الغریبة والعجیبة والسّریالیّة فی آثارهما. إنّ الغرض الرّئیسی لزکریا تامر فی کتابة قصّتها هو الاحتجاج على عدم مسؤولیّة المؤسّسات المتعلّقة بأمن المجتمع وإصدار الحکم من قبل أشخاص لیسوا مؤهّلین للحکم، وکان یتابع هدایت بکتابة القصّة هذه، التّعبیر عن موضع إیران المتأزّم والمضطرب فی النّظام البهلویّ؛ موضع کلّما اعترض علیه المثقّفون والکتّاب والشّعراء، تمّ قمعهم بطرق مختلفة من قبل عملاء السّلطة.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • السّریالیّة
  • زکریّا تامر
  • صادق هدایت

عنوان مقاله [العربیة]

A Comparative Study of Surrealism in Two Short Stories “Fi Yum Marh” by Zakaria Tamer and “Three Drops Blood” of Sadegh Hedayat

چکیده [العربیة]

The frustration and isolation of some Western intellectuals as a result of the painful repercussions of the First World War made them inclined to the imagination and subjectivism of modernist rationalism and materialism, they explore the human’s unconsciousness, then they found surrealism school which influenced literatures and writers of the East and West. The present article illustrates a surrealist features due to the descriptive-analytical approach to explore the components of surrealism in Fi Yum Marh” by Zakaria Tamer (Syrian Writer) and “Three Drops of Blood” by Sadegh Hedayat's two short stories, These authors have created a completely surreal space for expressing their minds in the stories mentioned above and the principles of this literary school, namely automatic writing, attention to fantasy, love, allure and madness, humor and irony, objective coincidence and affairs. They have dramatically and supernaturally represented their works. Tamer's main goal is to protest the irresponsibility of institutions related to community security and to issue judgments on behalf of people who are not competent to judge. Hedayat by this story has followed the critical and turbulent situation of Iran during the Pahlavi era, when intellectuals, writers, and poets protested against it, in which the elements of power suppressed them in the various ways.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Surrealism
  • Zakaria Tamer
  • Sadegh Hedayat
آریان­پور، امیرحسین (1357). فرویدیسم با اشاراتی به ادبیّات و عرفان. چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
آلیکه، فردیناند (1374). مدخلی بر فلسفه سوررئالیسم. ترجمة رضا سید حسینی. فصلنامة فرهنگ و هنر، (29)، 67-76.
ادونیس، علی احمد سعید (1385). تصوّف و سوررئالیسم. ترجمة حبیب­الله عباسی. چاپ دوم، تهران: سخن.
اسدی، علی­رضا و سعید بزرگ بیگدلی (1391). سوررئالیسم در حکایت­های صوفیانه (معرّفی یک نوع روایی کهن). فصلنامة نقد ادبی، 5 (17)، 105-127.
اسماعیلی، عصمت و منا علی­مددی (1385). سوررئالیسم و مقالات شمس تبریزی. حافظ، (33)، 50-58.
الأصفر، عبد­الرزاق (1999). المَذاهب الادبیة لدی الغرب: منشورات اتحاد الکتّاب العرب.
پرهام، سیروس (1345). رئالیسم و ضد رئالیسم در ادبیّات. تهران: نیل.
تامر، زکریّا (1970). الرّعد. الطّبعة الأولی، دمشق: مکتبة منشورات النّوری.
تسلیمی، علی (1383). گزاره­هایی در ادبیّات معاصر ایران (داستان). تهران: اختران.
---------- (1388). تحلیل سه قطره خون، با رویکرد جامعه­شناختی ساخت­گرا. ادب­پژوهی، (7 و 8)، 171-188.
تمیمی، غلامرضا و نادیا توکلی روزبهانی (1391). تأثیر مکتب ادبی سوررئالیسم بر داستان­های صادق هدایت. حافظ، (98)، 43-50.
ثروت، منصور (1387). آشنایی با مکتب­های ادبی. چاپ دوم، تهران: سخن.
حسن­زاده میرعلی، عبد­الله و محمدرضا عبدی (1392). نگاهی گذرا به جلوه­های سوررئالیستی هشت کتاب. ادبیّات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 3 (1)، 77-95.
حسینی، سیّدرضا (1387). مکتب­های ادبی. جلد 2. تهران: نگاه.
داد، سیما (1382). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: سخن.
رزاق­پور، مرتضی و مریم طهوری (1389). سوررئالیسم در داستان واهمه­های بی­نام و نشان، از غلامحسین ساعدی. فصلنامة اندیشه­های ادبی، 2 (5)، 195-217.
زنگنه، تقیه (1389). سوررئالیسم در داستان های صادق هدایت و غلامحسین ساعدی. پایان­نامة کارشناسی‌ارشد. دانشگاه ارومیه.
سلطانی شیرآباد، رباب. (1394). تحلیل مؤلفه­های سوررئالیستی در داستان­های کوتاه زکریا تامر. پایان­نامة کارشناسی‌ارشد. دانشگاه محقّق اردبیلی.
شمیسا، سیروس (1381). انواع ادبی. تهران: فردوس.
صالح، امین (2010). السوررئالیة فی عیون المرایا. الطّبعة الثّانیة، بیروت: دار الفانی.
الصّمادی، امتنان عثمان (1995). زکریّا تامر والقصّة القصیرة. الطّبعة الأولی، عمان: وزارة الثّقافة.
فتوحی، محمود (1385). بلاغت تصویر. چاپ اول، تهران: سخن.
قویمی، مهوش (1387). بوف کور و شازده احتجاب: دو رمان سوررئالیست. پژوهشنامة علوم انسانی، (57)، 317-334.
کندری، مهران (1377). نگاهی به سوررئالیسم در ادبیّات. فرهنگ، (25-26)، 281-294.
کوشش شبستری، رحیم و تقیه زنگنه (1389). سوررئالیسم در سه قطره خون صادق هدایت. مجموعه­مقالات پنجمین همایش پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی، 1487-1502.
محمدی، محمدحسین؛ سعید قاسمی­نیا و علی حیات­بخش (1392). سوررئالیسم در داستان چهارشنبه هفت پیکر نظامی. فصلنامة مطالعات داستانی، 1 (3)، 64-75.
مشتاق­مهر، رحمان و ویدا دستمالچی (1389). عرفان و سوررئالیسم ازمنظر زمینه­های اجتماعی. مطالعات عرفانی، (12)، 183-200.
نوروزی، علی و فاطمه صحرائی (1393). سوررئالیسم در داستان­های شیهة اسب سپید زکریا تامر. مجلّة زبان و ادبیّات عربی، 6 (10)، 197-223.
هدایت، صادق (1384). سه قطره خون. تهران: مجید.
هنرمندی، حسن (1336). از رمانتیسم تا سوررئالیسم. تهران: امیرکبیر.