Research Paper
سیدعدنان اشکوری; عبدالله حسینی
Volume 7, Issue 25 , September 1438, Pages 1-19
Abstract
عنصر طنز، دارای جایگاه قابل توجّهی در ادبیّات عصر وسیط (انحطاط) است؛ چراکه بسیاری از آثار شاعران این دوره خالی از طنز و شوخطبعی نیست. به طور کلّی، ملّتهای مختلف با سلیقههای ...
Read More
عنصر طنز، دارای جایگاه قابل توجّهی در ادبیّات عصر وسیط (انحطاط) است؛ چراکه بسیاری از آثار شاعران این دوره خالی از طنز و شوخطبعی نیست. به طور کلّی، ملّتهای مختلف با سلیقههای گوناگون از طنز وشوخطبعی لذّت میبرند بهویژه آن زمان که با اسلوبی تمسخرآمیز از اوضاع سیاسی و اجتماعی انتقاد میکنند. این گفتار، با استفاده از اصول مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی، سعی دارد عنصر طنز را در دو عصر مملوکی عربی و مغولی ایرانی مورد بررسی قرار دهد. از این رو، دو اثر طیف الخیال ابن دانیال موصلی (685 هـ) و رسالة اخلاق الأشراف عبید زاکانی (772 هـ) را به عنوان دو نمونه از ادبیّات دو عصر مذکور برگزیده است. از جمله نتایج این پژوهش، اینکه دو شاعر، نابسامانیهای جامعة خویش را در قالب طنزآمیزی مورد نقد قرار دادند، و این شیوة طنزآمیز، نه به خاطر تأثیر و تأثّر متقابل، بلکه به علّت تشابه ناهنجاریها و نابسامانیهای دو جامعه و رواج فساد اجتماعی است. از جمله شباهتهای دو عنصر، میتوان به نادیده گرفتن هنجارهای اخلاقی همچون، رنگباختن عفّت و شجاعت و عدالت و اخلاق در جامعه اشاره کرد.
Research Paper
جهانگیر امیری
Volume 7, Issue 25 , September 1438, Pages 21-37
Abstract
شیوههایی که شاعر جهت نقل مفاهیم و تأثیرگذاری به جای تعبیر مستقیم و بیپرده به کار میبرد، خواننده را از جنبة ظاهری و سطحی قصیده به مفاهیم و دلالتهای پنهان در فراسوی ...
Read More
شیوههایی که شاعر جهت نقل مفاهیم و تأثیرگذاری به جای تعبیر مستقیم و بیپرده به کار میبرد، خواننده را از جنبة ظاهری و سطحی قصیده به مفاهیم و دلالتهای پنهان در فراسوی متن سوق میدهد و بدین ترتیب به کامل کردن آنچه در توان بیان مستقیم واژگان نیست، میپردازد؛ از جملة این تکنیکها و ابزارها بهکارگیری نماد و رمز است که باعث غنای بیشتر متون شعری میگردد. حسین منزوی و صلاح عبد الصّبور از شاعران بزرگ ایران و مصر، روشهای جدید و مؤثّری را در توجیه افکار و بیان دیدگاهها و نیز غنای بیشتر متن به کار بردهاند. قصاید این دو شاعر، از دلالتهای نمادین شخصیّتهای تاریخی از جمله «رستم»، «سهراب»، «سندباد» و «حلاّج» و پیامبران همچون حضرت عیسی (ع) و موسی (ع) بهره جسته است؛ افزون بر این، قدرت تأثیرگذاری شب به عنوان یک نماد طبیعی در غنا بخشیدن به عاطفة حزن و همچنین، نقشی که رنگها در این زمینه ایفا میکنند، از نظر دو شاعر پنهان نمانده است. این مقاله به بررسی تطبیقی ابزارهای غنیسازی حزن با استناد به دیوانهای متعدّد دو شاعر میپردازد. از جمله نتایج آشکاری که در این پژوهش بدان دست یافتهایم؛ این است که عاطفة حزن و اندوه در شعر هر دو شاعر، نمودی بارز و آشکار دارد؛ با این تفاوت که حزن و اندوه منزوی بیشتر شخصی و درونی است، حال آنکه اندوه عبد الصّبور برگرفته از عوامل سیاسی – اجتماعی است؛ همچنین، منزوی، شخصیّتی بدبین از خود به نمایش گذاشته در حالی که عبد الصّبور، شاعری خوشبین به نظر میرسد.
Research Paper
خلیل بروینی; عدنان طهماسبی; محمدرضا احمدی
Volume 7, Issue 25 , September 1438, Pages 39-57
Abstract
«ادونیس» و «محمّد رضا شفیعی کدکنی» از شاعران ناقدی هستند که دیدگاه تازهای را در ادبیّات به وجود آوردند که آمیخته از نقد و شعر است. این دو شاعر، به بررسی شعر ...
Read More
«ادونیس» و «محمّد رضا شفیعی کدکنی» از شاعران ناقدی هستند که دیدگاه تازهای را در ادبیّات به وجود آوردند که آمیخته از نقد و شعر است. این دو شاعر، به بررسی شعر معاصر روی آورده و در اشعار خود از سبکهای شعر صوفیانه استفاده کردهاند؛ البتّه این مسئله بدین سبب است که شعر صوفیانه دارای صبغة تغییر، نوآوری و انقلابی است که از درون آن بر میخیزد. از نظرگاه مکتب ادبی، شفیعی کدکنی دنبالهرو فرمالیسم روسی است و ادونیس نیز در پی مدرنیسم. این پژوهش در تلاش است با استفاده از شیوة توصیفی – تحلیلی، نظرات این دو ناقد را در زمینههای شعر معاصر، تصوّف و مکتب ادبی بررسی کند. از جمله نتایج این پژوهش این است که شاعر إیرانی متعهّد به تصوّف اسلامی است و به لزوم «ولایت» در تجربة صوفیانه باور دارد. این در حالی است که ادونیس از تصوّف اسلامی دور میشود و به تصوّفی نزدیک میشود که حال و هوای سوررئالیسم دارد. این دو شاعر، موفّق شدهاند میان شعر معاصر و فلسفه و متافیزیک پیوند برقرار کنند. ادونیس دربارة وزن در شعر نیز معتقد است که اهتمام به وزن خارجی مسئلة سطحی است، ولی شفیعی وزن خارجی را مکانیزمی برای تنظیم میزان حرکات در شعر و بزرگنمایی برخی از معانی میداند؛ تفاوت میان دو ناقد در این است که ادونیس به مدرنیسم گرایش دارد و شفیعی به فرمالیسم.
Research Paper
Volume 7, Issue 25 , September 1438, Pages 57-77
Abstract
میراث دینی، ادبی، و اسطورهای در جوامع بشری، برای شاعران و ادیبان سرمایهای به حساب میآید که اندیشه و هنرشان را از آن تغذیه کرده و فرهنگشان را به واسطة آن، زنده میکنند. ...
Read More
میراث دینی، ادبی، و اسطورهای در جوامع بشری، برای شاعران و ادیبان سرمایهای به حساب میآید که اندیشه و هنرشان را از آن تغذیه کرده و فرهنگشان را به واسطة آن، زنده میکنند. حمید سبزواری و احمد دحبور هر دو از شاعران پرآوازه و معاصر ایران و فلسطین، میراث را چاشنی بسیاری از سرودههای خود کرده و افکار و اندیشههای شاعرانه را با رمزها و نمادهای برگرفته از میراث بیان کردهاند. مسلمانی هردو شاعر و برخورداری از پیشینة تاریخی و ادبی، بستر مناسبی برای اقتباس از میراث در شعر آنان به حساب میآید. حوادث سیاسی و اجتماعی سهم عمدهای در سبب فراخوانی میراث در شعر این دو شاعر دارد. هریک از این دو، از تعابیر و صور خیال قرآن، آنگونه که با تجربة شعریشان سازگار باشد اقتباس نمودهاند. نمونههایی از بهکارگیری میراث تاریخی همچون واقعة کربلا و جنگ قادسیه در شعر آنان ملاحظه میشود. هردو شاعر به اقتباس از میراث اسطورهای توجّه داشته که در این زمینه سهم شعر سبزواری بیش از دحبور است. میراث ادبی در شعر سبزواری به منظور تحکیم ارتباط میان مردم و رهبری انقلاب مورد استفاده بوده در حالی که دحبور از این میراث برای تشویق مردم به مبارزه علیه صهیونیزم بهره گرفته است. پژوهش حاضر به روش تطبیقی، فراخوانی میراث را در شعر این دو شاعر، واکاوی و تحلیل میکند.
Research Paper
کلثوم صدیقی; حسن اعظمی خویرد; هانیه ژرفی; احمدرضا حیدریان شهری
Volume 7, Issue 25 , September 1438, Pages 79-94
Abstract
مقالة حاضر میکوشد تا بر اساس مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی و بر بنیان روش توصیفی - تحلیلی، به بررسی مقایسهای سیمای شهر و جامعه در شعر عبدالوهّاب بیاتی شاعر نامآوازة ...
Read More
مقالة حاضر میکوشد تا بر اساس مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی و بر بنیان روش توصیفی - تحلیلی، به بررسی مقایسهای سیمای شهر و جامعه در شعر عبدالوهّاب بیاتی شاعر نامآوازة عراقی و همتای إیرانیاش احمد شاملو بپردازد. افزون بر این، چگونگی کاربست مضامین شعری مزبور در شعر بیاتی و شاملو بیان و جلوههای تشابه و تفاوت در شیوة کاربرد دو مضمون شهر و جامعه، توسّط آندو آشکار میگردد. با این هدف که به هر شاعری، حقّ شایستة وی را داده جایگاه منحصر به فردش را ارج نهد و این مهم خود از رهگذر یک نگاه نکتهسنج علمی و با اعتماد بر یک سری موازین عینی میسّر خواهد شد و در این میراث علمی، سرمایة گرانی نهفته است که علمآموزان میتوانند به طور شایستهای از آن برخوردار شوند. مهمترین یافتههای پژوهش از دو منظر قابل بررسی است: 1. از لحاظ فنّی و ساختاری؛ هر دو شاعر اشعاری بر وزن شعر حرّ دارند. با این تفاوت که بیاتی پیشگام شعر حرّ در ادبیّات عرب است ولی شاملو بیشتر به عنوان سرآمد قصیدة منثور در ادبیّات فارسی شناخته است. 2. از لحاظ موضوعی؛ أ: سیمای شهر و جامعه به طرز چشمگیری درشعر هردو متجلی است و در این میان، بیاتی در کاربست دو مضمون مزبور و به طور خاص در ترسیم سیمای آرمانشهر، نقش پررنگتری دارد. ب: واژة شهر در شعر دو شاعر دارای مفاهیم دلالی گوناگونی است، امّا آرزوی هیچکدامشان برای ترسیم یک شهر آرمانی در جهان واقعی محقّق نشد. ج: جامعه در شعر شاملو اغلب سیمایی مثبت است، ولی نزد بیاتی اغلب سیمایی منفی دارد.
Research Paper
علی عدالتی نسب; سید علی سراج
Volume 7, Issue 25 , September 1438, Pages 95-113
Abstract
رمان اجتماعی، یکی از انواع ادبی در ادبیّات معاصر است که نقد اجتماعی، تعهّد به یک ایدئولوژی و موضوعگرایی از مشخّصههای بارز آن است. این نوع رمان، یک فکر سیاسی مشخّص و ...
Read More
رمان اجتماعی، یکی از انواع ادبی در ادبیّات معاصر است که نقد اجتماعی، تعهّد به یک ایدئولوژی و موضوعگرایی از مشخّصههای بارز آن است. این نوع رمان، یک فکر سیاسی مشخّص و یا موضوع اجتماعی خاصّی همچون فقر، ثروت، عدالت اجتماعی و مانند آن را بررسی میکند. عبد الرّحمن منیف و محمود دولتآبادی از رماننویسان واقعگرا در ادب فارسی و عربی به شمار میروند که مسائل جامعه و مشکلات و حوادث آن را در آثار خود بررسی کردهاند. از مهمترین آثار این دو که حوادث و موضوع آن در زمینۀ جامعه و چالشهای آن است، میتوان به دو رمان «النّهایات: پایانها» و جای خالی سلوچ اشاره کرد. این پژوهش، به بررسی مسائل مختلف مانند حوادث سیاسی و اجتماعی مرتبط با جامعة دو نویسنده در دو رمان مذکور میپردازد. این پژوهش، به شیوة توصیفی - تحلیلی به مقایسة دو رمان و بررسی عناصر آن دو میپردازد و نتایج حاکی از آن است که شباهتهای بسیاری از نظر تم، موضوع، شخصیّتها، مکان، تکنیکهای روایی و موضوعات مورد توجّه در دو رمان وجود دارد، کما اینکه در دو رمان اختلافهایی مانند واقعی یا غیر واقعی بودن مکان و نوع قهرمان هم به چشم میخورد.
Research Paper
ناهده فوزی; سعید فروغی نیا; موسی عربی
Volume 7, Issue 25 , September 1438, Pages 115-130
Abstract
شهید و شهادت از موضوعات دیرینة ادبیّات پایداری است و از سوی غالب شاعران متعهّد، مورد اقبال قرار گرفته است. در دوران معاصر نیز شاعران دو ملّت فلسطین و ایران که دارای تقارب ...
Read More
شهید و شهادت از موضوعات دیرینة ادبیّات پایداری است و از سوی غالب شاعران متعهّد، مورد اقبال قرار گرفته است. در دوران معاصر نیز شاعران دو ملّت فلسطین و ایران که دارای تقارب فرهنگی و سیاسی هستند، شهید و شهادت را ارج نهادهاند. احمد دحبور و سلمان هراتی، دو شاعر معاصر فلسطینی و ایرانی، از بزرگان ادبیّات پایداریاند و تابلوهای زیبایی از شهید و شهادت را خلق کردهاند. در این پژوهش، بر مبنای روش تحلیلی – توصیفی، اشعار این دو شاعر مورد مداقّه قرار گرفته و این نتایج حاصل شده است؛ دحبور، غم از دستدادن شهید را جانکاه میبیند و به سوگ او مینشیند، امّا هراتی سوگ و تعزیت را برای شهید روا نمیدارد. هر دو شاعر در زمینة جاودانگی شهید تقریباً دیدگاه مشترکی دارند. شهادتطلبی، در اشعارشان رنگ اشتیاق به خود میگیرد و رزمندگان به آغوش شهادت میشتابند؛ امّا با توجّه به اوضاع جنگ در دو کشور، آرزوی شهادت برای دو شاعر متفاوت است، دحبور، فرصت شهادت را از دست رفته نمیبیند، ولی هراتی با حالت نوستالژیک از آن یاد میکند.
Research Paper
بهروز قربان زاده; رفیق عطوی
Volume 7, Issue 25 , September 1438, Pages 131-146
Abstract
بسیاری از ادیبان وشاعران عرب از عمر خیّام تأثیر پذیرفتهاند، بیشتر تأثیرپذیری آنها از طریق ترجمة رباعیّات خیّام به زبان عربی بوده است که در اشعار آنها فلسفه و اندیشههای ...
Read More
بسیاری از ادیبان وشاعران عرب از عمر خیّام تأثیر پذیرفتهاند، بیشتر تأثیرپذیری آنها از طریق ترجمة رباعیّات خیّام به زبان عربی بوده است که در اشعار آنها فلسفه و اندیشههای خیّام به وضوح دیده میشود. مصطفی وهبی التّلّ، نویسنده و شاعر اردنی (1889-1949)، ایلیا ابو ماضی، نویسنده و شاعر لبنانی (1889-1957)، تیسیرسبول (1939-1973) و محمود عبّاس عقّاد، نویسنده و شاعر مصری (1889-1964) و جمیل صدقی الزّهاوی، نویسنده و شاعر عراقی (1280 هـ/ 1863 م) از جمله متأثّرین به اندیشة خیام هستند که سهم تأثیرپذیری عرار بیشتر از دیگران بوده است. در این مقاله، تلاش میشود برای اثبات این تأثیر وتأثّر، ضمن استفاده از مراجع و منابع موجود در کتابخانههای داخل و خارج کشور، با بهرهگیری از روش توصیفی - تحلیلی و با تجزیه و تحلیل شعر هر دو شاعر بپردازیم. نتایج به دست آمده از این پژوهش، نشان میدهد که تأثیر خیّام بر عرار بسیار واضح است و این تأثیر پذیری در تمامی زمینههای زندگی شخصی و ادبی وی نمایان است تا حدّی که موهای خودش را به مانند خیام بلند کرده و روی شانههای خود میآویخت. افزون بر آن، عرار در نوشیدن شراب و سرودن اشعاری پیرامون آن دقیقاً طبق روش خیّام عمل کرده و همانند خیّام وصیّت میکند که بعد از فوت او را با شراب غسل دهند و نعش وی را با تابوتی که از چوب درخت انگور ساخته شده تشییع نمایند و این تأثیرپذیری وی از خیّام، در قصیدة اغسلونی بالخمر بازتاب گسترده و ویژهای یافته است.
Research Paper
حسین ناظری; عباس طالب زاده; علی أصغر قهرمانی مقبل; حسن عریضی
Volume 7, Issue 25 , September 1438, Pages 147-167
Abstract
افسانة ققنوس یا عنقاء از مهمترین افسانههایی است که شاعران معاصر از آن بسیار بهره گرفتهاند؛ از جملة آنها نیمایوشیج، پدر شعر نو فارسی و خلیل حاوی، شاعر معاصر لبنان ...
Read More
افسانة ققنوس یا عنقاء از مهمترین افسانههایی است که شاعران معاصر از آن بسیار بهره گرفتهاند؛ از جملة آنها نیمایوشیج، پدر شعر نو فارسی و خلیل حاوی، شاعر معاصر لبنان هستند. این دو شاعر در دو منظومة «ققنوس» و «عصرالجلید وبعد الجلید»از این افسانه برای به تصویرکشیدن فضای اجتماعی خود استفاده کردهاند. در این مقاله تلاش شده است تا به این پرسش پاسخ داده شود که چگونه این دو شاعر در بهکارگیری این افسانه در جهت اهداف خود در دو قصیدة یادشده بهره جستهاند؟ یافتهها بیانگر این است که این دو از چگونگی مرگ و زندگی دوبارة این پرنده برای بیان آرزو و آرمانهای خود استفاده کرده و عناصر موجود در این افسانه را به بهترین شکل در جهت ایدة خود قرار دادهاند. روش تحقیق در این مقاله، روش تطبیقی است که به نقاط اشتراک و اختلاف در بهکارگیری افسانة ققنوس (عنقاء) اشاره میکند.
Research Paper
هادی نظری منظم; رحیم کثیر; امینه سلیمانی
Volume 7, Issue 25 , September 1438, Pages 169-184
Abstract
حسآمیزی، یکی از انواع بسط تصویر شعری از راه انتقال حواسّ پنجگانه از حسّی به حسّ دیگر است که شاعر با بسط خیالپردازی خود و خلق تصاویری متفاوت و تأثیرگذار در مخاطب، ...
Read More
حسآمیزی، یکی از انواع بسط تصویر شعری از راه انتقال حواسّ پنجگانه از حسّی به حسّ دیگر است که شاعر با بسط خیالپردازی خود و خلق تصاویری متفاوت و تأثیرگذار در مخاطب، آن را ایجاد میکند. حسآمیزی به سبب جلب توجّه مخاطب و انتقال دقیق حسّ درونی به او و درگیرکردنش با تجربة روحی شاعر، در ادبیّات فارسی و عربی از اهمّیّت خاصّی برخوردار است. پژوهش پیش رو با استفاده از شیوة توصیفی - تحلیلی و با آوردن نمونههای شعری تطبیقی از ادبیّات فارسی وعربی، به بررسی و تحلیل این پدیده میپردازد. میتوان گفت: در ادبیّات فارسی و عربی آمیزش بین حواسّ صورت گرفته و بیان حسّی با حسّ دیگر رخ داده که این امر، منجر به شکستهشدن مرز بین حواسّ شده و مرزهای معانی مأنوس درنوردیده شده تا مخاطب حسّ درونی نویسنده را از رهگذر متن ادبی تجربه کند. نیز ملاحظه میشود که شاعران عربی و فارسی معاصر به منظور گسترش خیال خواننده و تحریک وی به هنگام دریافت ایماژها و پوشاندن لباسی نو و تأثیرگذار بر تصاویر شعری خود، از این تکنیک استفاده کردهاند. افزون بر این، ملاحظه میشود که این تکنیک، نزد شاعران سمبولیسم و رومانتیسم ادبیّات عربی و فارسی کاربرد بیشتری دارد.
Research Paper
Volume 7, Issue 25 , September 1438, Pages 185-190
Abstract
یشتمل علی المباحث النّقدیّة: · نقد الکتب والمقالات · نقد النّقد · الترجمة · ...
Read More
یشتمل علی المباحث النّقدیّة: · نقد الکتب والمقالات · نقد النّقد · الترجمة · التّقریر الحوار و...
