بررسی تطبیقی بازتاب میراث دینی در اشعار «سیاب» و «نیما یوشیج»

Document Type : Research Paper

Authors

Abstract

تصویر شعری در ادبیات به ویژه در عرصة شعر از اهمیت به سزایی برخوردار است و همین امر سبب شد تا الهام­بخش پژوهشگران و ناقدان معاصر باشد. این موضوع علاوه بر آن که بیانگر احساس شاعر است، به نوعی حکایت از حقیقت انسانی داردکه شاعر با حس خود ترسیم و با عواطف و احساساتش بیان می­کند. از دیگر سو شاعر با استفاده از میراث دینی به عنوان یک تکنیک، ضمن بیان تجارب خویش، شخصیّت­هایی را متناسب با اهداف خود خلق می­کند. بدر شاکر السیاب شاعر معاصر عراقی و نیما یوشیج همتای ایرانی وی از دسته شاعرانی بودند که بنا به ضرورت شرایط زندگی و جبر محیطی، از تصاویر شعری برای ابراز عواطف و احساسات درونی خود بهره جستند. مقالة حاضر بر پایه روش توصیفی – تحلیلی و با رویکردی تطبیقی بر آن است تا از یک سو میراث دینی به کار رفته در آثار این دو شاعر را بررسی کند و از سوی دیگر نشان دهد که 1. نمایندگان شعر معاصر فارسی و عربی چه نوع تصاویر شعری در آثار خود به کار برده­اند؟ 2. شیوه کاربرد میراث دینی و مذهبی در آثارشان چگونه است؟ 3. دو شاعر نامور عربی و فارسی دارای چه وجوه تمایز و تشابهی در این زمینه هستند؟
نتایج حاصل از تحقیق نشان می­دهد که هر دو شاعر از میراث دینی و مذهبی در اشعار خود بهره جسته­اند و آن را متناسب با شرایط زندگی­شان به کار برده­اند. واقعیت های اجتماعی و حکومت مستبد و ظالم حاکم بر جوامع سیاب و نیما، هر یک از آنها را بر آن داشته است تا با بهره گیری از صنعت قناع احساسات درونی خود را به صورتی غیرمستقیم بیان کنند.
سیاب در این میان بیشتر از شخصیّت پیامبران و از نمادهایی بهره گرفت که آنان در رسالت خود به کار می بردهاند، درحالی که تنها شخصیت پیامبر نیما، مسیح است. از دیگر سو شاعر برجسته عرب از نماد و شخصیت­های دیگری مانند فرشتگان و برخی از اقوام ذکر شده در قرآن بهره گرفته است، حال آن که شاعر ایرانی بیشتر از نماد بهشت و دوزخ در آثارش استفاده کرده است.
 

Keywords


  • القرآن الکریم.

1.آرین پور،یحیی،( 1374)؛ از نیما تا روزگار، تهران: زوار.

2.ابن منظور، (د ت)؛ لسان العرب، المجلد الأول، بیروت: دار صار.

3.اسماعیل، سید علی، (2000 )؛ أثر التراث فی المسرح المعاصر، القاهرة: دار قباء للطباعة والنشر والتوزیع.

4.بطرس، انطونیوس، (2003)؛ شاعر الوجع، د ط، المؤسسة الحدیثة للکتاب.

5.بیضون، حیدر، (1991)؛ بدر شاکر السیاب رائد الشعر العربی الحدیث، الطبعة الأولی، لبنان: بیروت: دار الکتب العلمیة.

6. پورنامداریان، تقی، ( 1377)؛ خانه­ام ابری است، شعر نیما از سنّت تا تجدّد، تهران: سروش.

7.پور چافی، علی حسین، (1390)؛ جریانهای شعر معاصر فارسی از کودتا تا انقلاب، چاپ سوم، تهران: امیر کبیر.

8. ترابی، ضیاء الدین، (1375)؛ نیمایی دیگر، نگاهی تازه به شعرهای نیما یوشیج، چاب اول: مینا.

9.الجابری، محمد عابد، (1991)؛ التراث والحداثة دراسات ومناقشات، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.

10.جعفر،محمد راضی، (1999)؛ الاغتراب فی الشعر العراقی المعاصر (مرحلة الرواد) دراسة، اتحاد الکتاب العرب.

11.الجیوسی، سلمى، (2007)؛ الاتجاهات والحرکات فی الشعر العربی الحدیث، ترجمة: عبدالواحد لؤلؤة، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.

12. دستغیب، عبدالعلی، (1356)؛ نقد و بررسی نیما یوشیج، چاب دوم، تهران: پازند.

13.السیاب، بدر شاکر، (2016)؛ الدیوان، المجلد الثانی، دط، بیروت: دار العودة.

14.الصکر،حاتم، (1999)؛ مرایا نرسیس ، الطبعة الأولی، بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات والنشر والتوزیع.

 15.عشری زاید، علی، (1997)؛ استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر، د ط ، القاهرة: دار الفکر العربی.

16.فتوح أحمد، محمد، (1977)؛ الرمز والرمزیة فی الشعر المعاصر، دط، مصر: دار المعارف.

17.کندی، محمد علی، (2003)؛ الرمز والقناع فی الشعر العربی الحدیث (السیاب ونازک والبیاتی)، الطبعة الأولی، دار الکتب الجدیدة المتحدة.

18. محمدی،محمد حسین،(1374)؛ فرهنگ تلمیحات شعر معاصر، تهران: نشر میترا.

19. میر انصاری، علی، (1375)؛ اسنادی دربارة نیما یوشیج، چاب اوّل،  تهران: سازمان اسناد ملی ایران.

20.یوشیج، نیما، (1393)؛ مجموعة کامل اشعار، گردآوری وتدوین: سیروس طاهباز، ،چاپ سیزدهم: نگاه.

ب: المجلاّت

21.بوعیشة، بوعمارة، ( 2011)؛ الشاعر العربی المعاصر ومثاقفة التراث، مجلة کلیة الآداب واللغات، جامعة زیان عاشور- الجلفی (الجزائر)، العدد الثامن، صص: 227-240

22.نمر، موسى، (2004)؛ توظیف الشخصیات التاریخیة فی الشعر العربی الفلسطینی المعاصر، مجلة عالم الفکر، العدد2. صص: 117-156

ج: الأطروحة

23.عبدربه، أحمد صالح، (1396-1397ه)؛ «شاعر الرافدین بدر شاکر السیاب»، رسالة دکتوراه، جامعة الأزهر.