الموت والتّجدید کالأنماط البدائیة فی شعر عمر الخیام وعبد الوهّاب البیاتی

Document Type : Research Paper

Author

أستاذة مساعدة فی قسم الأدب المقارن واللّغة الفارسیّة وآدابها، جامعة الحرّة الإسلامیّة، واحدة خدابنده، خدابنده، إیران

Abstract

هذا البحث یؤکّد على دراسات الحقوق المتداخلة فی تحقیق أهداف الأدب المقارن وفق المذهب الأمریکی معتمداً على أنماط الموت والتّجدید ومنهج البحث هو المنهج الوصفی – التّحلیلی الاستقرائی. فی هذا البحث نرید استخدام نظریّة اللّاوعی الجمعی والأنماط البدائیّة لغوستاف یونغ لمعرفة أوجه التّشابه بین الأدبین الفارسی والعربی بشکل عام والخیّام والبیاتی بشکل خاص لدراسة أوجه التّشابه والاختلاف فی الأنماط البدائیّة لدى الشّاعرین. هذه المقالة تؤکّد على العلاقات بین الأدب وعلم النّفس ووظیفة الأنماط البدائیّة فی خلق الأعمال الأدبیة عند الأمم أنحاء العالم وخاصّة دور الأنماط الأوّلیة فی أوجه التّشابه بین الأدب الفارسی والأدب العربی. تظهر نتائج الدّراسة أنّه فی هذین النّصین یمکن مشاهدة أسس مشترکة فی أنماط الموت والتّجدید وهذا أدّى بدوره إلى التّشابهات الأدبیّة الواسعة فی النّصین المذکورین ولکن هناک القلیل من أوجه الاختلاف فی کیفیّة تمثل هذه الأنماط البدائیّة حیث نرى أنماط الموت والتّجدید عند البیاتی فی إطار أسطورة عشتار وتموز عند السّومریین وایزیس واوزیریس عند المصریین ورمز عائشة الإبداعی ولکن فی شعر الخیّام تظهر فی تحویل الإنسان إلى التّراب ثمّ تحویله إلى النّبات والکوز.
 

Keywords

Main Subjects

Article Title [العربیة]

Archetype of Death and Rebirth in Khayyam & Al-Bayati's Poetry

Abstract [العربیة]

This study emphasizes the importance of interdisciplinary studies in achieving the goals of comparative literature based on the American literary school and the archetype of death and rebirth. It also uses analytical descriptive and inductive methods to test the theoretical capacities of Jung's collective unconscious and the archetypes to analyze the why and the how of literary similarities between Iran and Arabi literature, and especially in Khayyam and Bayati's poetry, the study explores and reveals the deep and common layers of archeology of these two texts, while emphasizing the relationship between literature and psychology which confirms the use of archetypes in the creation of the best literary works of different nations of the world and, most importantly, it shows the role of archetypes in justifying the literary similarities between Iran and Arab literature. The results indicate that both texts have deep and common foundations of the archetype of death and rebirth, which have led to widespread literary similarities and the closeness of the aforementioned texts. In the meantime, their minor differences in the manifestation of these archetypes can be seen in the manifestation of archetype, fore example, in Bayati's poetry, the archetype of death and rebirth are mostly expressed in the form of the Sumerian myth of Ishtar and Tammuz, the Egyptian myth of Isis and Osiris, and in the symbol made by Bayati, named: Aisha; but in Khayyam's poetry, it is mainly reflected in the transformation of man into dust and its transformation into greenery and plants and vegetables.

Keywords [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Khayyam
  • Al-Bayati
  • Jung
  • Collective Unconscious
  • Archetype
  • Death and Rebirth

References

اسوار، موسی (1381). ازسرود باران تا مزامیر گل سرخ(پیشگامان شعر معاصر عرب). تهران: سخن.
انوشیروانی، علی­رضا (1389 الف). آسیب­شناسی ادبیّات تطبیقی در ایران. مجلّة ادبیّات تطبیقی، ویژه­نامة فرهنگستان، 1 (2)، 32-55.
------------- (1389 ب). ضرورت ادبیّات تطبیقی در ایران. مجلة ادبیّات تطبیقی، ویژه­نامة فرهنگستان، 1/1، پیاپی1، 6-38.
------------- (1389 ج). چالش­های ادبیّات تطبیقی. مجلة ادبیّات تطبیقی، ویژه­نامة نامة فرهنگستان، 1 (1)، 2-5.
------------- (1390). ضرورت آشنایی با نظریّه­های ادبیّات تطبیقی در ایران. مجلة ادبیّات تطبیقی، ویژه­نامة فرهنگستان، 2 (3)، 3-8.
البطل، عبد المعطی (1982). الرّمز الأسطوری فی شعر السّیاب. الطّبعة الأولی، کویت: شرکة الرّبیعان للنّشر.
البیاتی، عبد الوهّاب ( 2008). الأعمال الشّعریّة الکاملة. بیروت: دار العودة.
---------- (1972). تجربتی الشّعریّة. بیروت: دار العودة.
---------- (1993).کنت أشکو إلی الحجر (مجموعة حورات). بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
بلحاج، کاملی (2004). أثر التّراث الشّعبی فی تشکیل القصیدة العربیّة المعاصرة. الطّبعة الأولی. دمشق: إتحاد الکتّاب العرب.
بهار، مهرداد (1377). از اسطوره تا تاریخ. گردآورنده ابوالقاسم اسماعیل­پور، تهران: چشمه.
پیگوت، ژولییت (1373). شناخت اساطیر ژاپن. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
توکّلی طرقی، عبدالحسین (1390). خیام و آثار او. کیهان فرهنگی، (293-292)، 60-64.
جاسم، محمد(1394). رمز و اسطوره در شعر معاصر ایران و عرب. تهران: نگاه.
جمشیدی، فاطمه؛ الناز اسکندری و شهناز امینی چرمهینی (1397). تأثیر شعر و اندیشه­های عمر خیّام بر شعر عبدالوهّاب البیاتی. فصلنامة مطالعات ادبیّات تطبیقی، 12 ( 46)، 207-234.
جیلیبر، دوران (1991). الأنتروبولوجیا أساطیرها أنساقها. ترجمة مصباح­الدّین الصمد. الطّبعة الأولی، بیروت: المؤسسة الجامعیة للدرسات والنشر.
حیدری، محمود و محمود حمیدی بلدان (1392 ). چگونگی حضور خیّام در شعر عبدالوهّاب البیاتی. کاوش­نامة ادبیّات تطبیقی، 3 (10)، 56-79.
خیّام، عمر (1372). رباعیات. به­تصحیح محمّدعلی فروغی و قاسم غنی. تهران: عارف.
دشتی، علی (1344). دمی با خیّام. تهران: امیرکبیر.
دیکسون-کندی، مایک (1385). دانشنامة اساطیر یونان و روم. ترجمة رقیه بهزادی. چاپ اول، تهران: طهوری.
زینی­وند، تورج (1391). فقدان روش پژوهش در مطالعات ادبیّات تطبیقی. مجلّة ادبیّات تطبیقی ویژه­نامة نامة فرهنگستان، (6)، 94-114.
---------- (1392). ادبیّات تطبیقی از پژوهش­های تاریخی-فرهنگی تا مطالعات میان رشته­ای. فصلنامة مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، 5 (3)، 21-35.
سعدالدّین، کاظم (1997). العنقاء ومجمع الطیر دراسات فی الأدب التّطبیقی المقارن. بغداد: دار الشّؤون الثّقافة العامة، مطابع دار الشّؤون الثّقافیّة.
سیدی، حسن و فرامرز آدینه­کلات (1389). بررسی تطبیقی مفهوم مرگ در اندیشة خیّام و معرّی. نشریة ادبیّات تطبیقی، 1 (2)، 117-137.
شایگان­فر، حمیدرضا (1380). نقد ادبی. تهران: دستان.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380). ادبیات معاصر عرب. تهران: سخن.
------------------(1390). حالات و مقامات م. امید. تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1378). نقد ادبی. چاپ دوم، تهران: فردوس.
----------- (1383 الف). داستان یک روح. تهران: فردوس.
----------- (1383 ب). انواع ادبی. چاپ دهم، تهران: فردوس.
صموئیل، کریمر (1974). أساطیر العالم القدیم. ترجمة أحمد عبد اللّطیف یوسف. القاهرة: الهیئة المصریّة العامة للکتاب.
الضاوی عرفات، احمد (1389). کارکرد سنّت در شعر معاصر عرب. ترجمة سیّد حسین سیّدی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
علوی­مقدم، مهیار و مریم ساسانی (1387). فرایند نقد اسطوره­ای در نقد و تحلیل کهن­الگوی مرگ و تولّد دوباره. مجلّة مطالعات ایرانی، (14)، 221-236.
گرین، ویلفرد ال و همکاران (1391). مبانی نقد ادبی. ترجمة فرزانه طاهری. چاپ پنجم، تهران: نیلوفر.
گوردن، والترکی (1370). درآمدی بر نقد کهن­الگویی. ترجمة جلال سخن­ور. ادبستان، (16)، 28-31.
مکاریک، ایرناریما (1384). دانش­نامة نظریّه­های ادبی معاصر. ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
 مک­کال، هنریتا. (1373). اسطوره­های بین­النهرین. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.
مورنو، آنتونیو (1388). یونگ خدایان و انسان مدرن. ترجمة داریوش مهرجویی. تهران: مرکز.
نیکوبخت، ناصر و رامون گاژا (1389). بررسی اندیشه­های خیّام درباره زندگی و مرگ در سنت شعری کلاسیک‌های جهان. مجلة تاریخ ادبیّات، (3/61)، 29-60.
هدایت، صادق (1342). ترانه­های خیّام. چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
یاوری، حورا (1386). روان­کاوی و ادبیّات. تهران: سخن.
یوست، فرانسوا (1387). ادبیّات تطبیقی نظریّه­ای جدید در ادبیّات. ترجمة علی­رضا انوشیروانی. مجلّة ادبیّات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد جیرفت، (8)، 37-56.
یوسفی، غلامحسین (1369). چشمة روشن. تهران: علمی.
References
Bodkin, M. (1974). Archetypal patterns in Poetry. London: Oxford University Press.
Frye, N. (1957). Anatomy of criticism four Essay. N. J: Princeton.
Rema, H. (1961). Comparative literature: its definition and function in comparative literature: method and perspective. eds Newton P: Stalknecht and Horst Frenz eds revised edition. Carbondale and Edwardsville, IL: southern Illiois university press.

Files

Share

How to cite

Statistics