دراسة لعملیة السَّرد فی قصص نادر إبراهیمی وأکرم هنیة القصیرة (قصّة «غیر ممکن» و «هزیمة شاطر حسن»: نموذجاً)

Document Type : Research Paper

Abstract

الرؤیة السَّردیة تسعی جاهدة العبور من ظواهر النَّص والوصول إلی أعماق النَّص والوقوف علی البنی التّحتیة ونسیج القصّة. فی الحقیقة یعمد الکاتب إلی خلق نظام متشابک من الکاتب ورسالة القصّة والمتلقّی بإرساء قواعد القصّة وحبکتها. یرمی هذا البحث بالاعتماد علی المنهج الوصفی، التّحلیلی إلی دراسة الجانب الشّکلی والدّاخلی للقصّتین القصیرتین «غیر ممکن» لـ «نادر ابراهیمی» و «هزیمة شاطر حسن» لـ «أکرم هنیة» فی ضوء نظریة الأسلوب الفعلی لـ «غریماص من جهة والاستمداد من نظریة السّردیة القائمة علی عملیة» الدیمومة واللّادیمومة لـ «براب» من جهة أخری ومن أهمّ نتائج البحث أنّ هذین الکاتبین عمدا إلی خلق نمط خاص من الرّوایة والرّاوی فی قصّتیهما وإیجاد شبکة متداخلة من کاتب الرّسالة والمتلقّی وهاتان القصّتان لهما حبکة مناسبة جدّاً لأنّه لا توجد حادثة فی القصّتین إلاّ ولها علاقة بأجزاء القصّة وعناصرها علاقة عضویّة فسیفسائیة. فما یلفت الانتباه أنّ إبراهیمی وهنیة تمکّنا من بیان وجهات نظرهما مستفیدَینِ من عنصر الشّخصیّة وأنّهما استمدّا من القصّة القصیرة حتّی یرسما تصویراً واضحاً عن الأوضاع المتدهورة لبلدانهما؛ ذلک لأنّه فی البیئات المضطربة یستخدم الکاتب القصّة القصیرة أداة للتّعبیر عن الأوضاع السّیاسیة والإجتماعیة.
 

Keywords


کتابنامه
الف: کتاب­ها
1. ابراهیمی، نادر (1370)؛ آرش در قلمرو تردید، چاپ اوّل، تهران: سپهر.
2. ---------- (1372)؛ ابن مشغله، چاپ اوّل، تهران: روزبهان.
3. ---------- (1376)؛ ابوالمشاغل، چاپ اوّل، تهران: روزبهان.
4. ---------- (1377)؛ ساختار و مبانی ادبیات داستانی (لوازم نویسندگی)، چاپ دوّم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری.
5. ---------- (1378)؛ براعت استهلال یا خوش آغازی در ادبیات داستانی، چاپ اوّل، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری.
6. استن، آلن و ساوانا، جرج (1386)؛ نشانه­شناسی متن و اجرای تئاتری، ترجمة داود زینلو، تهران: سورۀ مهر.
7. ایرانی، ناصر (1364)؛ داستان، تعاریف، ابزارها و عناصر، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
8. پراپ، ولادیمیر (1368)؛ ریخت­شناسی قصّه، ترجمۀ مدیا کاشیگر، تهران: روز.
9. حکیمی، محمود و مهدی کاموس (1382)؛ مبانی ادبیات کودکان و نوجوانان، تهران: آرون.
10. خسرونژاد، مرتضی (1389)؛ معصومیت و تجربه؛ درآمدی بر فلسفۀ ادبیات کودک، تهران: مرکز.
11. داد، سیما (1380)؛ فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم، تهران: مروارید.
12. سلیمانی، محسن (1365)؛ رمان چیست؟، تهران: برگ.
13. شاهین، احمد عمر (1999)؛ موسوعة کتاب فلسطین فی القرن العشرین، المجلّد الأوّل، الطّبعة الثّانیة، غزّه، فلسطین: المرکز القومی للدراسات والتوفیق.
14. فلکی، محمود (1382)؛ روایت داستان؛ تئوری­های پایه­ای داستان‌نویسی، چاپ اوّل، تهران: بازتاب نگار.
15. کهنمویی­پور، ژاله؛ نسرین دخت خطّاط و علی افخمی (1381)؛ فرهنگ توصیفی نقد ادبی (فرانسه فارسی)، تهران: دانشگاه تهران.
16. المتوکّل، طه (1990)؛ الدّخول إلی حبر الروح؛ دراسات فی ادب هنیة، الطّبعة الأولی، القدس: دار العودة للدراسات والنشر.
17. محمّدی، محمّد هادی (1378)؛ روش­شناسی نقد ادبیات کودکان، تهران: سروش.
18. میرصادقی، ‌جمال (1388)؛ عناصر داستان، چاپ ششم، تهران: سخن.
19. وستلند، پیتر (1371)؛ شیوه­های داستان‌نویسی، ترجمة محمّد عباسی پور تمیجانی، تهران: مینا.
20. هنیة، اکرم (2003)؛ الأعمال القصصیة، الطّبعة الأولی، بیروت: المؤسّسة العربیة للدّراسات والنشر.
21. یونسی، ابراهیم (1365)؛ هنر داستان‌نویسی، چاپ پنجم، تهران: نگاه.
ب: مجلّه­ها
22. پورشهرام، سوسن (1389)؛ «خوانشی ساختارگرایانه از داستان (کلاغ­ها) ی نادر ابراهیمی»، مجلّۀ علمی - پژوهشی مطالعات ادبیات کودک، سال اوّل، شماره دوّم، صص 1-26.
23. دهقانیان، جواد (1390)؛ «نگاهی ساختارگرایانه به داستان­های کاووس»، مجلّة بوستان ادب دانشگاه شیراز، سال سوّم، شمارۀ دوّم، پیاپی 8، صص 99-122.
24. علوی مقدّم، مهیار (1390)؛ «نقد و تحلیل ساختار و عناصر داستانی رمان بدون دود»، فصلنامۀ تخصّصی سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال چهارم، شمارۀ سوّم، پیاپی 13، صص 255-266.
25. مالمیر، تیمور و حسین اسدی جوزانی (1390)؛ «ساختارشناسی مجموعه داستان هاویه»، فصلنامة متن پژوهی ادبی، شماره 48، صص 141-171.
26. -------------------------- (1389)؛ «ساختارشناسی مجموعه داستان «دیوان سومنات»»، پژوهشنامۀ زبان و ادبیات فارسی، سال دوّم، شمارۀ هشتم، صص 113-146.
27. یاحقی، محمّد جعفر؛ سیّد حسین فاطمی؛ مه دخت پور خالقی و رقیه شیبانی­فر (1390)؛ «ساختار تطبیقی داستان رستم و اسفندیار در نهایة الأرب و شاهنامه»، مجلّۀ علمی - پژوهشی جستارهای زبانی، شمارة 173، صص 1-32.