«اغتراب المرأة» فی المجتمع البطرکیّ فی القصص القصیرة لِـ «زویا پیر‎زاد» و «هیفاء بیطار»

Document Type : Research Paper

Authors

Abstract

الملّخص
إنَّ النقد الاجتماعی أسلوب من أسالیب تحلیلیة تمّ استخدامه فی دراسة النصوص الأدبیة المعاصرة؛ فلهذا، بما أنّ االروایة و القصة کنوع من أنواع أدبیة تعکس فیهما الحوادث الاجتماعیة و ما یوجد فی المجتمع من التقالید العامة، تعدّا مجالتین مناسبتین للدراسات الاجتماعیة. یمکننا أن نقوم بدراستها فیهما معتمدین علی النقد الاجتماعی. بناء علی هذا، قد بادرت الروائیّات و القصصیاتُ المعاصرات إلی کتابة حول المواضیع الاجتماعیة حتی تبرزن المشاکل التی یواجهها الناس فی المجتمع. فلا شکّ أنّه أهم المواضیع الاجتماعیة التی ارتکز علیه الأدب النسوی هو هویة المرأة و اغترابها فی المجتمع العام و فی المجتمع الأبویّ علی وجه الخاص. فلذلک یهدف هذا المقال دراسة قضیة اغتراب المرأة فی المجتمع البطرکیّ معتمداً علی المنهج الوصفیّ - التحلیلیّ و الوجهة الاجتماعیة فی بعض قصص القصیرة لکاتبتینِ معاصرتینِ؛ کاتبة ایرانیة «زویا پیر‌زاد» و کاتبة سوریّة «هیفاء بیطار». فی هذه الدراسة التحلیلیة توصّلنا إلی أنَّ سلوک المرأة و اغترابها و عدم معرفتها حقوقها الانسانیة و مکانتها الاجتماعیة من أسباب الرئیسیة التی تمهد الطریق لسلطة الرجل علی حیاة المرأة و القهر علیها و تضییع حقوقها فی النظام الأبوی البطرکیِ.

Keywords


1. برکات، حلیم (1998)؛ المجتمع العربی المعاصرة، الطبّعة السّادسة، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیّة.
2. بیطار، هیفاء (2006)؛ضجیج الجسد، الطّبعة الأولی، الجزائر: منشورات الاختلاف.
3. ------- (2010)؛ غروب وکتابة، الطّبعة الأولی، الجزائر: منشورات الاختلاف.
4. پیر‎زاد، زویا (1380)؛سه کتاب، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
5. دوبووار، سیمون (1379)؛ جنس دوّم، جلد 1 و 2،ترجمة قاسم صنعوی، چاپ دوّم، تهران: توس.
6. زرکلی، شهلا (1393)؛ چراغ‌ها را من روشن میکنم، تهران: نیلوفر
7. سعید، خالدة (1970)؛ المرأة العربیة: کائن بغیره لا بذاته، مواقف.
8. شرابی، هشام (1992)؛ النّظام الأبوی وإشکالیّة تخلف المجتمع العربی، ترجمة هشام شریح، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیّة.
9. -------- (1380)؛پدرسالاری جدید (نظریّهای دربارة تغییرات تحریف‌شده در جامعۀ عرب)، ترجمة سیّد احمد موثقی، تهران: کویر.
10. عبدالحمید، شاکر (2012)؛ الغرابة المفهوم وتجلیّاته فی الأدب، الکویت: عالم المعرفة.
11. فرخزاد، پوران (1378)؛ دانشنامة زنان فرهنگ‌ساز ایران و جهان، زن از کتیبه تا تاریخ، جلد اوّل، چاپ اوّل، تهران: زریاب.
12. کریمی، فرشته (1385)؛ زن در طول تاریخ، چاپ اوّل، شیراز: نوید.
13. مشیرزاده، حمیرا (1383)؛ از جنبش تا نظریّة اجتماعی: تاریخ دو قرن فمینیسم، چاپ دوّم، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
14. مطهری، مرتضی (1368)؛ حقوق زن در اسلام، چاپ سیزدهم، تهران: صدرا.
ب: مجلاّت
15. احمدی، سیروس (1376)؛ «ازخودبیگانگی، نظرگاه اسلام و متفکران مسلمان»، مجلّة علوم سیاسی، مطالعات راهبردی بسیج، شمارة 13 و 14، صص 31-56.
16. بشیری، ابوالقاسم (1384)؛ «ازخودبیگانگی»، مجلّة معرفت، شمارة 91، ص 71.
17. خواجه‌نوری، بیژن و محمّد تقی ایمان (1384)؛ «بررسی عوامل اجتماعی اقتصادی مؤثّر بر بیگانگی زنان (مطالعة موردی زنان شهر شیراز)»، جغرافیا و برنامه‌ریزی، شمارة 18، صص 79-109.
18. فوئر، لوئیز (1347)؛ «سابقة مفهوم ازخودبیگانگی»، ترجمة محمّد رضا پیروزکام، نامة علوم اجتماعی، دورة 1، شمارة 2، صص 5-27.
19. نیازی، شهریار؛ سمیه آقاجانی یزدآبادی و یداله ملایری (1390)؛ «بازتاب رنج‎های زن عرب در رمان‎های هیفاء بیطار»، مجلّة زن در فرهنگ و هنر، دورة سوّم، شمارة 2، صص 119-131.
ج: پایان‌نامه
20. دانشفر، ساره (1389)؛ مقایسة تحلیلی شخصیّت زن در آثار راضیه تجار و زویا پیرزاد، استاد راهنما: غلامحسین شریفی ولدانی، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
د: منابع مجازی
21. عالم نوح، لقاء مع هیفاء بیطار: 06/14/2015 https://fa.wikipedia.org