Document Type : Research Paper
Abstract
رمز و قناع، حضور گستردهای در شعر بیاتی دارد. بخش گستردهای از این رموز، رموز صوفیانه است؛ بـه طــوری کـه میتوان گفت: بیاتی در این زمینه از رموز شعری عارفان بزرگی چون فرید الدین عطار نیشابوری و بسیاری دیگر کمک گرفته است. از اشعار این شاعر میتوان به این نتیجه رسید که او از ادیبان ایرانی، به خصوص، عارف ادیب، عطار، تأثیر پذیرفته است که به نظر میرسد شرایط معیشتی مشابهی که هر دو شاعر از آن رنج بردهاند، یکی از دلایل این تأثیرپذیری باشد؛ زیرا هر دو شاعر در اوضاع سیاسی و اجتماعی دردناکی زندگی کردهاند. اگر در اشعار بیاتی به خوبی نظر کنیم در مییابیم که وی به آثار عطار توجه داشته و بسیاری از افکار صوفیانه او را در اشعار خود بهکار گرفته است. اما این تأثیرپذیری از عطار مانع از گرایش او به سمت تجدّد نشده است؛ زیرا او در واقع بین گرایش صوفیانه خود و گرایش صوفیانه عطار پیوندی شاعرانه ایجاد نموده است.
این مقاله بر آن است تا ضمن مقایسهای میان اشعار بیاتی و عطار بر اساس شیوه تحلیل- توصیفی و در قالب مکتب فرانسه، بر این امر تأکید ورزد که بیاتی از چشمه گوارای عرفان عطار سیراب شده است. نتیجه،گویای آن است که بیاتی از بسیاری افکار صوفیانه عطار الهام گرفته و به همین دلیل مضامین مشترک بسیاری میتوان در شعر دو شاعر یافت؛ اما وجه تمایز دو شاعر، در شیوه بهکارگیری مضمونهای عارفانه در شعر نمود یافته است.
Keywords
الف: الکتب
- ابوأحمد، حامد (1991)؛ عبد الوهاب البیاتی فی إسبانیا، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسة و النشر.
- أشرف زاده، رضا (1373)؛ تجلّی رمز و روایت در شعر عطار نیشابوری، تهران: أساطیر.
- البیاتی، عبد الوهاب (1995)؛ الأعمال الشعریة، بیروت: دار الفارس.
- ___________ (1998)؛ البحر بعید أسمعه یتنهد، بیروت: دار الفارس.
- ___________ (1993)؛ تجربتی الشعریة، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الفارس.
- ___________ (1995)؛ کتاب المرآثی، بیروت: دار الفارس.
- توفیق بیضون، حیدر (1993)؛ عبدالوهاب البیاتی أسطورة التیه بین المخاض والولادة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- پور نامداریان، تقی (1375)؛ دیدار با سیمرغ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- دهخدا، علی اکبر (1388)؛ أمثال و حکم، تهران: امیر کبیر.
- صفا، ذبیح الله (1379)؛ تاریخ ادبیات ایران، تهران: فردوس.
- عبد عودة حمیدی الخاقانی، حسن (2006)؛ بإشراف علی کاظم أسد، الترمیزفیشعرعبدالوهابالبیاتی، کلیة الآداب فی جامعة الکوفة.
- عطار، فرید الدین (1388الف)؛ الهی نامه، چاپ چهارم، تهران: سخن.
- __________ (1386)؛ دیوان غزلیات، چاپ هشتم، تهران: نگاه.
- __________ (1388 ب)؛ مصیبت نامه، تهران: سخن.
- __________ (1388ج)؛ منطق الطیر، چاپ چهارم، تهران: طلایه.
- فضل، صلاح (1999)؛ شفرات النص دراسة سیمیولوجیة فی شعریة القص والقصید، بیروت: دار الآداب.
- فوزی، ناهده (1383)؛ عبد الوهاب البیاتی حیاته وشعره دراسة نقدیة، تهران: ثارا...
- محمد، جلال الدین (1380)؛ مثنوی معنوی، چاپ هشتم، تهران: نشر علم.
- نفیسی، سعید (1344)؛ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران: فروغی.
ب: المجلات
- بیدج، موسی (1378)؛ «به یاد عبد الوهاب البیاتی مشعلهای نور جان میسپارند»، مجلة الشعر، العدد 26، صص 112- 115.
- حلبی، أحمد طعمة، «التناص الصوفی فی شعر البیاتی»، مجلة الموقف الأدبی ، العدد 393.
- رماک، هنری (1391)؛ «تعریف وعملکرد ادبیات تطبیقی»، بترجمة فرزانه علوی زاده، ویژه نامه ادبیات تطبیقی فرهنگستان، شماره 6، صص 54- 73.
- صدقی وعبدالله زاده، حامد وفؤاد (2009)؛ «القناع و الدلالات الرمزیة لـ عائشة عند عبدالوهاب البیاتی»، مجلة العلوم الأنسانیة الدولیة، العدد 16، صص 45- 55.
)