تأثیر فریدالدین عطار نیشابوری بر اشعار عبد الوهاب بیاتی

Document Type : Research Paper

Abstract

رمز و قناع، حضور گسترده­ای در شعر بیاتی دارد. بخش گسترده­ای از این رموز، رموز صوفیانه است؛ بـه طــوری کـه می­توان گفت: بیاتی در این زمینه از رموز شعری عارفان بزرگی چون فرید الدین عطار نیشابوری و بسیاری دیگر کمک گرفته است. از اشعار این شاعر می­توان به این نتیجه رسید که او از ادیبان ایرانی، به ­خصوص، عارف ادیب، عطار، تأثیر پذیرفته است که به نظر می­رسد شرایط معیشتی مشابهی که هر دو شاعر از آن رنج برده­اند، یکی از دلایل این تأثیرپذیری باشد؛ زیرا هر دو شاعر در اوضاع سیاسی و اجتماعی دردناکی زندگی کرده­اند. اگر در اشعار بیاتی به خوبی نظر کنیم در می­یابیم که وی به آثار عطار توجه داشته و بسیاری از افکار صوفیانه او را در اشعار خود به­کار گرفته است. اما این تأثیرپذیری از عطار مانع از گرایش او به سمت تجدّد نشده است؛ زیرا او در واقع بین گرایش صوفیانه خود و گرایش صوفیانه عطار پیوندی شاعرانه ایجاد نموده است.
این مقاله بر آن است تا ضمن مقایسه­ای میان اشعار بیاتی و عطار بر اساس شیوه تحلیل- توصیفی و در قالب مکتب فرانسه، بر این امر تأکید ورزد که بیاتی از چشمه گوارای عرفان عطار سیراب شده است. نتیجه،گویای آن است که بیاتی از بسیاری افکار صوفیانه عطار الهام گرفته و به همین دلیل مضامین مشترک بسیاری می­توان در شعر دو شاعر یافت؛ اما وجه تمایز دو شاعر، در شیوه به­کارگیری مضمون­های عارفانه در شعر نمود یافته است.
 

Keywords


  1. الف: الکتب

    1. ابوأحمد، حامد (1991)؛ عبد الوهاب البیاتی فی إسبانیا، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسة و النشر.
    2. أشرف زاده، رضا (1373)؛ تجلّی رمز و روایت در شعر عطار نیشابوری، تهران: أساطیر.
    3. البیاتی، عبد الوهاب (1995)؛ الأعمال الشعریة، بیروت: دار الفارس.
    4. ___________ (1998)؛ البحر بعید أسمعه یتنهد، بیروت: دار الفارس.
    5. ___________ (1993)؛ تجربتی الشعریة، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الفارس.
    6. ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­___________ (1995)؛ کتاب المرآثی، بیروت: دار الفارس.
    7. توفیق بیضون، حیدر (1993)؛ عبدالوهاب البیاتی أسطورة التیه بین المخاض والولادة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    8. پور نامداریان، تقی (1375)؛ دیدار با سیمرغ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    9. دهخدا، علی اکبر (1388)؛ أمثال و حکم، تهران: امیر کبیر.
    10. صفا، ذبیح الله (1379)؛ تاریخ ادبیات ایران، تهران: فردوس.
    11. عبد عودة حمیدی الخاقانی، حسن (2006)؛ بإشراف علی کاظم أسد، الترمیزفیشعرعبدالوهابالبیاتی، کلیة الآداب فی جامعة الکوفة.
    12. عطار، فرید الدین (1388الف)؛ الهی نامه، چاپ چهارم، تهران: سخن.
    13. __________­­­­­­­­­­­­­­ (1386)؛ دیوان غزلیات، چاپ هشتم، تهران: نگاه.
    14. __________ (1388 ب)؛ مصیبت نامه، تهران: سخن.
    15. __________ (1388ج)؛ منطق الطیر، چاپ چهارم، تهران: طلایه.
    16. فضل، صلاح (1999)؛ شفرات النص دراسة سیمیولوجیة فی شعریة القص والقصید، بیروت: دار الآداب.
    17. فوزی، ناهده (1383)؛ عبد الوهاب البیاتی حیاته وشعره دراسة نقدیة، تهران: ثارا...
    18. محمد، جلال الدین (1380)؛ مثنوی معنوی، چاپ هشتم، تهران: نشر علم.
    19. نفیسی، سعید (1344)؛ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران: فروغی.

    ب: المجلات

    1. بیدج، موسی (1378)؛ «به یاد عبد الوهاب البیاتی مشعل­های نور جان می­سپارند»، مجلة الشعر، العدد 26، صص 112- 115.
    2. حلبی، أحمد طعمة، «التناص الصوفی فی شعر البیاتی»، مجلة الموقف الأدبی ، العدد 393.
    3. رماک، هنری (1391)؛ «تعریف وعملکرد ادبیات تطبیقی»، بترجمة فرزانه علوی زاده، ویژه نامه ادبیات تطبیقی فرهنگستان، شماره 6، صص 54- 73.
    4. صدقی وعبدالله زاده، حامد وفؤاد (2009)؛ «القناع و الدلالات الرمزیة لـ عائشة عند عبدالوهاب البیاتی»، مجلة العلوم الأنسانیة الدولیة، العدد 16، صص 45- 55.