تجلّی آیرونی تصویری در اشعار معروف الرصافی و مهدی أخوان ثالث

Document Type : Research Paper

Abstract

 
این مقاله به بررسی موضوع بینامتنیت در اشعار مهدی أخوان ثالث شاعر ایرانی و احمد مطر شاعرعراقی در دوره معاصر می­پردازد. این دو شاعر از حیث اوضاع اجتماعی و تاثیر آن در زندگی آنها، شبیه هم بوده و به وضوح می­توان این تأثیر را در آثار هنری و شعری آنها ملاحظه کرد.
      این پژوهش به شناخت بینامتنیت و رابطه آن با ساختار زبان شعری از دیدگاههای احمد مطر و مهدی اخوان ثالث می پردازد. چنانچه این دو شاعر با به کارگیری تمام توان هنری خود توانسته­اند بینامتنیت را در شعر خود به تصویر بکشند؛ لذا می ­توان گفت: شعر آنها در پی خلق جهان دیگری است و این دو شاعر بدون توجه به دیگر عناصر زبانی، از بینامتنیت قرآنی تأثیر پذیرفته و توانسته اند با به کارگیری آن در عرصه شعر به نوآوری بپردازد.
       هدف از این مقاله، بررسی اشعار احمد مطر و مهدی اخوان ثالث در حوزه بینامتنیت قرآنی از منظر نقد ادبی و ادبیات تطبیقی می باشد. چرا که بینامتنیت قرآنی یکی از اجزاء اساسی شعر و نقد معاصر اسلامی و عربی بوده و بخش مهمی در میزان تجربه شاعران و تاثیر آن در جوانب مختلف زندگی آنها به شمار می رود. در حقیقت این نوع شعر به روح انسان و واقعیتهای آن می پردازد واقعیتی که شاعران آن را از محیط پیرامون خود به ارث می برند؛ لذا متن قرآن، منبع ارزشمندی برای بینامتنیت والهام شعراء از مضمون و دیدگاههای آن می باشد چنانچه گفتمان دینی و به خصوص قداست و اعجاز قرآنی، محبوبیتی و تعالی خاصی به شعر شاعران معاصر بخشیده است.
       از این رهگذر، این نوشتار در پی تحلیل آثار ساختارهای بینامتنیت قرآنی، تعابیر شاعرانه و خلق زیبایی شناسی زبانی و معنایی آن در آثار احمد مطر و مهدی اخوان ثالث می باشد.

Keywords


 

ا

  1. الف: الکتب

    1. أحمد غنیم، کمال (1998)؛ عناصر الإبداع الفنّیّ فی شعر أحمد مطر، الطبعة الأولی، القاهرة: مکتبة مدبولی.
    2. أخوان ثالث، مهدی (1370)؛ شعر زمان ما 2، چاپ اول، تهران: نگاه.
    3. أخوان ثالث، مهدی (1370)؛ ارغنون، چاپ نهم، تهران: مروارید.
    4. بروینی، خلیل (1391)؛ الأدب المقارن: دراسات نظریة و تطبیقیة، الطبعة الأولی، طهران: منشورات سمت.
    5. الجرجانی، عبدالقاهر (2007)؛ أسرار البلاغة، اعتناء میسر العقاد ومصطفى شیخ مصطفى، الطبعة الأولی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
    6. دی.سی میویک (1993)؛ موسوعة المصطلح النقدی، ترجمة: عبد الواحد لؤلؤة، المجلد الرابع، الطبعة الأولی، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.
    7. دی.سی میویک (لات)؛ المفارقة و صفاتها، ترجمة د. عبدالواحد لؤلؤة، بغداد: دار المأمون.
    8. الذبیانی، مساعد بن سعد بن ضحیان (1431)؛ السخریة فی الشعر عبدالله البردّونی، المملکة العربیة السعودیة: جامعة أم القری، بحث تکمیلی لنیل درجة الماجستیر فی الأدب.
    9. الرصافی، معروف (2006)؛ الأعمال الشعریة الکاملة لمعروف الرصافی، الطبعة الأولی، بیروت: دارالعودة.
    10. سعدی، ملح الدین ابن عبدالله (1382)؛ گلستان، تنقیح: محمّد علی فروغی، چاپ هفدهم، تهران: ققنوس.
    11. السعید جمال الدین، محمد (1989)؛ الأدب المقارن دراسات تطبیقیة فی الأدبین العربی و الفارسی، الطبعة الأولی، القاهرة: دار ثابت.

    12. شافعی، خسرو (1380)؛ زندگی و شعر صد شاعر از کودکی تا امروز، چاپ اول، تهران: کتاب خورشید.

    1. شبانة، ناصر (2002)؛ المفارقة فی الشعر العربی الحدیث، أمل نقل وسعدی یوسف ومحمود درویش نموذجا، الطبعة الأولی، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
    2. شوقی، سعید (2006)؛ بناء المفارقة فی المسرحیة الشعریة، الطبعة الأولی، إیتراک، القاهرة: للنشر والتوزیع.
    3. عبدالرحمن، نصرت (1979)؛ فی النقد الحدیث، الطبعة الأولی، الأردن: مکتبة الأقصی.
    4. عشری زاید، علی (2008)؛ عن بناء القصیدة العربیّة الحدیثة، الطبعة الأولی، القاهرة: مکتبة الآداب.
    5. فخری الأغا، رقیة و زقوت، محّد شحادة، (2009)؛ تحلیل کتاب اللغة العربیة للصف الحادی عشر من منظور مأثوراتی، غزة: الجامعة الإسلامیة، شهادة لنیل درجة الماجستیر.
    6. فضل، صلاح (1987)؛ نظریة البنائیة فی النقد الأدبی، الطبعة الأولی، بغداد: دار الشؤون الثقافیة العامّة.
    7. الفیومی المقری، العلامة أحمد بن محمّد بن علی (2000)؛ المصباح المنیر، القاهرة: دار الحدیث.
    8. لنگرودی، شمس (1377)؛ تاریخ تحلیلی شعر نو، ج 2، تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    9. نیکلای، گوگول (1385)؛ تاراس بولبا، ترجمة: منوچهر عطایی، تهران: دادجو.

         ب: المجلات

    22. شحادة علی، عاصم (2011)؛ «المفارقة اللغویة فی معهود الخطاب العربی؛دراسة فی بنیة الدلالة»، مجلة الجامعة الإسلامیة العالمیة بمالیزیا، العدد10، صص 1-21.

    1. عباس، أرشد یوسف (2011)؛ «مفارقة العنوان فی قصص زکریا تامر»، العراق: مجلة جامعة کرکوک للدراسات الإنسانیة، المجلد6، العدد2، صص1-10.
    2. الحسناوی، عامر صلال (2011)؛ المفارقة التصویریة فی شعر مهیار الدیلمیّ، العراق: مجلة ذی قار، المجلد1، العدد4، صص 35-50.
    1. علی، نجاة (2009)؛ «مفهوم المفارقة فی النقد الغربیّ»، مجلة نزوی، عمان: العدد 53. النسخة الإلکترونیة، الموقع: http://www.nizwa.com

    30- MueckeD.C. (1982)؛ »irony and the ironic«, london and new york: Methuen.

    -31 Rasmussen, joel (2005)؛ »between irony and witness«, new york: t&kclark.