علم الجمال التعبیریّة والانطباعیّة فی شعر مهدی اخوان ثالث وبدر شاکر السّیّاب

Document Type : Research Paper

Authors

1 أستاذ مشارک فی قسم اللّغة الفارسیّة وآدابها، کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة جیلان، رشت، إیران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

Abstract

تعدّ الانطباعیّة والتّعبیریّة من أهمّ المدارس الفنّیة فی أواخر القرن التّاسع عشر وبدایات القرن العشرین والّتی استقطبت اهتمام المفکّرین فی حقول الأدب. ومن هذا المنطلق رکزت المزید من الآثار الأدبیّة الهامّة والخالدة على القضایا الإنسانیّة والقفزات الصّناعیة الکبرى والحروب والاستعمار وغیرها من المشاکل والأزمات. وقد طالت تداعیات هذه المشاکل والأزمات الشّرق الأوسط وإیران شأن باقی بلدان العالم الّتی کانت تعج بالاضطرابات. هذا و یمثّل مهدی أخوان ثالث وبدر شاکر السّیّاب الأدیبین الإیرانی والعربی فی الحقل ذاته. وقد ضمّ الشّاعران صوتهما إلى أصوات الفنّانین الآخرین للصدح بوحشة الانسان وانعزاله فی هذا القرن المشحون بالفوضى. واطلقا خیالهما لرسم لوحات فنّیة من الکلمات. فی هذا البحث قمنا بدراسة أشعار للشّاعرین اخوان ثالث وبدر شاکر السّیّاب للکشف عن أوجه التّلاقی بینها وبین الرّسوم الّتی تعتمد على المدارس المذکورة أعلاه. ومن ثمّ رتبنا الأشعار وفقا لمضامینها بناء على مدارس الرّسم الّتی اسلفناها سابقا. ومن أهمّ النّتائج الّتی توصلنا إلیها عبر هذه الورقة البحثیّة أنّه یمکن اعتبار أخوان ثالث وبدر شاکر السّیّاب شاعرین فنّانین ینطبق فنهما على المدرستین المذکورتین فی الرسم. الا أنّه یمکن القول أنّ صور الخیال الّتی رسمها السّیّاب والمعبرة عن آلامه وأحزانه تشبه بصورة عامة الانطباعیّة کما أنّ کلمات أخوان ثالث تجنح إلی التّعبیریّة. والسّبب فی ذلک ربّما یکمن فی اهتمام السّیّاب بالبیئة الّتی تحیطه أو قل انّه ینظر إلى الظّواهر نظرة مادّیّة وحسّیّة. بینما أنّ أخوان ثالث مغرم بالتّاریخ ولذلک تلف صوره الشّعریّة بعض الضّبابیة والغموض.
 

Keywords

Main Subjects


Article Title [العربیة]

The Aesthetics of Expressionism and Impressionism in the Poems of Mehdi Akhavan Sales and Badr Shakir al-Sayyab

Abstract [العربیة]

Impressionism and Expressionism are two important artistic movements in the late 19th century and the early 20th century that could motivate some intellectuals in literature. Significant human issues, great industrial growth, war, exploitation, and thousands of other significant crises were the themes of great and lasting artistic works. Like other crisis-stricken countries of the century, Iran and the Middle East were involved with tensions and reverberations of these crises. Mehdi Akhavan Sales and Badr Shakir al-Sayyab are two representatives of Iranian and Iraqi artists who, keeping in line with other artists, depicted loneliness and isolation of human being in the tumultuous century and they fulfilled the dream of freedom through painting portraits that made up of words and fancy. In this article, considering the aura of the poems, their common grounds with some works of painting in the two artistic movements are discussed. The selected poems are classified according to their themes in terms of the two painting styles. This article seeks out the selection and representation of aestheticism of expressionist and impressionistic images. According to this research, Akhavan Sales and Badr Shakir al-Sayyab are practitioners of both artistic styles, but Sayyab’s images coming from imagination with all the trials and tribulations of his time that are inclined more to Impressionism while those of Akhavan Sales are inclined more to Expressionism. The reason lies in Shakir al-Sayyab’s consideration of his surrounding environment or his concrete attitudes and Akhavan’s inclination for history. Thus, there is a more ambiguous attitude in Akhavan’s poetic images.

Keywords [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Aestheticism
  • Impressionism
  • Expressionism
  • Akhavan Sales
  • Shakir al-Sayyab
اخوان ثالث، مهدی (1360). ازین اوستا. چاپ پنجم، تهران: مروارید.
-------------- (1380). زمستان. چاپ هشتم، تهران: مروارید.
-------------- (1385). آخر شاهنامه. چاپ نوزدهم، تهران: زمستان.
امید. الف. (1332). ونسان وان­گوگ. مجلّة شیوة مطالعات هنر، (2)، 41-47.
امیری، جهانگیر و فاروق نعمتی (1390). دغدغه­های سیاسی در شعر بدر شاکر سیّاب و مهدی اخوان ثالث. نقد و ادبیات تطبیقی، 1 (2)، 71-98.
ایتن، جوهانز (1367). کتاب رنگ. ترجمة محمّدحسین حلیمی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد.
البلاطه، عیسی (2007). بدر شاکر السّیّاب، حیاته وشعره. الطّبعة السّادسة، بیروت: مؤسّسة العربیّة الدّراسات والشّعر.
پاینده، حسین (1389). داستان کوتاه در ایران (داستان­های مدرن). تهران: نیلوفر.
پرنیان، ماندانا (1390). زبان­های هنری روح زمان، بررسی تطبیقی امپرسیونسیم در نقّاشی، ادبیّات و موسیقی. ماهنامة سورة اندیشه، (52-53)، 208-216.
خسروی شکیب، محمّد و مجتبی جوادی­نیا (1391). دیالکتیک شکل و محتوا در شعر زمستان اخوان ثالث. مجلّة بوستان ادب، 4 (2)، 77-98.
دادور، ایلمیرا (1392). هم­پوشانی ناتورالیسم در ادبیّات و امپرسیونیسم در هنر. نامة فرهنگستان، 13 (49)، 44-61.
درستی، احمد (1381). شعر سیاسی در دوره پهلوی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
رجایی، نجمه (1381). اسطوره­های رهایی. چاپ اوّل، مشهد: دانشگاه فردوسی.
رید، هربرت (1371). معنی هنر. ترجمه: نجف دریابندری. چاپ چهارم، تهران: انتشارات کتاب­های جیبی.
ژیمنز، مارک (1387). زیبایی­شناسی چیست؟ ترجمة محمّدرضا ابوالقاسمی. تهران: ماهی.
السّیّاب، بدر شاکر (1971). دیوان. الطّبعة الأولی، بیروت: دار العودة.
----------- (2000). دیوان بدر شاکر السّیّاب. الطّبعة الأولی، بیروت: دار العودة.
شفیعی، فاطمه و حسن بلخاری قهی (1390). تخیّل هنری در حکمت اشراقی سهروردی. متافیزیک، 3 (9)، 19-32.
شفیعی­کدکنی، محمّدرضا (1380). شعر معاصر عرب. چاپ اوّل، تهران: سخن.
قزلسفلی، محمّدتقی (1388). زیبایی­شناسی و سیاست؛ بازتاب سیاست در رویکرد رئالیستی به هنر. پژوهشنامة علوم سیاسی، 5 (17)، 167-197.
کادن، جی. ای. (1386). فرهنگ توصیفی ادبیّات و نقد. ترجمة کاظم فیروزمند. تهران: شادگان.
کمال زکی، احمد (1991). دراسات النّقد الأدبی. الطّبعة الأولی، بیروت: دار الأندلس.
لمبرت، رزمری (1391). تاریخ هنر -سدة بیستم از مجموعة هشت­جلدی تاریخ هنر. ترجمة حسن افشار. تهران: مرکز.
مجدی، وهبه و کامل المهندس (1986).معجم المصطلاحات العربیّة فی اللّغة والأدب. الطّبعة الثّانیة، بیروت: مکتبة لبنان.
محسنی­نیا، ناصر و فائزه رحیمی (1391). بررسی و مقایسة اشعار اجتماعی و انسان­گرایانة مهدی اخوان ثالث و ایلیا ابوماضی. نشریة ادبیّات تطبیقی، 3 (6)، 163-185.
میرزالو، مهری (1379). همه­چیز هنر است و هرچیزی هنر نیست. چکیدة تاریخ هنر مدرن. از امپرسیون تا مهروموم‌های هشتاد. اثر گیلداز بوردایس. مجلّة هنرهای تجسّمی، (8)، 75-89.
میرقادری، سید فضل­الله (1384). اخوان و سیّاب از «باغ من» تا «النّهر و الموت». مجموعه­مقالات دومین همایش پژوهش زبان و ادبیّات فارسی. رخسار اندیشه، 97-114.
ولک، رنه و وارن اوستین (1390). نظریّة ادبیات. ترجمة ضیاء موحّد و پرویز مهاجر. تهران: نیلوفر.
References
Brooks, C. (1965). Modern poetry and the Tradition. Chapel Hill, university of North Carolina press.
Brunel, P. & Y. Chevrel (1989) Précis de littérature compare. Paris, Puf.