لا شکّ أنّ قضیة الشرق و الغرب من الموضوعات الهامّة التی أعار الشعراء الفرس و العرب اهتماماً بالغاً لها. من هؤلاء الشعراء یمکننا الإشارة إلی حافظ إبراهیم المصری وإقبال اللاهوری الباکستانی صاحب دیوان باللغة الفارسیة.
إنّ مکافحة الشاعرین للغرب نالت حظّاً من الذّیوع و الشّهرة فی الأوساط الأدبیّة؛ غیر أنّ هذه الشهرة لم تنحصر علی داخل بلادهما وإنّما جاوزت ثغور وطنهما.
تتوافر لدیهم قواسم مشترکة عن الشرق و الغرب. انطلاقاً من هذه الأهمیة، تحاول هذه الدّراسة أن تبحث عن صورة الشرق و الغرب فی شعر حافظ إبراهیم و إقبال اللاهوری، مستفیدة من المنهج الوصفی- التحلیلی، معتمدة علی المدرسة الأمریکیة التی ترکّز علی الأدب المقارن دون الاهتمام بالتأثیر و التأثّر بین الشاعرین کشرط للمقارنة.
مشایخ فریدنی، محمد حسین( 1373ھ.ش)؛ نوای شاعر فردا یا اسرار خودی و رموز بی خودی فیلسوف شرق علامه شیخ محمد اقبال لاهوری، چاپ دوم، تهران،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
المعرّی، ابو العلاء( بی تا)؛ لزوم ما لا یلزم( اللزومیّات)،ج2،بیروت،دار صادر.
مجلهها
تولائی، محمد( 1380 ھ.ش)؛ مضمون وطن اسلامی در شعر اقبال، مجموعه مقالات همایش علامه اقبال، چاپ اول، اداره کل هماهنگیهای فرهنگی وزارت امور حارجه.
ستوده، غلامرضا( 1365ھ.ش)؛ در شناخت اقبال (مجموعه مقالات کنگره جهانی بزرگداشت علامه اقبال لاهوری)، تهران، دانشگاه تهران.
سیفی، ناصر (1380.ھ ش)؛ مفاهیم غرب، وحدت ، مبارزه در اندیشه اقبال، مجموعه مقالات همایش علامه اقبال، چاپ اول، اداره کل هماهنگیهای فرهنگی وزارت امور حارجه.
شرفشاهی، کامران(بیتا)؛ سیری در آراء و اندیشه اجتماعی علامه اقبال لاهوری. مجله جوان، شماره 352.
)