بررسی تطبیقی مفهوم «تلاش» در «النّجمتان» انسی الحاج و «نشانی» سهراب سپهری (براساس معناسازی تنش در نقد فرمالیستی آمریکایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

در نقد فرمالیستی آمریکایی، شعر دارای وجودی عینی و قائم به ذات است و تنها خود شعر را می‏توان به نحوی عینی ارزیابی کرد: یعنی در این دیدگاه نه احساسات و نگرش‌های مؤلّف یا خواننده مورد بررسی قرار می‌گیرند و نه زمینة تاریخی یا فرهنگی اثر. فرمالیست‏ها اثر ادبی را به عنوان پدیده‏ای مستقل مورد تحلیل قرار می‏دهند تا به ذات و معنای آن دست یابند. به اعتقاد آنان با دریافت تنش‌ها، ابهامات، گزاره‌های آیرونی دار درون متن و شناخت پیوند موجود میان آن‌ها با دیگر اجزاء شعر، می‏توان به آن صبغه‏ای منطقی و وحدتی اندام‏وار بخشید.
جستار حاضر تلاش دارد تا با رویکردی تحلیلی - توصیفی و در پرتو نقد فرمالیستی آمریکایی، به واکاوی دو چکامة «النّجمتان» انسی الحاج و «نشانی» سهراب سپهری بپردازد. نگارندگان در این پژوهش می‏کوشند تا با تمرکز بر تنش‏های موجود میان دو اثر، نشان دهند که تنها با تکیه بر خود متن و تحلیل عناصر تنش‌زای آن است که می‏توان به معنا‏ آفرینی و انسجام معنایی متن پیرامون مفهوم «تلاش» دست یافت. برآیند نهایی این پژوهش، نمایانگر تجلّی ارزش شعری در برخی معانی برجسته‏سازی شدة آن نظیر سکوت و خروش، رکود و دگرگونی و تاریکی و نور در هر دو چکامة «النّجمتان» انسی الحاج و «نشانی» سهراب سپهری است که در تضادّی دائمی و حل ناشدنی قرار دارند و آنچه اهمّیّت دارد نیز همین تباین و تنش معنایی در جایگاه عاملی است که به اجزاء شعر، وحدتی اندام‌وار بخشیده است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة لمفهوم «المحاولة» فی «النّجمتان» لأنسی الحاج و «نشانی» لسهراب سپهری (فی ضوء التعلیق علی التوتر للشکلانیّة الأمریکیّة النقدیّة

چکیده [English]

الملخّص
هناک للشعر وجودٌ عینیٌّ ذاتیّ فی النقد الشکلانیّ الأمریکیّ ویُدرس الشعر فیه عینیّاً بمفرده ولا تعتبر وجهات نظر وعواطف المؤلّف أو المتلقّیّ ولیست المجالات التاریخیة والثقافیة ذات قیمة وفق هذا الاتجاه النقدی. فیتناول الشکلانیون الأثر الأدبی کظاهرة مستقلّة حتی یحصلوا علی ذاته ومعناه. فبإمکاننا أن نعطی الشعر صبغة منطقیّة ووحدة عضویّة فی ضوء إدراک التوترات، التعقیدات والمفارقات الکامنه فی النّص والتعرّف علی الصلة الموجودة بینها وبین سائر أجزاء الشعر وفقاً لمعتقداتهم.
     یتناول هذا البحث دراسة قصیدتی «النّجمتان» لأنسی الحاج و «نشانی» لسهراب سپهری فی ضوءـ منهج تحلیلیّ - وصفی وبناءً علی النقد الشکلانیّ الإمریکیّ؛ فیحاول الباحثان فی هذا المقال بعد الترکیز علی دراسة التوترات الموجودة فی الأثرین أن یشیرا إلی أنّه لیس بإمکاننا خلق المعنا وتناسق النص المعنویّ لمفهوم «المحاولة» إلّا فی ضوء الترکیز علی النص نفسه وتعلیق عناصره المتوترة. تشیر النتائج الحاصلة عن هذه الدراسه إلی تبلور القیمة الشعریة ضمن المعانی الرئیسة لشعری «النّجمتان» لأنسی الحاج و «نشانی» لسهراب سپهری منها الصمت والتحوّل، الخمود والتبدّل، الظلمة والنور وتبدو هذه المعانی لاتزال متناقضة لاتنتهی الی حلّ؛ وبالتالی یهمّنا هذا التوتر المعنوی کعامل سببّ الوحدةَ العضویّة بین أجزاء الشعر.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: المحاولة
  • التوتر
  • المعنی
  • المفارقة
  • نشانی
  • النّجمتان

مراجع

کتابنامه

الف: کتاب­ها
1. ایلگتون، تری (1385)؛ مارکسیسم و نقد ادبی، ترجمة میم. لاهیجی، تهران: انتشارات کار.
2. برسلر، چارلز (1386)؛ درآمدی بر شیوه‌های نقدی ادبی، ترجمة م. عابدینی­فرد، تهران: نیلوفر.
3. پاکباز، رویین (1387)؛ دایرة المعارف هنر، تهران: فروزان.
4. پاینده، حسین (1383)؛ مدرنیسم و پسامدرنیسم، تهران: روزگار.
5. تایسن، لویس (1384)؛ نظریه‌های نقد ادبی معاصر، ترجمة مازیار حسین زاده، تهران: نیلوفر.
6. دیچز، دیوید (1388)؛ شیوه‌های نقد ادبی، ترجمة محمّد تقی صدقیانی، تهران: علمی.
7. زرّین­کوب، عبدالحسین (1388)؛ نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.
8. سپهری، سهراب (1383)؛ هشت کتاب، تهران: طهوری.
9. سپهری، پریدخت (1389)؛ هنوز در سفرم، تهران: پژوهش فروزان.
10. شمیسا، سیروس (1370)؛ نگاهی به سپهری، تهران: مروارید.
11. ----------- (1383)؛ نقد ادبی، تهران: فردوس.
12. شفیعی­کدکنی، محمّد رضا (1391)؛ رستاخیز کلمات، تهران: سخن.
13. گورین، ویلفرد (1370)؛ درآمدی بر نظریه‌های نقد ادبی، ترجمة علیرضا فرح‌بخش، تهران: رهنما.
14. هاردلند، ریچارد (1388)؛ درآمدی تاریخی بر نظریة ادبی از افلاطون تا بارت، گروه ترجمة شیراز، تهران: چشمه.
15. الحاج، انسی (1994)؛ لَن، بیروت: دار الجدید.
16. ------- (1994)؛ ماذا صنعت بالذّهب ماذا فعلت بالوردة، بیروت: دار الجدید.
17. خطابی، محمّد (1991)؛ لسانیّات النّص مدخل إلی انسجام الخطاب، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
18. الغذامی، عبدالله (1985)؛ الخطیئه والتّفکیر من البنیویّه الی التّشریحیّه، بیروت: دار الفکر.
ب: مجلّه­ها
19. حسن لی، کاووس (1387)، «نقد فرمالیستی بر سه غزل از سنایی»، فصلنامة نقد ادبی، شمارة 2، دانشگاه تربیت مدرّس، صص 29-38.
20. علی‌اکبری، رسول (1387)؛ «سهراب در قبله‌گاه فرم»، مجلّة زبان و ادب، شمارة 36، دانشگاه علّامه طباطبایی، صص 76-83.
21. فولادی، علیرضا (1387)؛ «نقد گرانیگاهی، روشی برای نقد فرمالیستی شعر»، فصلنامة نقد ادبی، شمارة 3، دانشگاه تربیت مدرّس، صص 137-164.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار