نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
الملخّص
تُعدُّ القضایا الدّینیّة ونقد سلوک رجال الدّین من أهمّ القضایا الاجتماعیّة الّتی لم یغفل عنها النّاقدون علی مدی القرون والأعصار. ممّا لا شکّ فیه أنَّ للمواقف الّتی یتّخذها رجال الدّین وسلوکهم الدّینی دوراً کبیراً فی رسم معالم الدّین وصورته الحقیقیّة فی السّیاق نفسه یرمی هذا البحث إلی دراسة الأبعاد السّلبیّة لرجال الدّین فی القرن الرّابع الهجری فی ضوء الرّؤی النّقدیّة الّتی أبداها ناصر خسرو وأبوالعلاء المعرّی حیالها، ویحاول لیثبت أنَّ الأوضاع الدّینیّة السّیّئة الّتی نراها فی القرن الرّابع کانت ولیدة التّصرّفات الخاطئة لرجال الدّین والّتی استغلّها حماة الدّین للقضاء علی أعدائهم ولتحقیق مطالبهم الدّنیویّة. لقد انتقد ناصر خسرو وأبوالعلاء المعرّی بعض المسارات الخاطئة لرجال الدّین فی الفترة الّتی عاشاها فخصّ منها بالذکر: النّفاق والرّیاء، الغش والخداع بالمسائل الدّینیّة، الاهتمام المفرط بالظّواهر الدّینیّة وإهمال حقیقتها، ممارسة التّضلیل، فقدان البصیرة فی الرّؤی الدّینیّة، ممارسة الرّشوة، استخدام الدّین للتّوصّل إلی الغایات الدّنیویّة، التّزویر فی التّصوّف وغیرها ممّا تعکسه الأشعار والآثار المتعلّقة بتلک الحقبة. المنصب الدّینی الّذی احتلّه ناصر خسرو کنقیب الفرقة الشّیعیة الأسماعیلیّة فی خراسان دفعَه إلی إبداء حسّاسیّة أکثر وأشدّ فی انتقاداته لرجال الدّین مقارنة بالمعرّی؛ أضف إلی ذلک أنَّ آراءه النّقدیّة کانت أشدّ صراحة وجرأة من المعرّی وفی المقابل کان أسلوب النّقد لدی المعرّی أسلوباً هادئاً غیر مباشر.
کلیدواژه‌ها [English]
کتابنامه
الف. کتابها
1. جمالالدّین، محمّد السّعید (1389)؛ ادبیّات تطبیقی، پژوهشی تطبیقی در ادبیّات عربی و فارسی، ترجمه: سعید حسامپور و حسین کیانی، شیراز: دانشگاه شیراز.
2. حموی، یاقوت (1992)؛ معجم الأدباء بإرشاد الأدیب إلی معرفة الأدیب، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
3. زرّینکوب، عبدالحسین (1378)؛ با کاروان حلّه، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات علمی.
4. صفا، ذبیحالله (1371)؛ تاریخ ادبیّات در ایران، جلد دوّم، چاپ یازدهم، تهران: فردوس.
5. فرّوخ، عمر (1381)؛ عقاید فلسفی ابوالعلاءء، ترجمه: حسین خدیوجم، چاپ سوّم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
6. فخری العبهری، میسوری محمود (2005)؛ النّقد الإجتماعی فی لزومیّات أبی العلاء معرّی، رسالة الأدب العربی، جامعة نجاح الوطنیة فلسطین.
7. المعرّی، ابوالعلاء (1999 م.)؛ دیوان اللزومیات، شرح: غرید الشیخ، بیروت: نشر مؤسسة علمی مطبوعات.
8. ناصر خسرو (1388)؛ دیوان اشعار، تصحیح: مجتبی مینوی و مهدی محقق، چاپ هشتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
9. -------- (1355)؛ دیوان اشعار، تصحیح نصرالله تقوی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
10. الیازجی، کمال (1997)؛ ابوالعلاء ولزومیاته، الطبعة الثّانیة، بیروت: دار الجمیل.
ب. مجلّهها
11. اردستانی رستمی، حمیدرضا (1388)؛ «نابینایی در معرّه، شوریدگانی در ایران»، فصلنامة ادبیّات تطبیقی، سال 3، شمارة 12، صص 11-32.
12. امینی لاری، لیلا و سیّد فضل الله میرقادری (1388)؛ «بررسی تطبیقی افکار و عقاید ابوالعلاء و خیام»، نشریة بوستان ادب، پیاپی 1، صص 15-33.
13. پشتدار، علیمحمّد (1389)؛ «چشمانداز آزادگی و ادب اعتراض در شعر فارسی»، فصلنامة علوم ادبی، دانشکدة ادبیّات دانشگاه قم، سال 3، شمارة 5، صص 157-180.
14. چناری، عبدالامیر (1387)؛ «نقد و بررسی اندیشهها و تعابیر مشترک در آثار ابوالعلاء معرّی و سعدی»، پژوهشنامة علوم انسانی، شمارة 57، صص 47-68.
15. خاقانی، محمد و دیگران، (1389)؛ «جبر و اختیار در جهان بینی حافظ و معرّی»، پژوهشنامه زبان و ادبیّات فارسی، سال 4، شمارة 2، صص 1-22.
16. خورسندی، محمود و رسول دهقان ضاد شهرضا (1385)؛ «تشاؤم در شعر ابوالعلاء معرّی»، مجلّة دانشکدة ادبیّات دانشگاه تهران، سال 2، شمارة 4، صص 99-118.
17. سلمانی، مهدی (1388)؛ «سفر روحانی سنایی و ابوالعلاء»، پژوهشنامه زبان و ادبیّات فارسی، سال اوّل، شمارة 4، صص 69- 86.
18. سیّدی، سیّد حسین و فرامرز آدینهکلات (1389)؛ «بررسی تطبیقی مفهوم مرگ در اندیشة ابوالعلاء معرّی و حکیم عمر خیام»، نشریه ادبیّات تطبیقی، سال اوّل، شماره دوم، صص 117-137.
19. محقّق، مهدی (1355)؛ «چهرة دینی و مذهبی ناصر خسرو در دیوان»، یادنامة ناصر خسرو، مشهد انتشارات دانشگاه فردوسی، صص 493-519.
20. مسبوق، مهدی و دیگران (1391)؛ «از عقل ناصر خسرو تا عقل ابوالعلاء؛ پژوهشی تطبیقی در حوزة موضوعات و مضامین» نشریه ادبیّات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورة 3، شماره 6، صص 240-271
21. میرقادری، سیّد فضلالله و منصوره غلامی (1388)؛ «بررسی تطبیقی سیمای دنیا در شعر ناصر خسرو و ابوالعلاء»، نشریه ادبیّات تطبیقی، سال اوّل، شمارة اوّل صص 207- 237.
)