جامعه‌شناسی تطبیقی زبان شعری در مرثیه‌های ابن رومی و سعاد صباح با توجّه به متغیّر جنسیّت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

سرودن اشعار حزن‌انگیز در سوگ فرزندان یکی از رایج­ترین موضوعات رثاء به شمار می­رود. به دلیل پیوند عمیق نوع ادبی رثا با عواطف و احساسات شاعر، این نوع ادبی بیش از سایر گونه­های ادبی، زمینۀ انعکاس ذهنیّات و افکار شاعر را فراهم می­آورد و به همین دلیل ظرفیّت تحلیل و بررسی از نظر بازتاب جنسیّت را دارد.
در پژوهش حاضر با روش توصیفی– تحلیلی و با استفاده از آرای محقّقان جامعه­شناسی زبان، کوشش می‌شود، اشعار «ابن رومی» و «سعاد‌ صباح»، دو تن از پیشتازان شعر رثای عربی را در سه سطح واژگانی، نحوی و بلاغی مقایسه کند، تا از این طریق، پیوند زبان و جنسیّت را در اشعار این دو شاعر به مقایسه، نقد و تحلیل گذارد. مهم‌ترین نتیجة حاصل از کاربست این نظریه در تحلیل مرثیه‌های ابن­رومی و سعاد صباح، نشان می‌دهد که رابطة تنگاتنگی بین عاطفه رثاء و جنسیّت شاعر وجود دارد و عاطفة حزن سعاد ‌صباح قوی‌تر بوده و آن به دلیل ویژگی احساسی و درونی زنان در این زمینه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة لسیکولوجیّة اللّغة الشّعریّة فی ضوء عنصر الجنس (مراثی ابن رومی وسعاد صباح نموذجاً

چکیده [English]

الملخّص
من الواضح أنّ فنّ الرثاء نشأ من المصائب الّتی حلّت بالشّاعر فأثارت لدیه مشاعر الحزن ودفعته إلی نظم أشعار حزینة أثّرت فی نفوس السّامعین أیّما تأثیر. بطبیعة الحال یُعَدُّ رثاء الأولاد هو من أکثر المضامین الّتی یتناولها الرّاثون فی مراثیهم رواجاً واتّساعاً.
الصّلة الوثیقة الّتی تربط فنّ الرّثاء بمشاعر الحزن لدی الشّاعر تجعل الرّثاء فی قمّة الفنون الشّعریّة الّتی تعکس ما یجول فی خاطر الرّاثی من الأحزان والهموم. من هذا المنطلق یکون فنّ الرّثاء أکثر إستعداداً وأوفر طاقة لبلورة النّوعیّة الجنسیّة للرّاثی أو الرّاثیة.
وأمّا هذه المقالة فإنَّها تسعی وبالإعتماد علی الدّراسات الموجودة فی مجال سیکولوجیّة اللّغة الشّعریّة إلی مقارنة بین رائدی فنّ الرّثاء الشّاعر ابن رومی والشّاعرة سعاد صباح وذلک فی إطار الألفاظ والنّحو والبلاغة والهدف الّذی ترمی إلیه المقالة هو إثبات وجود العلاقة بین اللّغة الشّعریّة وجنسیّة الشّاعر فی ضوء المراثی الّتی نظمها الشّاعران المذکوران سابقاً. ومن أهمّ النّتائج الّتی یمکن التّوصّل إلیها هی أنّه ثمة علاقة وطیدة بین عاطفة الشّاعر وجنسیّته فی الرّثاء. ثمّ أنّ عاطفة الحزن الّتی أبدته الشّاعرة سعاد صباح هی أقوی وأبرز من مثیلها ابن رومی والسّبب فی ذلک یعود إلی خصیصة الأنثویّة للشّاعرة سعاد الّتی ترکت بصماتها علی رثاءها طبعاً.

کلیدواژه‌ها [English]

  • سیکلوجیّة اللّغة
  • الجنس.مرثیّة
  • ابن رومی
  • سعاد صباح

مراجع

کتابنامه
1. ابن الرومی (1998)؛  دیوان، شرح فاروق أسلیم، المجلد الاوّل، الطبعة الأولى، بیروت، دار الجبل.
2. ابوملحم، علی (1970)؛  فی الأدب و فنونه، بیروت – لبنان، المطبعة العصریة للطباعة و النشر.
3. الأمین، فضل (1994)؛ سعاد الصباح «شاعرة الإنتماء الحمیم»، الطبعة الأولى، بیروت- لبنان، شرکة النور للصحافة و الطباعة و النشر.
4. الأرناؤوط، عبداللطیف (بی­تا)؛ سعاد الصباح «رحلة فی أعمالها غیر الکاملة»، بیروت-لبنان، شرکة النّور.
5. انیس، ابراهیم، منتصر، عبدالحکیم، الصوالحی، عطیه و احمد، محمّد خلف (1386)؛ فرهنگ المعجم الوسیط «عربی - فارسی» مترجم؛ ترجمه محمّد بندر ریگی، چاپ دوم، قم، چاپ نگین.
6. ایران دوست، رضا (1369)؛ «مقایسه مراثی خاقانی و هوگو در سوگ فرزندانشان»، نشریه دانشکده ادبیّات و علوم انسانی تبریز، شمارۀ 135 و 136، صص 1-29.
7. باطنی، محمّدرضا (1363)؛ چهار گفتار دربارۀ زبان، تهران، انتشارات آگاه.
8. خلف، فاضل (1992)؛ سعاد‌الصباح الشعر و الشاعرة، کویت، منشورات شرکة النور.
9. درویش، العربی حسن (1989)؛ الشعراء المحدثون فی العصر العباسی، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
10. الراغب، نبیل (1993)؛ عزف علی أوتار مشدودة دراسة فی شعر سعاد الصباح، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
11. شریفی­مقدّم، آزاده و آناهیتا بردبار (1389)؛ «تمایزگونگی جنسیّت در اشعار پروین اعتصامی (پژوهشی زبان­شناختی)»، دو فصلنامۀ علمی – پژوهشی علوم انسانی زبان­پژوهشی دانشگاه الزهرا (س)، سال دوم، شمارۀ سوّم، صص 125-151.
12. شفیعی کدکنی، محمّد رضا (1380)؛ صور خیال در شعر فارسی، چاپ دوازدهم، تهران؛ آگاه.
13. الصباح، سعاد (1990)؛ دیوان الیک یا ولدی، الطّبعة الرابعة، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
14. ضیف، شوقی (1119)؛ الرثاء، ط4، القاهرة، دار المعارف.
15. ------- (1384)؛ هنر و سبک شعر عربی، ترجمه؛‌ مرضیه آباد، مشهد، انتشارات دانشگاه مشهد.
16. الفاخوری، حنا (1377)؛ تاریخ ادبیات عربی، چاپ اوّل، تهران، نشر توس.
17. فتوح، شعیب محیی الدین سلیمان (2004)؛ الأدب فی العصر العباسی خصائص الأسلوب فی شعر ابن‌الرومی، الإمارة، دار الوفاء.
18. الفراهیدی، عبدالرحمن بن احمد (1985)؛ کتاب العین، ج8، تحقیق؛ الدکتور مهدی المخزومی و الدکتور ابراهیم السامرائی، بغداد، دار الحریة للطباعة.
19. محمّدی اصل، عباس (1388)؛ جنسیّت و زبـان­شنـاسی اجتمـاعی، چـاپ اوّل، تهران، نشر گل­آذین.
20. مدرسی، یحیی (1368)؛ درآمدی برجامعه­شناسی زبان، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
21. الملائکه، نازک (1983)؛ قضایا الشّعر المعاص، بیروت، دار العلم للملایین.
22. المهنا، عبدالله احمد (1985)؛ نازک الملائکه، دراسات فی الشعر و الشاعر، الطّبعة الأولی، نخبة من أساتذ الجامعات، اعداد و تقدیم و اشتراک دکتور المهنا، الکویت، شرکة الربیعان للنشر و التوزیع.
23. Brend, R (1975); Male, Female: Intonation Pattern in American English; in Thorne and Hanley; Language Study; Amesterdam: Bjamin.
24. Keith, G and J. SHuttleworth (1971). Living Language: Original Writing:Hodder and Stoughton.
25. Kramer (1974); "Wishy Wash: Mommy Talk"; Psychology today; 8(1), pp 82- 85.
26. Labove, j.w (1972); sociolinguistics; Philadelphia: university of pensilvania press.
27. Lakoff, R. T. (1975); Language and Women’s Place; New York: Harper Colophon Books.
28. Sacks. H, E. Scheglof and G. Gefferson (1974); A Simplest Systematics for the Organization of Turn taking the Conversation; Language; 50. pp 697- 735.
29. Trudgill, P. (1972); "Sex, covert prestige and linguistic change in the rban British English of Norwich"; Language in Society 1, 179–195.
30. Wardhaugh, Ronald (2006); an Introduction to Sociolinguistics (5th Ed.), Oxford: Blackwell Publishing.
31. Zimmerman, D, H & C. West (1975); Sex Roles: Interruptions and Silence in Conversation; in Thorne and Henley.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار