تحلیل تطبیقی سیمای شرق و غرب در شعر حافظ ابراهیم واقبال لاهوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

یکی از موضوع­های مهمّی که در کانون توجه شاعران معاصر فارسی و عربی قرار داشته است، مسأله شرق و غرب است تا جایی که این دو اصطلاح در شعرهای بسیاری از آنها، بسآمد بالایی دارد. از جمله این شاعران، می توان به حافظ ابراهیم شاعر مصری و اقبال لاهوری پاکستانی که صاحب دیوانی به زبان فارسی است، اشاره نمود. دو شاعر یاد شده، نه تنها در کشور خود، بلکه در دیگر کشورها، به مبارزه با استعمار نامور هستند. در شعر ایشان مانندگی­ها و همسان اندیشی­ها و درونمایه­های یکسانی در مورد شرق و غرب دیده می شود. از این رو، این نوشتار می کوشد تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و تکیه بر دیدگاه مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی که شرط مقایسه بین دو شاعر را صرفا وجود زمینه های تأثیر وتأثّر نمی داند، به بررسی سیمای شرق و غرب در شعر دو شاعر یاد شده بپردازد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة لصورة الشرق و الغرب فی شعر حافظ إبراهیم وإقبال اللّاهورى

چکیده [English]

لا شکّ أنّ قضیة الشرق و الغرب من الموضوعات الهامّة التی أعار الشعراء الفرس و العرب اهتماماً بالغاً لها. من هؤلاء الشعراء یمکننا الإشارة إلی حافظ إبراهیم المصری وإقبال اللاهوری الباکستانی صاحب دیوان باللغة الفارسیة.
إنّ مکافحة الشاعرین للغرب نالت حظّاً من الذّیوع و الشّهرة فی الأوساط الأدبیّة؛ غیر أنّ هذه الشهرة لم تنحصر علی داخل بلادهما وإنّما جاوزت ثغور وطنهما.
 تتوافر لدیهم قواسم مشترکة عن الشرق و الغرب. انطلاقاً من هذه الأهمیة، تحاول هذه الدّراسة أن تبحث عن صورة الشرق و الغرب فی شعر حافظ إبراهیم و إقبال اللاهوری، مستفیدة من المنهج الوصفی- التحلیلی، معتمدة علی المدرسة الأمریکیة التی ترکّز علی الأدب المقارن دون الاهتمام بالتأثیر و التأثّر بین الشاعرین کشرط للمقارنة.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیة: إقبال
  • حافظ
  • الشرق
  • الغرب
  • الأدب المقارن

مراجع

  1. الف. کتاب­ها

    1. آل احمد، جلال( 1376. ھ.ش)؛ غربزدگی، چاپ چهارم، تهران، توس.
    2. إبراهیم،حافظ ( 1409ھ.ق)؛ دیوان حافظ إبراهیم، الطّبعة الأولی، بیروت، دار صادر.
    3. اقبال لاهوری، محمد( 1359ھ.ش)؛ کلیات اشعار فارسی علامه اقبال لاهوری با حواشی و تعلیقات از م. درویش، تهران، جاویدان.
    4. بقایی( ماکان) محمد(1370ھ.ش)؛ می باقی(شرح و بررسی تطبیقی غزلهای علامه اقبال)، تهران، حکمت.
    5. سعیدی، سیّد غلامرضا( 1370ھ.ش)؛ اقبال شناسی(هنر واندیشه محمد اقبال)،تهران، بعثت.
    6. سند الجندی، عبد الحمید( بی تا)؛ حافظ إبراهیم شاعر النیل، الطبعة الثانیة، مصر، دار المعارف.
    7. شراره، عبد اللطیف( بی تا )؛ حافظ دراسة تحلیلیة، بیروت،دار صادر.
    8. شریعتی، علی( 1374 ھ.ش)؛ ما و اقبال، چ5، تهران، الهام.
    9. ضیف، شوقی( بی تا)؛ الأدب العربی المعاصر فی مصر، الطبعة الثانیة، مصر،دار المعارف.
    10. عویضة، محمد محمد( 1993م)؛ حافظ إبراهیم شاعر النیل، بیروت، دار الکتب العلمیة.
    11. الفاخوری، حنّا(1986م)؛ الجامع فی تاریخ الأدب العربی( الأدب الحدیث)، ط1،بیروت،دار الجیل.
    12. مبارک، زکی ( 1991م)؛ حافظ إبراهیم، إعداد وتقدیم: کریمة زکی مبارک، بیروت،دار الجیل.
    13. مشایخ فریدنی، محمد حسین( 1373ھ.ش)؛ نوای شاعر فردا یا اسرار خودی و رموز بی خودی فیلسوف شرق علامه شیخ محمد اقبال لاهوری، چاپ دوم، تهران،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    14. المعرّی، ابو العلاء( بی تا)؛ لزوم ما لا یلزم( اللزومیّات)،ج2،بیروت،دار صادر.

    مجله­ها

    1. تولائی، محمد( 1380 ھ.ش)؛ مضمون وطن اسلامی در شعر اقبال، مجموعه مقالات همایش علامه اقبال، چاپ اول، اداره کل هماهنگیهای فرهنگی وزارت امور حارجه.
    2. ساکت ، محمد حسین(1385ھ.ش)؛ ماهتاب شام شرق( گزاره واندیشه شناسی اقبال)، تهران، میراث مکتوب.
    3. ستوده، غلامرضا( 1365ھ.ش)؛ در شناخت اقبال (مجموعه مقالات کنگره جهانی بزرگداشت علامه اقبال لاهوری)، تهران، دانشگاه تهران.
    4. سیفی، ناصر (1380.ھ ش)؛ مفاهیم غرب، وحدت ، مبارزه در اندیشه اقبال، مجموعه مقالات همایش علامه اقبال، چاپ اول، اداره کل هماهنگیهای فرهنگی وزارت امور حارجه.
    5. شرفشاهی، کامران(بی­تا)؛ سیری در آراء و اندیشه اجتماعی علامه اقبال لاهوری. مجله جوان، شماره 352.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار