بازتاب فرهنگ و ادب ایران در شعر عبدالوهّاب البیاتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

عبدالوهّاب البیاتی (متوفّای 1999 م) یکی از شاعران بزرگ و نامدار جهان معاصر عرب به شمار می­آید او در بخشی از آثار و سروده­های خود تحت تأثیر بزرگان شعر و شخصیّت­های تاریخی ایران بوده است. از میان شاعران معاصر عرب، وی بیشترین توجّه را به ایران داشته و اندکی قبل از مرگش به ایران سفر کرده است. این سفر کوتاه­مدّت، نتایج و بازتاب گسترده­ای در شعر او داشته است. او از شهرها و شخصیّت­های ایرانی به عنوان نمادی برای بیان دردها و استبدادی که بر جامعه­اش سایه افکنده است بهره می­برد و آنچه را در دل دار­د به کمک این نقاب­ها به تصویر می­کشد. البیاتی از شخصیّت­هایی چون خیّام، سهرودی، حافظ و از حلاّج به عنوان شخصیّت­هایی آرمانی برای بیان رنج انسان امروز یاد می­کند و از میان شهر های ایران نیز از نیشابور ، تهران، شیراز و اصفهان مکرّر یاد می­کند؛ چراکه میان آن­ها و وطن ستمدیدة خود شباهتی بی­نظیر می­یابد. در این مقاله، تلاش شده است تا چگونگی این تأثیرپذیری­ها توسّط عبدالوهّاب البیاتی از نام­ها و شهرهای ایرانی به نمایش گذاشته شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

إنعکاس الزوایا منَ الثَّقافَةِ والأدب الإیرانیّ فی شِعرِ عبدالوهّاب البیاتی

چکیده [English]

الملخّص
یُعَدُّ عبدالوهّاب البیاتی (1999م) أحَدَ شعراء الکِبار العَرب المعاصِرینَ. ولقد تأثَّرَ فی مواضع عَدیدةٍ من آثارِهِ وأشعارِهِ من أئمّةِ شعر ایران وآدابها. إنَّ البیاتی کانَ لَه أکثرُ توجُّهاً بالإیران وسافَرَ إلی إیرانَ قبلَ وَفاتِهِ. کانَ لِهذا السّفر الَّذی قَصیرَ الأمل، النتائج والإنعکاس الممتدّ فی شِعره. أنَّ الشاعر یَستَمِدُّ منَ الأسماء والأشخاص الإیرانیةِ نحوُ خیّام، سهروردی، حافظ وحلاّج وأیضاً البِلاد الإیرانیّة نحوُ نیشابور، تهران، شیراز واصفهان لمشابهة مَسقطِ رَأسِهِ المظلومة کَالقِناع لِبیانِ الآلام والإستبداد الّذی ألقی إلی مُجتَمِعهُم ظِلَّه ویظهر شَیئاً ما فی قلبه منها. هذا المَقال یدرسُ کَیفَ کانَ هذا التأثّر منَ الأسماء والبلاد الإیرانیةِ فی شعر عبدالوهّاب البیاتی ولَم تَطبَع دراسةً کانَت تَقومُ بهذا الموضوع إلی الآن. نحن ارّاجی یُهتَمُّ بالدّراسات المقارنة أکثرُ من هذا فی الآتی.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: الأدب المقارن
  • عبدالوهّاب البیاتی
  • الثَّقافَة والأدب الإیرانیّ
  • القناعات والأسماء الإیرانیةِ
کتابنامه
الف: کتاب­ها
1. اسوار، موسی (1381)؛ پیشگامان شعر امروز عرب، چاپ اوّل، تهران: سخن.
2. البیاتی، عبدالوهّاب (1390)؛ ترانه­های عاشق آواره، ترجمة عبدالرّضا رضایی­نیا، چاپ اوّل، تهران: فصل پنجم.
3. ------------ (2008)؛ الأعمال الشّعریة، بیروت: دار العودة.
4. ------------ (1993)؛ تجربتی الشّعریة، الطّبعة الثالثة، بیروت: الموسسة العربیة.
5. ------------ (1999)؛ نصوص شرقیة، الطّبعة الأولی، سوریا: دارالمدی.
6. جونی، رُنا (1386)؛ «عناصر فرهنگ ایران در شعر معاصر عرب، با توجّه به شعر سیاب، بیاتی، قبانی،
شمس­الدّین»
، پایان­نامة دکتری رشتة زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه تهران.
7. حیدر، توفیق بیضون (1993)؛ اسطورة التیه بین المخاض والولادة، الطّبعة الأولی، بیروت: دارا لکتب العلمیة.
8. الخطیب، حسام (1999)؛ آفاق الأدب المقارن عربیاً وعالَمیاً، الطّبعة الأولی، بیروت: دار الفکر المعاصر.
9. دشتی، علی (1381)؛ دمی با خیّام، چاپ اوّل، تهران: امیرکبیر.
10. سعید جمال الدّین، محمّد (1389)؛ ادبیّات تطبیقی، ترجمة سعید حسام­پور و حیسن کیانی، چاپ اوّل، شیراز: دانشگاه شیراز.
11. شفیعی­کدکنی، محمّد رضا (1380)؛ شعر معاصر عرب، چاپ سوّم، تهران: سخن.
12. عبّاس، احسان (1384)؛ رویکردهای شعر معاصر عرب، ترجمة حبیب­الله عبّاسی، چاپ دوّم، تهران: سخن.
13. عرفات الضّاوی، احمد (1384)؛ کارکرد سنّت در شعر معاصر عرب (بدر شاکر السّیاب، خلیل حاوی، نازک الملائکه، عبدالوهّاب البیاتی، ادونیس، صلاح عبدالصّبور)، ترجمة سیّد حسین سیّدی، چاپ اوّل، مشهد: دانشگاه فردوسی.
14. عید، رجاء (1985)؛ نقد الشّعر، قراءة فی الشّعر العربی الحدیث، الإسکندریة: منشأ المعارف.
15. محمّدی مزرعه شاهی، مجتبی (1390)؛«ایران در شعر معاصر شاعران بزرگ عراق»، پایان­نامة دکتری رشتة زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه تهران.
16. منصور، محمّد ابراهیم (1999)؛ الأثر الصّوفی فی الشّعر العربی المعاصر، الطّبعة الأولی، القاهرة: دار الأمین.
17. یان، ریپیکا (1370)؛ تاریخ ادبیّات ایران، تهران: گوتنبرگ.
ب: مجلّه­ها
18. بیدج، موسی (1378)؛ «مشعل­های نور جان می­سپارند»، مجلّۀ ادبیّات و زبان­ها، سال دوّم، شمارة بیست و ششم، صص 112-115.
19. پاشا زانوس، احمد (1390)؛ «عبدالوهّاب البیاتی و حافظ شیرازی»، فصلنامة لسان مبین، دوره جدید، سال دوّم، شماره سوّم، صص 28-43.
20. فوزی، ناهده (1383)؛ «نگاهی به زندگی و شعر عبدالوهّاب البیاتی، شاعر معاصر عراقی، تکنیک­گر نقاب»، گوهران، سال دوّم، شمارة چهارم، صص 218-224.
21. محسنی­نیا، ناصر (1389)؛ «خیّام­پژوهی با تکیه بر جهان معاصر عرب»، مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورة جدید، سال دوّم، شمارة سوّم، پیاپی 7، صص 1-3.