دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
9
1
2019
05
22
ادبیّات تطبیقی و جایگاه آن در آینده مطالعات ادبی
1
19
FA
پوریا
ترکمانه
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات انگلیسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
pouriatorkamaneh@yahoo.com
ناصر
ملکی
دانشیار گروه ادبیّات انگلیسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
n.maleki@razi.ac.ir
10.22126/jccl.1970.1068
ادبیّات تطبیقی، بهمثابة نگرشی ادبی، تاریخ بسیار پر فراز و نشیبی را تجربه کرده است. گروهی تا مدّتها تفاوت چندانی میان این نگرش و ادبیّات جهان قائل نبودند و حتّی در برههای از زمان، آنها را در رقابت با یکدیگر میپنداشتند. مدّتی از این شرایط نگذشته بود که ادبیّات تطبیقی بهتدریج، بهواسطۀ آنچه بهمنزلة بیثباتی در پایگاه نظری قلمداد میشد، مورد انتقاد قرار گرفت. این نظراتِ بهطور عمده سختگیرانه، رو به فزونی داشت و تا آنجا پیش رفت که حتّی در اواخر قرن بیستم، تعداد محدودی از پژوهشگران این حوزه از ادبیّات تطبیقی بهمثابة نگرشی منسوخ و بیپایه و اساس یاد میکردند؛ امّا همة این کشمکشها نشان از حضور مؤثّر این سبک مطالعات ادبی در میان پژوهشگران و عدم درک دقیق و درست آن توسّط تطبیقگرایان بود. در پایان قرن بیستم، با تلاشهای بیوقفۀ پژوهشگران این حوزه و درک بیشتر منتقدان ادبی از این روش، هجمهها کاهش یافت و بحرانهای یادشده تاحدودی رفع شد. ادبیّات تطبیقی در قرن حاضر به یکی از اصلیترین روشهای مطالعۀ ادبیّات تبدیل شده و بسیاری از دانشگاهها، واحدهایی در حوزۀ مطالعات ادبی تطبیقی داشته یا حتّی گروههای آموزشیای با این نام تأسیس کردهاند. پژوهش حاضر، با روشی بنیادی و با تکیه بر تاریخچۀ کنونی ادبیّات تطبیقی بهمثابة ابزار لازم پژوهش، جایگاه ادبیّات تطبیقی را میان سایر نگرشها بررسی کرده و وضعیّت و اهمّیّت آن را در قرن حاضر به بحث و گفتگو گذاشته است. نتیجه اینکه بهواسطۀ تغییرات گسترده در سبک و سیاق مطالعۀ ادبیّات و نقد ادبی همراه با محوریّت روزافزون فنّاوریهای مختلف و دنیای مجازی، ادبیّات تطبیقی میتواند چارچوب مناسبی را برای مطالعۀ مقایسهای ادبیات با سایر رشتهها و علوم فراهم آورد.<br /> <strong> </strong>
ادبیّات تطبیقی,ادبیّات جهان,مطالعات فرهنگی,مطالعات ادبی
https://jccl.razi.ac.ir/article_1068.html
https://jccl.razi.ac.ir/article_1068_e8dd378b55c751bd4f8a736b6be567e5.pdf
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
9
1
2019
05
22
نمادگرایی در شعر بهزاد کرمانشاهی و عبد الوهّاب البیاتی
21
38
FA
ابراهیم
رحیمی زنگنه
استادیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
erahimi2009@yahoo.com
عطا
الماسی
کارشناسارشد زبان و ادبیّات تطبیقی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
almasi@yahoo.com
10.22126/jccl.1970.1047
در دورة معاصر بهدلیل مشترکات فراوان بین دو فرهنگ ایرانی و عربی، میتوان تشابه افکار و تصاویر و درنهایت مضامین شعری همسان را که البتّه در برخی موارد با دیدگاههای متفاوت همراه هستند، در آثار شعری شاعران دو ملّت بهخوبی حس کرد. بهزاد کرمانشاهی و عبد الوهّاب بیاتی، بهمثابة عضوی از جامعة ادبی خویش، نقش مهمّی در بازتاب تحوّلات سیاسی و اجتماعی ایفا کردهاند؛ امّا گاهی اوقات واقعیّتهای جامعه، بنا به دلایلی همچون مناسبنبودن فضای سیاسی و اجتماعی، در سرودههای آنها بهصراحت، بیان نمیشود؛ چراکه بیان این واقعیّتها در برخی موارد با نهادهای سیاسی و اجتماعی در تقابل قرار میگرفت؛ از اینرو، دو شاعران برای بیان دیدگاههای خویش از نماد استفاده کردهاند؛ لذا با توجّه به این اصل که ارزیابی درست ادبیّات ملّی و تبیین جایگاه آن در میراث فکری و ادبی بشریت جز با مقایسة ادبیّات ملّتها میسّر نمیشود، نوشتار پیش رو در راستای غنابخشیدن به ادبیّات ملّی و نشاندادن ارزشهای ادبی آن در کنار ادبیّات ملل مختلف، میکوشد تا با رویکردی توصیفی - تحلیلی و براساس مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی که دامنة پژوهش آن منحصر به تأثیر و تأثّر نیست، بلکه بر زیباییهای هنری تأکید دارد؛ کارکرد نماد را در شعر بهزاد کرمانشاهی و عبد الوهّاب بیاتی تحلیل کند. بررسیها نشان میدهد نماد با تجربههای روحی و عاطفی این دو شاعر، پیوندی ناگسستنی دارد و بازتابی از سرخوردگیهای هنرمند و شرایط سیاسی - اجتماعی روزگار آنان و راهی برای آشکارکردن زشتیها و خفقان حاکم بر جامعه است.<br /><br /> <strong> </strong>
ادبیّات تطبیقی,شعر معاصر,نماد,بهزاد کرمانشاهی,عبد الوهّاب بیاتی
https://jccl.razi.ac.ir/article_1047.html
https://jccl.razi.ac.ir/article_1047_c1d00dd6d3852c3a2030f6618e591f05.pdf
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
9
1
2019
05
22
آرمان گرایی و واقع گرایی سیاسی در اندیشه سعدی و فارابی
39
58
FA
معصومه
شعبانی
کارشناسارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه بیرجند، ایران
shabani65@yahoo.com
غلی اکبر
سام خانیانی
دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه بیرجند، ایران
asamkhaniyani@birjand.ac.ir
حسین
فرزانه پور
استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه بیرجند، ایران
hfarzanepour@birjand.ac.ir
10.22126/jccl.1970.1050
در میان اندیشمندان، متفکّران و ادیبان همواره دو نگاه واقعبینانه و آرمانگرایانه به مسائل اجتماعی و سیاسی وجود داشته است. در نگاه آرمانی، توجّه به صور خیال و سیر در ملکوت و عالم عرش معطوف است و رنگ واقعیّتهای زمینی در معادلات و محاسبات ذهنی آرمانگرایان بازتاب ندارد؛ بنابراین نگاه آرمانگرا، نگاهی ذهنیّتگرا و غیر کاربردی است. درمقابل آرمانگرایان، میکوشند از تواناییهای فردی و موقعیّت اجتماعی خود، شناختی صحیح و از امکان رسیدن به اهدافشان درکی واقعبینانه ارائه دهند. از آنجا که خاستگاه اندیشه و دستگاه فکری اندیشمندان در تحقّق آرمانها و اهداف آنها بهویژه ایجاد مدل مطلوب حکومت بسیار تأثیرگذار است، بررسی مبانی اندیشۀ آنان در راستای ارائة راهکارهای حلّ مسائل اجتماعی از اهمّیّت حیاتی برخوردار است. براساس این، هدف نوشتار پیش رو، بازشناسی فکری و فلسفی آموزههای مربوط به آیین فرمانروایی و حکومت مطلوب در آثار سعدی و مطابقت آن با نظریّههای آرمانشهری فارابی است. در این مقاله با استفاده از روش تطبیقی، اندیشۀ دو تن از نامآوران عرصۀ فلسفه و ادبیّات، فارابی و سعدی با یکدیگر مقایسه میشوند و مدل مورد نظر هریک در قالب مدینۀ فاضله و جامعۀ ایدهآل ازمنظر واقعگرایی و آرمانگرایی سنجش میشود. یافتههای پژوهش نشان میدهد که نظریّات سعدی تلفیقی از عملگرایی و آرمانگرایی است؛ چنانکه برخی نظریّات فارابی نیز اینگونه است، امّا مصادیق تفاوتهایی باهم دارند.<br /> <strong> </strong>
ادبیّات تطبیقی,مطالعات میانرشتهای,واقعگرایی,مدینه فاضله,سعدی,فارابی
https://jccl.razi.ac.ir/article_1050.html
https://jccl.razi.ac.ir/article_1050_57cc081c9e18ee25b9abce3e114da38f.pdf
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
9
1
2019
05
22
گفتمان پسااستعماری در دو رمان موسم الهجره إلی الشّمال از طیّب صالح و سووشون از سیمین دانشور
59
80
FA
مجید
صالح بک
دانشیار گروه زبان و ادبیّات عرب، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
msalehbek@gmail.com
زهرا
سلطانی
کارشناس ارشد ادبیّات تطبیقی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
z_soltani1988@yahoo.com
زینب
دهقانی
کارشناسارشد ادبیّات تطبیقی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
zidehghani2000@gmail.com
10.22126/jccl.1970.1051
نقد پسااستعماری که در ادامۀ نقد پساساختارگرایی ظاهر شد، بر آن است تا راههای متنوّعی را که امپریالیسم و قدرت استعماری برای اعمال فشار و تحکّم در پیش میگیرند، فاش کند؛ فشارهایی که نهتنها از طریق ستم مستقیم نژادی، طبقاتی یا جنسیتی در نظام خودکامة استعماری که از مسیر ادبیّات، هنر و رسانه اعمال میشوند. ماهیّت واکنش به استعمارگری یکسان نیست؛ درست همانگونه که خود فرایند استعمارگری در هر منطقه شکل منحصربهفردی دارد. در نوشتار پیش رو سعی بر آن است که با مبنا قراردادن رمان عربی <em>موسم هجرت به شمال</em> اثر طیّب صالح نویسندۀ سودانی و رمان <em>سووشون</em> نوشتۀ سیمین دانشور در ادبیّات فارسی به بررسی تطبیقی دو رمان نه ازنظر تأثیر و تأثّر، بلکه ازحیث نحوۀ بازتاب استعمار در این آثار با توجّه به نظریّة پسااستعماری پرداخته شود. نکتة قابل فهم و اثبات اینکه جامعة توصیفشده در هر دو رمان تحت تأثیر استعمار انگلیس قرار گرفته است. در رمان طیّب صالح حضور مستقیم انگلیس و در رمان دانشور خزش پنهانی، آرام و بیصدای فرهنگ غرب در زندگی مردم مشاهده میشود؛ امّا نقطة اشتراک در هردو رمان، مقاومت ضدّ استعماری است. زری در رمان دانشور و مصطفی در رمان طیّب صالح نمونة کاملی از شخصیّتهای مورد مطالعۀ نقد پسااستعماری هستند. تقلید، دیگری، اروپامحوری، فرودست، نژاد، جنسیت و... از مفاهیم بارز نقد پسااستعماری بهشمار میروند که در هر دو رمان قابل بررسی و تحلیل نمونهای هستند.<br /> <strong> </strong>
ادبیّات تطبیقی,نقد پسااستعماری,امپریالیسم,سووشون,موسم هجرت به شمال
https://jccl.razi.ac.ir/article_1051.html
https://jccl.razi.ac.ir/article_1051_265243a982d176beff8137e3202489a1.pdf
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
9
1
2019
05
22
تاریخ ادبیّات نویسی تطبیقی فارسی و عربی براساس الگوی انواع ادبی
81
102
FA
اسماعیل
علی پور
0000-0001-5418-4851
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
esmaeilalipoor@yahoo.com
عباس
نیک بخت
استادیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
nikbakht_abbas@yahoo.com
مریم
شعبانزاده
دانشیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
shabanzadeh_m@yahoo.com
10.22126/jccl.1970.1048
پژوهش حاضر، پیشنهادهایی برای نگارش «تاریخ ادبیّات تطبیقی فارسی و عربی» براساس «الگوی انواع ادبی» است. نوشتار پیش رو آن دسته از گونههای ادبیّات فارسی و عربی را که میتوانند در نگارش تاریخ ادبیات تطبیقی مورد مطالعه باشند را نشان داده است. پژوهش حاضر بهدنبال یافتن معیارهایی برای تفکیک و طبقهبندی انواع ادبی در ادبیّات فارسی و عربی است که قابلیّت بررسی تطبیقی در درون یک بافت تاریخی را داشته باشند. این جستار ازلحاظ داشتن رویکرد تطبیقی در بررسی سیر تحوّل تاریخی انواع ادبی فارسی و عربی، متمایز است. یافتههای پژوهش پیش رو نشان میدهد که انواع ادبی قابل طرح در این حوزه را میتوان به دو گروه تقسیم کرد: «انواع ادبی مشترک» و «انواع ادبی موازی». گروه نخست، آنهایی هستند که از جهاتی اصالت و ریشۀ فارسی یا عربی دارند و گروه دوم، انواع ادبیای که یا درونمایهشان جزء مسائل عامّ بشری است یا اینکه از انواع ادبی وارداتی غربی - اروپایی به حوزۀ ادبیات فارسی و عربی بهشمار میروند.<br /> <strong> </strong>
ادبیّات تطبیقی,تاریخ ادبیّات نویسی,نظریّۀ انواع ادبی
https://jccl.razi.ac.ir/article_1048.html
https://jccl.razi.ac.ir/article_1048_0e9833ac643f105ade067133612cc58c.pdf
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
9
1
2019
05
22
نمایشنامهنویسی تاریخی در ادبیّات معاصر مصر و ایران از سال ۱۹۰۶ تا ۱۹۵۳
103
122
FA
علا
قبانی
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره) قزوین، ایران
ola.kabbani.az@gmail.com
ناصر
محسنی نیا
دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره) قزوین، ایران
n.mohseni1234@gmail.com
10.22126/jccl.1970.1058
آشنایی مشرقزمینیان، ازجمله مصریان و ایرانیان، در دو قرن اخیر با مظاهر تمدّن و فرهنگ غرب، از موارد بسیار مؤثّر و قابل توجّه در ادبیّات این دو کشور بهحساب میآید. این موضوع بهویژه در توجّه به انواع ادبی برجستگی بیشتری دارد. یکی از این انواع ادبی که حاصل آشنایی نویسندگان شرقی با ادبیّات اروپایی است، نمایشنامهنویسی و ازجمله نمایشنامههای تاریخی است. نوع بیان حوادث تاریخی در این نوع از نمایشنامهها، نویسندگان معاصر ایران و مصر نیز کوشیدند تا با بهکارگیری این نوع ادبی، به بیان حوادث تاریخی و توضیح سرگذشت شخصیّتهای ملّی و گذشتة خود در قالب نمایشنامههای تاریخی بپردازند. پژوهش حاضر، میزان و ابعاد این تأثیرپذیری در نمایشنامههای تاریخی نویسندگان معاصر ایران و مصر را بررسی و نحوة رشد و توسعة این نوع ادبی را در آثار آنها مشخّص کرده است؛ سپس این حرکت را در دو کشور، تحلیل و بررسی کرده است؛ همچنین معرّفی تاریخچه و مهمترین نمایشنامههای تاریخی و مهمترین نویسندگان دو کشور در این نوع ادبی از دیگر اهداف نوشتار پیش رو است.<br />
<strong> </strong>
ادبیّات تطبیقی,نمایشنامه,نمایشنامهنویسی تاریخی,ادبیّات معاصر,ایران,مصر
https://jccl.razi.ac.ir/article_1058.html
https://jccl.razi.ac.ir/article_1058_ff63388cb0472086a70c1eb10db418d9.pdf
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
9
1
2019
05
22
مفهوم عرفانی کنایه در ترجمه عربی عمر شبلی از دیوان حافظ براساس نظریّه آنتوان برمن
123
141
FA
بهروز
قربان زاده
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
b.ghorbanzadeh@umz.ac.ir
شهرام
احمدی
استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
sh.ahmadi@umz.ac.ir
10.22126/jccl.1970.1052
حافظ شیرازی از شاعران ایرانزمین است که شهرتش را باید در سرودن غزلیات او جستجو کرد. وی بهدلیل احاطة کمنظیر بر فنون بلاغی، غزلیات خود را بهزیبایی و هنرمندانه، بدین آرایهها مزیّن کرده است. شهرت حافظ، همة عالم، حتّی جهان عرب را درنوردیده است. ادیبان عرب از اوایل قرن بیستم به پژوهش پیرامون حافظ پرداختند و اوّلین گام در این زمینه را ابراهیم شواربی - مترجم و نویسندة مصری - برداشت. تاکنون بیش از سی ترجمه از دیوان وی به زبان عربی انجام پذیرفته است. ازجمله مشهورترین مترجمان عربزبان اشعار حافظ، عمر شبلی، نویسنده و شاعر معاصر لبنانی که دیوان او را در چهار جلد به نظم عربی برگرداند. نوشتار پیش رو، بر آن است تا به شیوة تطبیقی - تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای، ترجمه عربی شبلی از کنایههای دیوان حافظ را براساس نظریّة آنتوان برمن، نقد و بررسی کند. برآیند پژوهش نشان میدهد که عمر شبلی با توجّه به اینکه نزدیک به بیست سال از عمر خود را در ایران سپری کرده، امّا به بسیاری از مفاهیم کنایی اشعار حافظ پی نبرده است؛ درنتیجه در انتقال مفاهیم عالی غزلیات حافظ به مخاطب عربی، چندان موفّق نبوده است.<br /><br /> <strong> </strong>
ادبیّات تطبیقی,حافظ,عمر شبلی,کنایه,ترجمه
https://jccl.razi.ac.ir/article_1052.html
https://jccl.razi.ac.ir/article_1052_f0d8ca9afcde9665225846a8a4dbb043.pdf
دانشگاه رازی
کاوش نامه ادبیات تطبیقی
2676-6515
2676-6523
9
1
2019
05
22
نقد و نظر
143
153
FA
تورج
زینی وند
استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
t_zinivand56@yahoo.com
10.22126/jccl.1970.1117
معرّفی و نقد کتاب، نقدِ نقد، ترجمه (از عربی به فارسی)، گزارش، گفتوگو و...<br /> <br />
نقد,ترجمه,گزارش
https://jccl.razi.ac.ir/article_1117.html
https://jccl.razi.ac.ir/article_1117_2febbdaecc5c86a18c915882d60d04d9.pdf